Ông Abe Shinzo và mối quan hệ đặc biệt với Trung, Hàn, Mỹ

Cựu Thủ tướng Nhật Bản đã không qua khỏi sau khi bị bắn vào ngực và cổ lúc 11h (giờ địa phương) ngày 8/7. Trong cuộc họp báo tại Bệnh viện Đại học Y Nara, các bác sĩ cho biết ông Abe qua đời lúc 17h03 (15h03 giờ Hà Nội) do vết thương quá nặng.

Cựu Thủ tướng Nhật nhập viện trong tình trạng chảy máu dữ dội, trong đó một viên đạn vào sâu đến tim. Ông bị một người đàn ông mang vũ khí giống súng tấn công khi đang phát biểu ủng hộ Đảng Dân chủ Tự do vào sáng 8/7 tại Nara, thành phố phía Tây Nhật Bản. 

Dưới thời ông Abe, quan hệ Nhật Bản và Trung Quốc được cho là đi xuống. Trong nhiệm kỳ của mình, dù đã có những dấu hiệu tìm cách cải thiện quan hệ với Bắc Kinh, song ông Abe luôn thể hiện quan điểm lên án sự bành trướng của Trung Quốc trong khu vực thông qua việc thúc đẩy sự gắn kết các đồng minh ở Thái Bình Dương.

Khi nghe tin ông qua đời, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên trả lời báo chí cho biết, lãnh đạo quốc gia đã "bị sốc" trước thông tin vụ ám sát. Đồng thời, ông Triệu cũng cho biết Trung Quốc ghi nhận ông Abe đã có “những đóng góp vào việc cải thiện và phát triển quan hệ” hai nước.

Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc từ lâu bị ám ảnh bởi ký ức chiến tranh và ngày càng căng thẳng bởi các tranh chấp lãnh thổ. Ông Abe nhậm chức vào năm 2012 trong thời kỳ cao trào chống Nhật Bản ở Trung Quốc, khi những người biểu tình giận dữ xuống đường khắp đất nước để phản đối yêu sách của Nhật Bản đối với các đảo ở biển Hoa Đông - Nhật Bản gọi là Senkaku, Trung Quốc gọi là Điếu Ngư.

Trong 8 năm cầm quyền, ông Abe Shinzo gặp gỡ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhiều lần. Đã không ít người tin rằng các nền kinh tế lớn thứ hai và thứ ba thế giới sẽ trở thành đối tác ngay tức thì. Trên thực tế, cả hai đều nhìn thấy sự cần thiết phải tan băng ngoại giao để bình thường hoá quan hệ. 

Năm 2018, ông Abe trở thành nhà lãnh đạo Nhật Bản đầu tiên có chuyến thăm chính thức cấp nhà nước tới Trung Quốc trong vòng 7 năm. Ông và người đồng cấp Trung Quốc - Lý Khắc Cường, đã ký một số thỏa thuận hợp tác báo hiệu mong muốn của cả hai nước nhằm tăng cường hợp tác kinh tế và chính trị sâu sắc hơn. Nó được nhiều người coi là hàng rào chống lại các chính sách ưu tiên nước Mỹ đầy biến động của Tổng thống Donald J. Trump.

“Trong những năm gần đây, quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản đã trở lại đúng hướng và đạt được những tiến triển mới”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết vào năm 2020 trước thông tin ông Abe từ chức. “Chúng tôi đánh giá tích cực về những nỗ lực quan trọng của Thủ tướng Abe trong quá trình này”.

Nhưng trong những năm kể từ khi ông Abe từ chức, lo ngại trong nội bộ Nhật Bản về Trung Quốc đã tăng lên. 

Sau khi rời nhiệm sở, ông Abe vẫn là người đứng đầu phe đa số của LDP cầm quyền và duy trì ảnh hưởng trong đảng. Năm ngoái, ông đã khiến Trung Quốc tức giận khi kêu gọi cam kết lớn hơn từ các đồng minh để bảo vệ nền dân chủ ở Đài Loan. Đáp lại, Bắc Kinh đã triệu tập Đại sứ Nhật Bản tại Bắc Kinh và cáo buộc ông Abe công khai thách thức chủ quyền của Trung Quốc.

Trong khi đó, rạn nứt với Hàn Quốc cũng đã diễn ra dưới thời ông Abe. Nhật Bản và Hàn Quốc đang có những mâu thuẫn, khác biệt trong quan hệ song phương khi các giao dịch thương mại, hợp tác tình báo quân sự đã bị hủy bỏ... Nguyên nhận được cho là xuất phát từ những lý do từ lịch sử.

Khác với Trung Quốc và Hàn Quốc, đối với Mỹ, ông Abe được xem là nhân vật đang cố gắng xây dựng mối quan hệ cá nhân với Tổng thống Mỹ khi đó là Donald Trump. Ông đã đến New York để gặp Tổng thống mới đắc cử của đảng Cộng hòa trong khi cựu Tổng thống Barack Obama vẫn còn đương nhiệm.