Phân làn cứng trên đường Nguyễn Trãi: Liệu có vừa làm, vừa rút kinh nghiệm?

Từ ngày 15/7 đến 30/7 là thời gian dự kiến phân làn cứng tách riêng ô tô, xe máy trên đường Nguyễn Trãi. Tuy nhiên, có mặt trên đường Nguyễn Trãi sáng 15/7, phóng viên ghi nhận phương án phân làn thí điểm chưa được triển khai.

Nhiều ý kiến lo ngại việc phân làn ô tô, xe máy chỉ là ''cứng hóa'' vạch kẻ hiện hữu và có thể thất bại như những lần thí điểm trước. Các dòng xe vẫn di chuyển lộn xộn như thường lệ: ô tô dừng đỗ, đi vào làn xe máy; xe máy thản nhiên luồn lách giữa các làn ô tô; thậm chí cả đoàn xe máy đi ngược chiều để vào các ngõ nhỏ.

Đa số người dân đều ủng hộ việc tổ chức lại giao thông, tách riêng làn ô tô, xe máy trên đường Nguyễn Trãi, tuy nhiên, vẫn còn không ít băn khoăn:

"Nếu phân làn mà người dân đi lại không ách tắc thì tốt thôi, chứ phân làn mà vẫn “xe ngang, xe dọc” thì nó cũng mất thời gian. Nhiều người đi ngược đường, mình nhiều lúc cũng hay thế".

"Nhiều điểm ra vào, nhiều điểm giao cắt, khó khả thi lắm".

"Ý thức kém, nhiều người chưa đi đúng làn, nên em nghĩ để phân cách cứng không hiệu quả, gây tai nạn nhiều hơn".

"Tổ chức lại giao thông trên đường Nguyễn Trãi là rất cần thiết trước tình trạng ô tô, xe máy di chuyển lộn xộn hiện nay".

"Ô tô hơi bất tiện cho việc đón khách và trả khách".

"Dải phân cách đừng để dài quá, dân thành phố sinh sống và làm việc ở mặt đường, phải có đường cho người ta ra vào. Đã làm thì phải cương quyết, cứng rắn, chứ vừa làm vừa rút kinh nghiệm thì đừng nên làm".

Bố trí dải phân cách cứng trên đường Nguyễn Trãi như thế nào? Tổ chức giao thông ra sao tại các nút giao? Ô tô có được phép đi vào làn xe máy để vào nhà mặt đường hay không?...

Đó là những băn khoăn của người dân được phóng viên chuyển đến Sở GTVT Hà Nội, nhưng chưa nhận được câu trả lời.

Trong văn bản trả lời VOV Giao thông, Sở GTVT cho biết những thông tin chung chung như từng xuất hiện trên báo chí trước đó: đoạn đường thí điểm từ ngã tư Sở đến hầm chui Thanh Xuân theo cả 2 chiều đi;

Bổ sung dải phân cách cứng kết hợp điều chỉnh biển báo, sơn kẻ theo hướng: 3 làn sát dải phân cách giữa dành cho xe ô tô, 2 làn sát vỉa hè dành cho xe máy, xe đạp và xe buýt. Phương án hiện đang Sở GTVT tiếp tục nghiên cứu.

Theo Thạc sĩ Vũ Anh Tuấn, Phó trưởng bộ môn Quy hoạch và quản lý GTVT, Trường Đại học GTVT, tổ chức lại giao thông trên đường Nguyễn Trãi là việc bắt buộc phải làm, bởi hiện nay, giao thông trên tuyến rất lộn xộn, vừa làm giảm năng lực thông hành, vừa gây ra xung đột, cản trở giao thông và mất an toàn rất cao, đặc biệt ở các nút giao.

Bố trí dải phân cách, nút giao như thế nào, giải quyết tình trạng xe thu gom rác, ô tô chiếm dụng làn đường xe máy ra sao... là những câu hỏi mà người dân mong chờ câu trả lời từ cơ quan quản lý. Tuy nhiên, theo ông Tuấn, cơ quan quản lý nên ứng dụng các mô phỏng giao thông hiện đại để lường trước những tác động có thể xảy ra, kiểm tra xem các phương án có phù hợp hay không, tránh tình trạng vừa làm vừa chỉnh sửa.

"Tại các nút giao, chúng ta phải xem xét nhu cầu chuyển hướng của các phương tiện, gồm đi thẳng, rẽ phải, rẽ trái để điều chỉnh lại. Thứ nhất là hình học của nút giao, thứ hai là phân phối số làn đường cho từng chuyển động, thứ ba là tổ chức hệ thống đèn tín hiệu một cách phù hợp với hạ tầng. Và cũng nên xem xét phối hợp tín hiệu giao thông giữa các nút lân cận với nhau", Thạc sĩ Vũ Anh Tuấn cho biết.

Đồng tình với việc cần tổ chức lại giao thông trên đường Nguyễn Trãi nói riêng và Hà Nội nói chung, nhưng chuyên gia giao thông, TS Doãn Minh Tâm, cho rằng, việc cần làm trước hết là quy hoạch mạng lưới giao thông đường bộ.

Theo ông Tâm, Việt Nam đang phân loại đường bộ theo cấp quản lý hành chính (như quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ, đường xã), trong khi nhiều nước trên thế giới phân loại theo chức năng (đường trục chính ưu tiên cho vận tải và cấm xe 2 bánh; đường gom chính ưu tiên cho vận tải hành khách công cộng và hàng hóa; đường gom phụ, đường hỗn hợp cho phép ô tô và xe 2 bánh cùng lưu thông).

Quy hoạch xong mới chỉ ra được tuyến đường nào thuộc diện nào, từ đó mới tổ chức giao thông phù hợp và tăng cường kết nối giữa các tuyến.

"Chúng ta đang tổ chức giao thông không có sự kết hợp và không chịu sự chi phối của quy hoạch mạng lưới giao thông. Tổ chức giao thông tình thế, từ thực trạng rồi thiết kế tổ chức giao thông ngay, dẫn đến kết nối giữa các tuyến với nhau rất lúng túng, chưa có sự đồng bộ. Tuyến phố nào của chúng ta cũng có đầy nhà dân xung quanh hai bên, hàng trăm, nghìn ngõ nhỏ cứ đổ vào đường chính. Cho nên, nhiệm vụ là chúng ta phải quy hoạch đã", TS. Doãn Minh Tâm nói.

Cùng chung quan điểm, chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác quy hoạch và sự nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi triển khai các dự án, phương án tổ chức giao thông, để tránh tác động xấu đến người dân và tổn hại ngân sách nhà nước.

"Tôi lấy ví dụ sông Tô Lịch, đường gom hai bên vừa khánh thành cách đây 2 năm rất đẹp, bây giờ lại phá đi để làm hệ thống thu gom nước thải, trong khi không thiết kế đồng bộ ngay từ đầu để triển khai. Các dự án này cứ nhỏ lẻ, bóc tách ra, chỉ có lợi cho người “vẽ” ra dự án chứ không có lợi cho dân sinh và ngân sách nhà nước.

Việc phân chia các làn đường thì các cơ quan chức năng cần phải nghiên cứu, nhưng thực tế phân làn cứng gây nguy hiểm cho người dân nhiều hơn, mà lại tốn kém, thiếu linh hoạt trong tổ chức giao thông nhiều hơn. Cơ quan chức năng phải nghiên cứu, đánh giá cả về kinh tế, tác động cũng như lấy ý kiến phản biện xã hội", TS Phong nói.

Tổ chức giao thông là “bài toán” khó với các đô thị lớn ở Việt Nam hiện nay khi hạ tầng còn thiếu đồng bộ và ý thức của một bộ phận người tham gia giao thông chưa cao. Tuy nhiên, dù khó vẫn phải làm, và các cơ quan quản lý có thể tránh những phương án “nhìn thấy” thất bại ngay từ khi đề xuất bằng cách lắng nghe đóng góp từ dư luận.

Phân làn ô tô, xe máy: Đừng giống như lần trước

Đề xuất phân làn cứng, tách riêng ô tô và xe máy không phải lần đầu tiên xuất hiện tại Hà Nội. Trong quá khứ, thành phố từng 4 lần tổ chức phân làn ô tô, xe máy: năm 2003 trên tuyến Kim Mã, năm 2006 trên tuyến Trần Khát Chân - Ðại Cồ Việt, năm 2009 trên tuyến Giải Phóng, năm 2011 trên một loạt tuyến phố (Trần Khát Chân - Ðại Cồ Việt, Xã Ðàn, Giải Phóng, Phố Huế, Bà Triệu, Nguyễn Trãi,…). Kết quả sau đó đều thất bại, tiêu tốn hàng chục tỷ đồng.

Tuy nhiên, về mục đích, khác với những lần trước là tạo thói quen di chuyển đúng làn cho các phương tiện, đặc biệt là xe máy, thì lần này, việc phân làn trên đường Nguyễn Trãi còn khá mơ hồ, không rõ là để tạo “cú huých”, cải thiện rõ nét chất lượng hệ thống giao thông công cộng, hay chỉ để giảm ùn tắc, đảm bảo trật tự giao thông nói chung. 

Hiện đường Nguyễn Trãi từ ngã tư Sở đến hầm chui Thanh Xuân có chiều dài 2,1 km, mỗi chiều đi có 6 làn xe với chiều rộng từ 19-23 m, phân làn bằng vạch sơn, biển báo gồm: 2 làn sát dải phân cách giữa dành riêng cho ô tô; 3 làn tiếp theo dành cho ô tô và xe máy; 1 làn sát vỉa hè dành cho xe máy và xe thô sơ.

Bên cạnh sự di chuyển lộn xộn giữa các làn của ô tô và xe máy, một thực trạng phổ biến khác là xe buýt phải chuyển làn liên tục để ra vào điểm dừng, vừa gây xung đột, mất an toàn giao thông, vừa làm mất đi thiện cảm của người dân với loại hình này.

Do đó, tách riêng làn xe buýt là cần thiết, nhưng như đã đề cập ở trên, mục đích của việc phân làn trên đường Nguyễn Trãi chưa rõ, nên không thể đánh giá phương án đưa ra có phù hợp hay không, có đáp ứng được nhu cầu của từng chủ thể tham gia giao thông hay không.

Và cũng giống như mục đích, cách thức thực hiện còn rất mơ hồ. Nếu tổ chức lại giao thông theo đề xuất thì chiều dài các đoạn dài phân cách cứng là bao nhiêu, bố trí ở những đoạn nào? Tổ chức giao thông ra sao ở những điểm giao cắt, điểm quay đầu xe để tránh lộn xộn?

Ô tô muốn rẽ vào nhà mặt đường thì đi lại thế nào? Có đảm bảo thông thoáng cho phần đường xe máy không khi xe thu gom rác, ô tô cá nhân vẫn dừng đỗ nhan nhản bên lề đường? 

Với những thông tin ít ỏi xuất hiện trên mặt báo, người dân không tìm được câu trả lời và họ có thể hình dung việc phân làn lần này chỉ là “cứng hóa” vạch sơn hiện hữu. Và như thế, hiệu quả chắc chắn không được như kỳ vọng.

Trong những lần thí điểm phân làn trước đây, người dân chỉ thực hiện khi lực lượng chức năng có mặt. Nhưng các lực lượng không thể ngày đêm túc trực, nên sự thất bại là khó tránh khỏi trong bối cảnh việc chấp hành luật giao thông đang bị một bộ phận người dân xem nhẹ, với ưu tiên cao nhất là sự tiện lợi cá nhân.

Chính vì vậy, để đề xuất phân làn lần này trên đường Nguyễn Trãi tránh lặp lại thất bại, tránh “điệp khúc” vừa làm, vừa rút kinh nghiệm, gây tốn kém ngân sách và bất tiện cho người dân, các cơ quan quản lý cần có nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng trước khi thực hiện, lắng nghe phản biện từ dư luận.

Khi tìm được phương án tạo ra sự thuận lợi lớn nhất cho người dân với những nhu cầu khác nhau (đi thẳng qua tuyến đường Nguyễn Trãi, hay rẽ vào ngõ ngách, nhà mặt đường,…), họ sẽ tự giác chấp hành, không cần lực lượng chức năng phải “gồng mình” giám sát.

Về lâu dài, công tác quy hoạch đô thị và quy hoạch mạng lưới giao thông cần sớm được thực hiện. Nếu không, mọi phương án tổ chức giao thông sẽ chỉ là giải pháp tình thế, và sẽ không bao giờ có được “lời giải” đúng cho một “đề bài” đang còn thiếu quá nhiều dữ liệu.