Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, để triển khai thiết thực việc tự chủ đại học, có hai việc rất quan trọng cần giải quyết trong thời gian tới. Thứ nhất, phải có hội đồng trường theo đúng quy định của pháp luật. Muốn vậy, phải có dịch chuyển quyền lực.
Thứ hai, để triển khai, các trường phải có hội đồng trường theo đúng quy định của pháp luật. Việc dịch chuyển quyền lực này hiện có nhiều nơi chưa làm được do chưa thông trong chính các trường, chủ yếu do nhận thức của đội ngũ lãnh đạo.
"Bản thân một số hiệu trưởng không muốn mất quyền của mình, không muốn chuyển giao bớt quyền của mình sang bên hội đồng trường, vẫn muốn tôi làm hiệu trưởng thì tôi là to nhất trong trường. Luật ra đến bây giờ vẫn có đồng chí hỏi "Hiệu trưởng to hay Hội đồng trường to?". Giờ phải định hướng rõ cho các trường, hiệu trưởng thì không kiêm Bí thư Đảng ủy mà khi làm Chủ tịch Hội đồng trường thì kiêm nhiệm Bí thư Đảng ủy", Phó thủ tướng Vũ Đức Đam nói.
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại hội nghị.
Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, việc tự chủ đại học đã diễn ra từ năm 2004, khi đó Chính phủ quyết định thí điểm tự chủ tại đại học 4 trường. Tuy nhiên, nhiều người lúc đó nghĩ rằng, tự chủ đại học là tự chủ tiền - nhà nước không đầu tư.
Do vậy mới xảy ra tình trạng giáo dục đại học vật lộn 10 năm vẫn không ra được kết quả tự chủ. Đến tận năm 2014, Chính phủ mới nhìn nhận, đánh giá lại giá trị thực sự của tự chủ đại học không phải là tự chủ tài chính mà là "tự chủ chuyên môn". Từ nhận thức đó, cơ quan chủ trì việc thực hiện thí điểm tự chủ cũng được chuyển giao từ Bộ Tài chính sang Bộ GD&ĐT.
Một số mô hình tự chủ được Ngân hàng thế giới (WB) tài trợ như trường Việt Đức, Việt Pháp, sau này là Đại học Việt Nhật. Cộng với mô hình trong nước, ví dụ Đại học Tôn Đức Thắng, Đại học FPT, Đại học Duy Tân… và sự nỗ lực của một số trường công lập như Đại học Bách khoa, Đại học Kinh tế quốc dân, Đại học Kinh tế TP.HCM, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP.HCM... thì chúng ta mới hình thành nên nghị quyết của Chính phủ về tự chủ hoàn chỉnh.
Nhờ đó, chúng ta cũng có một Luật Giáo dục Đại học sửa đổi- đây là lần sửa đổi lớn nhất là để luật hóa tinh thần tự chủ đại học.
Ngày hôm nay, chúng ta không chỉ có 1 trường mà có nhiều trường được xếp hạng. Theo QS, năm vừa rồi chúng ta có thêm 3 trường được xếp hạng, ngoài các trường truyền thống từ trước đến nay. Đây là một bước tiến rất dài, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.
Giáo dục đại học của chúng ta, từ trước khi đổi mới luôn đứng ngoài bảng xếp hạng (ngoài top 100) thì nay đứng khoảng thứ 70. Giáo dục nghề nghiệp trước đây cũng không được xếp hạng thì nay đứng khoảng 90.
Mức đầu tư cho giáo dục đại học của Việt Nam so với một số nước châu Á.
Phó Thủ tướng Đam nhấn mạnh, đổi mới là một quá trình, khi đi đúng hướng thì chúng ta cứ thế mà tiếp tục. Chúng ta thống nhất 5 điểm sau:
Thứ nhất, tự chủ đại học phải đi từ chuyên môn, phương Tây còn gọi là tự chủ học thuật. Ở đó, phải có một mô hình quản trị tiên tiến để lan ra toàn xã hội, nâng cao tính dân chủ, tính khoa học.
Thứ hai, tự chủ phải gắn với giải trình. Lưu ý, giải trình ở đây là giải trình với toàn xã hội, đầu tiên là học sinh sinh viên, đến cán bộ nhà trường, đến phụ huynh rồi đến toàn xã hội… chứ không phải chỉ giải trình với cơ quan Nhà nước.
Thứ ba, tự chủ không có nghĩa là Nhà nước không đầu tư nữa. Chúng ta không nên nghĩ đơn giản một chiều. Thực tế, các trường thực hiện tự chủ, nhà nước vẫn rót thêm tiền để đầu tư vào các trường.
Chính phủ đã, đang chỉ đạo rất mạnh, Bộ GD&ĐT và các Bộ, ngành- chủ yếu là Bộ Tài chính làm nhiệm vụ giao nhiệm vụ đào tạo, đặt hàng đào tạo bằng ngân sách nhà nước.
Thứ tư, Chính phủ xác định rất rõ, cái này cũng là xu thế thế giới, tự chủ không có nghĩa là buông lỏng quản lý nhà nước. Trường đại học muốn xây một cái nhà cũng vẫn phải tuân thủ các quy định của ngành xây dựng, quy định của ngành Công an về phòng cháy chữa cháy. Vẫn quản lý nhà nước và bằng pháp luật.
Thứ năm, tự chủ nhưng không được làm giảm cơ hội tiếp cận của người nghèo và đối trượng trong diện chính sách. Chúng ta phải làm tốt hơn nữa. Hiện tại, cơ chế giao nhiệm vụ đặt hàng còn chậm.
Ví dụ, nhà nước khuyến khích và cấp tiền cho con em đồng bào dân tộc thiểu số đi học đại học, trước thì rót khoản tiền này về cho trường, nay có thể cấp qua học bổng. Hoặc nhà nước muốn phát triển một ngành nghề cụ thể nào đó thì đặt hàng cho các trường đào tạo.
Các chuyên gia thảo luận vấn đề tự chủ đại học.
Đồng thời, Phó Thủ tướng chỉ rõ hai cái vướng cơ bản trong thực hiện tự chủ đại học chúng ta đang gặp phải. Thứ nhất về mặt quản lý nhà nước, chủ yếu liên quan đến viên chức, ngạch, tiền lương bên Bộ Nội vụ và cái vướng về ngân sách đầu tư, đặt hàng từ bên ngành Tài chính đầu tư.
Thứ hai cần chuyển đổi rất mạnh là về chủ sở hữu. Trước đây, cơ quan cấp trên là cơ quan chủ quản can thiệp trực tiếp vào quá nhiều thì bây giờ quyền lực đấy phải chuyển dần, bản chất có sự sắp xếp và dịch chuyển quyền lực từ cơ quan chủ quản là chính sang hội đồng trường và cơ quan đại diện cho chủ sở hữu.
Dịch chuyển quyền lực một phần từ cơ quan quản lý nhà nước, Bộ GD&ĐT sang hội đồng trường và dịch chuyển một phần quyền từ Hiệu trưởng và Ban giám hiệu sang hội đồng trường. Hội đồng trường là cơ chế hoạt động tập thể, bao giờ cũng phải tạo được sự đồng thuận thì mới ngăn chặn được những thứ cực đoan sai phạm do thói quen, nếu không có cơ quan tập thể thì dễ bị sai phạm.
Việt Nam và một số nước có điều kiện tương đương, ngoài 5 điểm chung thì điểm chủ sở hữu này rất đáng lưu tâm. Từ đầu, chúng ta có đại học công lập rồi bán công rồi sang tư thục thì chủ sở hữu này phải lưu ý.
Bình luận