“Hoa đào nở rực mùa đông/Không tin anh thử lên Son mà tìm” nhà thơ Hà Nam Ninh đã phác họa mùa đông ở xứ sở được mệnh danh là Sapa, Đà Lạt của xứ Thanh - một ốc đảo cao 1.300m so với mực nước biển đầy mềm mại như thế. Cao Sơn không chỉ đẹp mà trên ấy đêm đêm bên bếp lửa hồng những câu chuyện vật gấu, săn hổ vẫn còn nóng rẫy trên môi các chàng trai người Thái. Và cũng ở nơi đó một thế giới của những ngọn lửa tình yêu hoang sơ vẫn bập bùng cháy như buổi hồng hoang cách đây hơn 400 năm trước.
Khu Cao Sơn chỉ cách trung tâm xã 8km, nhưng để lên được với bà con dân bản phải băng rừng, người đi quen chỉ tốn hơn 3 giờ đồng hồ, khách lạ thì mất 4 - 5 tiếng. Đường đi một bên là núi đá cao chót vót, bên kia là vực sâu hun hút mà 12h trưa khi mặt trời đã lên chính ngọ nhìn xuống vẫn chỉ thấy mờ mờ sương khói trông như dải ngân hà rơi xuống lọt thỏm giữa hai dãy núi cao.
Ấn tượng đầu tiên về cái lạnh trên đường lên Son là cách giữ nhiệt ấm nước chè của mấy anh công nhân, họ để ấm nước trong một bát nước nóng to hơn.
Anh Nguyễn Văn Tuyến đội trưởng chia sẻ: “Có hôm anh em phải làm đến 21h đêm mới nghỉ, để nổ được 100m đường cần 400 tấn thuốc nổ, chỉ tính riêng tiền vật liệu đã mất 5 - 6 tỉ cho một kilomet đường lên Son”.
Gửi xe trong lán của đội công nhân, chúng tôi bắt đầu theo chân anh cán bộ thư pháp xã tên Bình ngược ngàn. Sau một đoạn leo núi, dù thời tiết rét tăng cường, nhưng tất cả những gì có thể cởi được đều nằm vắt vẻo trên vai hoặc quấn quanh bụng người đi. Những cô, những chị gái Thái đi chợ phiên phố Đòn về rủ chúng tôi cùng đi cho vui, nhưng chỉ dám cười trừ bảo mọi người đi trước đừng có đợi.
Gặp chị Hà Thị Lon ở thôn Bá đang xuống chợ phiên, chiếc địu chị đeo nặng 25kg, “Thế này là bình thường mà, có hôm còn nặng hơn 30kg ấy chứ” - chị bảo -“Cam cổ nhà còn ít, phiên chợ tuần trước người ta hẹn mang xuống chân dốc để bán buôn rồi”. Cùng đi với chị là đứa cháu trai đang học lớp 11 bên Lũng Vân (Hòa Bình), tranh thủ buổi chiều không phải đến trường, nên em xuống xem đường làm đã đẹp chưa.
Được biết, để chuẩn bị cho một buổi chợ như thế này, những người như chị Lon phải dậy từ lúc 2h sáng mới kịp xuống đến phố Đòn cách nhà 13km để bắt đầu phiên chợ lúc 6h. Họ nắm cơm mang theo ăn trưa, bao giờ bán hết hàng về đến nhà sớm cũng 16h chiều. Mùa đông, họ mang theo đèn pin, cũng có người vác đóm, vác đuốc to đi cho dễ.
Mặc dù đường đã làm được 2/3 phần, chỉ phải leo núi 2km đường rừng, thế nhưng cũng phải mất 1 giờ đồng hồ mới lên được Eo Mào - bắt đầu địa phận bản Son. Quả thực, vừa chớm cổng trời đã thấy thời tiết khác hẳn, mồ hôi đang đầm đìa bỗng bốc hơi hết sạch, thay vào đó là cái lạnh se sắt.
Lên thâm sơn cùng cốc gặp loài chim huyền thoại
Đón chúng tôi là những thanh niên bản Son. Họ kể câu chuyện về bầy khỉ khoảng 100 con sinh sống ở cổng trời này. Hôm nào nghe ầm ầm thì đích xác khỉ đang ăn trên núi đá cao, thấy người nó lăn đá xuống rất nguy hiểm. Ngày xưa nghe bảo con gái đi qua hay bị bầy khỉ trêu, giờ khỉ vẫn còn nhưng đã khôn lắm, không ồn ào nữa mà lên cao hơn.
Cầm trong tay chén rượu ngô tinh chất cay nồng đã được dân bản ủ suốt mấy mùa nương rẫy khi rót ra vẫn tỏa làn hơi mỏng mảnh, Bí thư bản Son - Bùi Văn Phấn cười vui vẻ nói: “Con gái trên này muốn lấy được chồng thì phải biết nấu rượu ngô ngon, còn con trai muốn lấy được vợ phải biết săn bắn”. Cao Sơn còn nghèo vì thiếu nước canh tác, năm 12 tháng có nhà chỉ đủ gạo ăn 3 tháng còn 9 tháng đổi ngô lấy gạo nên rượu ngô chỉ dùng để đãi khách quý.
Các già làng bảo lý do khiến Cao Sơn “sinh sau đẻ muộn” vì xưa nơi đây là “thâm sơn cùng cốc” -“Làng Mười là làng chèo (làng có trước) của làng Hin, làng Son là làng chèo của làng Cao, làng Bá là làng chèo của làng Bố”. Trên hai đỉnh núi cõng trời Pha Son, Pha Chiến, người dân không chỉ cơm đồ, nhà gác, nước vác, lợn thui, áo một gang, quần một ống, mà còn có những câu chuyện vật gấu, giết hổ dũng mãnh nữa.
Nói rồi, bác Phấn kể chúng tôi nghe chuyện ông Hà Văn Nhông người trong bản vật nhau với gấu ngựa. Ông Nhông sau khi bắn con gấu con từ trên cây rơi xuống thì bỗng gấu mẹ trong bụi lau thấy con bị thương xông ra. Đạn lúc đó đã hết, ông ấy ném súng, chặt cây măng đắng cầm phang gấu, hơn 1 giờ đồng hồ hai bên vừa tránh vừa xông lên dẫm nát cỏ cây trong phạm vi gần 100m2.
Cuối cùng con gấu đau bỏ chạy, ông về làng kể với mọi người vào rừng lấy xác gấu con nặng 60kg và tiếp tục lần theo dấu vết để bắt con gấu mẹ.
Còn bác Phấn, năm 1982, khi cùng người anh đi lấy măng ngọt về ăn, xuống hết dốc đến rừng lau rừng lách thấy lốt dấu chân gấu. Bác đi từ từ, đến lúc cách khoảng 50m thì thấy một con gấu đen nặng 80kg đang ăn một tổ ong mật nằm dưới hốc đất, quỳ xuống chuẩn bị bắn thì bị con gấu phát hiện ra, nó nhảy đến trước mặt người cách khoảng 5m. Cả hai anh em không ai bảo ai cùng nổ súng một lúc.
Nhưng con gấu chỉ bị thương nhẹ, nó đứng hai chân lên, sùi bọt mép, móng vuốt dài, mắt nó rừng rực lửa vừa la hét vừa lao về phía người. May nắm, trong súng của người anh còn một viên đạn, bắn trúng ngực, nó mới chết.
Già làng Hà Hoàng Nhi kể lại: “Năm 1984, tôi cùng một người nữa vào rừng đi săn. Nhưng lạ là buổi sáng hôm đấy ngoài tiếng gió gào thét thì tất cả thú rừng trốn biệt tăm. Đang thất vọng chuẩn bị quay về, chúng tôi thấy trên trời có đàn chim vừa bay vừa nhìn xuống dưới đất kêu hoảng loạn.
Theo hướng chim bay, chúng tôi thấy một con báo đốm đang rình mồi, chưa kịp phản ứng thì con báo trên cây nhảy xuống, tôi bắn trúng vai nó. Con thú gầm lên, nhảy vào định vồ vào chân nhưng tôi tránh kịp, bắn thêm 1 phát trúng vào hông. Bị thương, con báo chui xuống hang đá sâu nhiều ngóc ngách.
Đúng lúc này cả hai cây súng đều hết đạn, ông anh tôi quay về lấy súng K54 ra, chui xuống hang đá kia bắn vào sọ nó mới chết, sau đó lôi lên”.
Nhưng người ở dưới thấp còn nể nang bởi Cao Sơn có “làng Son trên cao có phượng hoàng bay lượn”. Mươi năm về trước, chim phượng hoàng vẫn bay đi bay lại từng đàn 5 - 7 con màu xanh xám, đen, đỏ lửa và ăn quả trên hai đỉnh núi cao không bao giờ xuống núi thấp.
Chúa tể của bầu trời này loại lớn nặng hơn 7kg có thể ăn được sóc đen, con cày cun nặng 2,5kg. Săn gấu, diệt hổ thì còn có đôi ba người nhưng riêng phượng hoàng cả ba bản chỉ có mình ông Hà Văn Canh là bắn được. Hiện tại nhà anh Vi Văn Tuấn (con rể ông Canh) vẫn giữ được chiếc mỏ của loài chim huyền thoại này to bằng lưỡi cày, dài khoảng 30cm.
Để có được những chiến tích trên, người đi săn phải nắm trong tay những tuyệt kỹ săn cùng một bản lĩnh chinh phục mãnh liệt. “Con gấu hung hăng nặng cả tạ, nó có thể nhảy qua vòng mạng nhện mà không đứt, nhưng giống như con chó nếu mình đứng thẳng thì nó chồm ngay, còn mình ngồi xuống thấp thì nó không dám xông vào, bắn trúng nó mới gào, bằng không nó vẫn im lặng.
Đặc biệt gấu ngựa rất tinh chỉ nghe mùi người là nó bỏ chạy. Người đi săn thành thục phải biết đánh gió, nghĩa là thử lửa xem gió thổi về hướng nào thì mới xác định được hướng tiếp cận gấu. Theo dõi những cây gấu thường ăn quả hoặc khi làm bẫy phải biết gấu thích ăn chất thối như lợn, bê chết, ở dưới cắm sẵn chông nhọn, mắc chông, nếu gấu nhảy lên được thì cũng bị thương nặng.
Bình luận