Hạt vi nhựa là những mảnh nhựa nhỏ có đường kính nhỏ hơn 5mm, phát sinh từ quá trình phân mảnh của rác nhựa. Với nhu cầu sử dụng nhựa ngày càng tăng, số lượng hạt vi nhựa cũng ngày càng nhiều và gây hại tới môi trường và con người.
Để giải đáp những thắc mắc liên quan đến vấn đề này, mới đây, hộp thư “Giảm thiểu ô nhiễm - Bảo vệ môi trường và hành động của bạn” do Kênh Sức khỏe và An toàn thực phẩm, Đài Tiếng nói Việt Nam thực hiện lập ra hộp thư số 5 với chủ đề “Ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe từ hạt vi nhựa”.
Ngay sau khi công bố chủ đề hộp thư lần này, rất nhiều thính giả trên cả nước liên tiếp gửi các thắc mắc, băn khoăn của mình về vấn đề hạt vi nhựa đến với chương trình. Thính giả Nguyễn Thanh Thủy (Nam Định) đã gọi điện thoại đến số hotline 0243.773.8989 của chương trình và đặt câu hỏi như sau:
"Tôi mới biết tới hạt vi nhựa và băn khoăn không biết hạt vi nhựa tồn tại ở đâu xung quanh môi trường. Mong ban biên tập và chuyên gia có thể cung cấp thêm thông tin cho tôi?"
Hạt vi nhựa dưới lòng đại dương.
Về câu hỏi này, ông Nguyễn Đức Vinh, Tổng thư ký Đối tác hành động về nhựa và sức khỏe (PHA) trả lời như sau:
"Hạt vi nhựa chủ yếu đến từ các đồ nhựa do con người thải ra môi trường. Nhựa sau khi sử dụng được loại bỏ sẽ lẫn vào đất, khi gió bụi cuốn lên thì sẽ bay theo không khí. Ngoài ra, hạt vi nhựa cũng có thể đến từ nhựa lẫn trong nguồn nước, từ sông đổ ra biển. Nhựa khi ấy sẽ tan thành vi nhựa dạng sợi và vi nhựa dạng mảnh.
Các loài thủy hải sản ăn phải hạt vi nhựa sẽ thẩm thấu dần vào cơ quan nội tạng. Ngoài ra, gần đây cũng có một số nghiên cứu cho thấy hạt vi nhựa có thể lẫn trong sản phẩm bảo vệ, chăm sóc cá nhân như thuốc đánh răng hay thuốc tẩy tế bào chết".
Tổng kết từ câu trả lời trên, có thể hiểu rằng, hạt vi nhựa là những mảnh nhựa nhỏ được tìm thấy trong môi trường. Chúng được định nghĩa là các hạt nhựa có đường kính nhỏ hơn 5mm. Hạt vi nhựa có thể được sản xuất chủ động ở kích thước nhỏ (microbeads) có trong các sản phẩm kem đánh răng, tẩy tế bào chết hoặc hình thành từ quá trình phá hủy các mảnh nhựa lớn hơn trong môi trường.
Những hạt vi nhựa này được tìm thấy ở khắp nơi trên thế giới như trong đại dương, sông, đất và nhiều môi trường khác. Sau đó, chúng được tiêu thụ bởi các loài động vật.
Ngày nay, với việc sử dụng nhựa ngày càng tăng, môi trường đang phải gánh chịu nhiều nhựa thải hơn bao giờ hết. Ước tính, có khoảng 8,8 triệu tấn chất thải nhựa đưa vào đại dương mỗi năm. Hơn thế, 276.000 tấn nhựa hiện đang trôi nổi trên bờ biển, trong khi còn những phần khác đã chìm hoặc dạt vào bờ. Điều này cho thấy hạt vi nhựa đang ngày càng dày đặc hơn xung quanh môi trường sống của chúng ta, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và tính mạng của con người.
Một thính giả có địa chỉ email là [email protected] gửi đến email của chương trình là [email protected] câu hỏi như sau:
"Gửi ban biên tập VOVFM89. Khi biết thông tin hạt vi nhựa có thể lẫn trong đất, thực phẩm hay một số đồ dùng, mỹ phẩm hàng ngày, tôi khá lo lắng. Vậy chương trình có thể cho tôi biết ảnh hưởng của hạt vi nhựa đến sức khỏe như thế nào?"
Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Đức Vinh, Tổng thư ký Đối tác hành động về nhựa và sức khỏe (PHA) cho biết:
"Hạt vi nhựa có thể gây nên bệnh tim mạch, hen suyễn. Nhiều nghiên cứu nước ngoài, lấy mẫu của người tiêu dùng và xét nghiệm đã phát hiện hạt vi nhựa lẫn trong máu. Các hạt vi nhựa sẽ tích tụ trong máu, khi tích tụ đến thời điểm nhất định thì có thể gây bệnh khác nhau và có thể nguy hiểm đến tính mạng".
Theo các nghiên cứu về hạt vi nhựa, thành phần này có thể đi vào cơ thể con người theo nhiều cách. Khi các loài sinh vật ăn phải vi nhựa, chúng sẽ là vật trung gian tích tụ các loại hóa chất nguy hiểm. Điều này có thể dẫn đến việc lan truyền và tích lũy vi nhựa cũng như các chất ô nhiễm khác từ các sinh vật bậc thấp đến các sinh vật bậc cao và thậm chí là trong cơ thể con người thông qua chuỗi thức ăn.
Như vậy, khi chúng ta tiêu thụ các loài sinh vật này trong bữa ăn hàng ngày thì cũng có nghĩa là sẽ ăn trực tiếp vi nhựa vào cơ thể, dẫn đến những nguy cơ về sức khỏe do vi nhựa và các chất ô nhiễm khác bám trên bề mặt nhựa gây ra.
Hạt vi nhựa lọt trong chai nước.
Không chỉ môi trường nước tự nhiên, hạt vi nhựa còn được tìm thấy trong không khí, thực phẩm, nước uống. PGS.TS Lê Hùng Anh, Viện Khoa học công nghệ và quản lý môi trường (Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM) cho biết, nhóm nghiên cứu của ông từng lấy mẫu nước uống đóng chai đang bán trên thị trường để nghiên cứu và tìm thấy vi nhựa trong đó.
Theo PGS.TS Lê Hùng Anh, công nghệ xử lý nước hiện nay có thể loại bỏ được hạt vi nhựa. Tuy nhiên, ma sát trong quá trình đóng nắp chai bằng máy công nghiệp có thể đã tạo ra hạt vi nhựa và chúng đã lọt vào chai nước.
Hiện nay, vẫn chưa có nhiều công bố khoa học về tác hại của hạt vi nhựa với sức khỏe con người. Tuy vậy, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho rằng, cần tìm hiểu thêm về tác động của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người vì chúng có mặt ở khắp mọi nơi xung quanh ta.
Bình luận