Phát hiện loài cây tiến hóa để trốn tránh con người

Trong hàng nghìn năm qua, loài hoa Fritillaria delavayi xinh xắn đã tồn tại trên các sườn đá của dãy núi Hengduan ở Trung Quốc. Loài cây này phải sống đến 5 năm thì mới ra hoa một lần duy nhất vào tháng 6.

Nhưng loài thực vật nhỏ bé dễ nhìn thấy này có một kẻ thù đó chính là con người. Họ là những người thu hoạch cây để làm bài thuốc truyền thống ở Trung Quốc.

Hơn 2.000 năm qua, họ đã nghiền củ của cây Fritillaria hoang dã thành một loại bột trị ho phổ biến. Nhu cầu về củ của loài cât này rất lớn, vì cần khoảng 3.500 củ để sản xuất chỉ một kg bột, trị giá khoảng 480 USD.

Theo nghiên cứu được công bố trên tờ Current Biology ngày 20/11, các nhà khoa học phát hiện ra một điều đáng ngạc nhiên là loài cây Fritillaria đã tiến hóa để chống lại sự khai thác của con người.

Chúng ngụy trang để trở nên rất khó tìm, với màu lá, hoa và thân khó phân biệt với nền đá màu xám hoặc nâu. Và cây Fritillaria ở các vùng chịu áp lực thu hoạch cao được nữa ngụy trang hơn những người từ khu vực ít bị con người tìm đến.

Tiến sĩ Yang Niu, thuộc Viện Thực vật học Côn Minh, Trung Quốc, đồng tác giả cho biết: “Giống như những loài thực vật ngụy trang khác đã nghiên cứu, chúng tôi nghĩ rằng sự tiến hóa ngụy trang của loài này là do tác động từ động vật ăn cỏ.  Nhưng chúng tôi không tìm thấy loài động vật nào ăn loài cây này. Sau đó, chúng tôi nhận ra con người có thể là lý do".

Trong nghiên cứu của Viện Thực vật học Côn Minh, thuộc Viện Khoa học Trung Quốc và Đại học Exeter, Anh, các nhà nghiên cứu đã đo lường mức độ gần gũi của thực vật từ các quần thể khác nhau phù hợp với môi trường núi của chúng và mức độ dễ dàng thu hái của chúng, và phỏng vấn người dân địa phương để ước tính số lượng thu hoạch đã diễn ra ở mỗi địa điểm.

Trong một thí nghiệm trên máy tính, người ta thấy rằng con người mất nhiều thời gian hơn để phát hiện ra những loài thực vật được ngụy trang nhiều hơn. Điều đó cho thấy rằng con người đang thúc đẩy sự tiến hóa nhanh chóng của loài này thành các dạng màu sắc mới, vì những loài thực vật được ngụy trang tốt hơn có cơ hội sống sót cao hơn.

Giáo sư Martin Stevens, Trung tâm Sinh thái và Bảo tồn tại Đại học Exeter cho biết: “Thật đáng chú ý khi thấy con người có thể có tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến màu sắc của các sinh vật hoang dã, không chỉ đến sự tồn tại của chúng mà còn tác động đến sự tiến hóa của chúng”.

“Nhiều loài thực vật thường sử dụng biện pháp ngụy trang để che giấu những loài động vật ăn cỏ, nhưng ở đây chúng ta thấy loài thảo mộc này đang ngụy trang để phản ứng với những người thu gom”, Giáo sư Martin Stevens nói.

"Có thể con người đã thúc đẩy sự tiến hóa để phòng thủ ở các loài thực vật khác, nhưng đáng ngạc nhiên là có rất ít nghiên cứu để kiểm chứng điều này", ông cho biết.