Cuộc đời giản dị của nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười

Khi chúc mừng người tiền nhiệm của mình tròn 100 tuổi, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu từng nói: "Tham gia cách mạng từ khi còn trẻ, đến nay tuổi đã 100 nhưng đồng chí Đỗ Mười vẫn giữ nguyên tính cách của một người Cộng sản trung kiên, một con người của hoạt động. Đồng chí vẫn đọc, vẫn nghe và vui mừng trước các thành tựu của đất nước, trăn trở trước những khó khăn của đời sống nhân dân”.

Cuộc sống giản dị của nguyên Tổng Bí thư

Theo lời kể của Giáo sư Phạm Thành, nguyên Giám đốc Nhà Xuất bản Sự thật (nay là Nhà Xuất bản Chính trị - Sự thật) thì, nhà nguyên Tổng Bí Thư Đỗ Mười ở phố Phạm Đình Hổ (TP Hà Nội) không phải là một biệt thự lớn nguy nga tráng lệ mà là một ngôi nhà cổ kính đơn sơ cả bên ngoài và bên trong.

Lần đầu tiên Giáo sư Phạm Thành đến nhà thì ông ngồi chờ nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười trên một chiếc ghế mây, trước mặt là một bàn thờ giống như bao ngôi nhà khác, với tấm ảnh thờ bà Tạ Thị Thanh (vợ của nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười). 

"Một lúc sau, tôi được đưa vào phòng khách. Nói là phòng khách thì không hoàn toàn đúng. Bởi vì ở đây ông Đỗ Mười vừa làm việc, vừa tiếp khách và có lẽ vừa nằm nghỉ nữa. Bởi vì bên cạnh bàn làm việc, tôi thấy có kê một chiếc giường con vừa một người nằm.

Trên bàn làm việc để mấy chồng sách và chồng tài liệu khá cao. Tiếp nối bàn làm việc là bàn tiếp khách dài với hai dãy ghế ở hai bên. Kề ngay phòng làm việc hay phòng khách kiêm phòng ngủ là phòng ăn của gia đình", GS Phạm Thành Kể.

Giáo sư Phạm Thành còn cho biết, có lần ông được nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười dẫn đi xem thư viện. Đây là một căn phòng rộng như phòng khách, có bố trí rất nhiều kệ sách với đủ loại sách tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Trung Quốc, tiếng Nga.

"Rõ ràng đây là một thư viện tuy chật hẹp nhưng chẳng khác gì của một cơ quan nhỏ. Có lẽ các phòng ở tầng trên là nơi ở của gia đình thì cũng giản dị và đơn sơ, chứ không có gì đặc biệt. Ở phía sau căn nhà chính là căn nhà phụ có bếp và nhà xe", GS. Phạm Thành kể.

Ông Nguyễn Thọ Chân, nguyên Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH (chú họ nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười) kể lại rằng, khi ông đang là Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, đi công tác nước ngoài về, được xếp cho ở nhà khác số 7 Nguyễn Cảnh Chân.

Có lần vì nghĩ tiêu chuẩn Bộ trưởng là phải có nhà riêng nên ông Chân đến gặp nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười Đỗ Mười (khi ấy là Bộ trưởng Bộ Xây dựng) bố trí nhà riêng cho mình nhưng nhận được câu trả lời: “Chú cứ ở đấy đi, nhà khách cũng là nhà, cháu xếp nhà cho chú, người ta bảo vì quan hệ chú cháu”.

"Nghe anh nói như vậy, tôi đành ở nhà khách suốt 20 năm. Anh lo cho người khác được, nhưng không giúp chú mình. Không phải với tôi đâu. Nhà anh ấy cũng rất đơn sơ. Anh ấy sống giản dị, quần áo, đồ đạc xuềnh xoàng...Nhà không có phòng ngủ riêng, chỉ có cái giường nhỏ cạnh bàn làm việc. Có hôm, anh mời tôi ăn cơm rồi ngủ lại buổi trưa, anh mời tôi nằm giường, còn anh ngồi ghế”, ông Chân kể.

Bà Tòng Thị Phóng, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó chủ tịch Quốc hội có lần kể lại một câu chuyện hết sức cảm động về nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười: “Khi tôi làm Bí thư Tỉnh ủy Sơn La, có lần bác Mười lên tỉnh, bác yêu cầu đưa bác lên nương tận mắt xem bà con sản xuất. Chúng tôi đã mời bác đi thăm. Trông thấy bác, bà con reo lên: “Bác ơi, bác đã lên nương, bác đã là người dân của bản rồi”. Bà con xúm quanh bác chuyện trò vui vẻ, có một chị mạnh dạn nói: “Hôm nay bác đến thăm bà con, không có gì tặng bác, chúng cháu hái rau bí gọi là có món quà quê tặng bác”.

Nói rồi chị em chuyển tận tay Tổng Bí thư những mớ rau bí xanh ngon. Bác tươi cười dặn dò: “Các cô, các chú xen canh gối vụ thế này là rất tốt, không lo dân đói, nhưng phải chú ý bảo vệ rừng, bảo vệ nguồn nước nhé”. Khi về đến cơ quan bác nói: “Cô Phóng cho chế biến món đặc sản rau bí bà con mới tặng tôi sáng nay nhé”. Chúng tôi và anh em cơ quan đã làm món rau bí xào tỏi để đãi bác và khách Trung ương”.

Sắc sảo trước truyền thông

Theo nhà báo Lê Thọ Bình, trong đời làm báo, ông may mắn rất nhiều lần được trò chuyện, phỏng vấn nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười.

Nhà báo Lê Thọ Bình cho biết, sau những lần được tiếp xúc, được làm việc với nguyên Tổng Bí thư, ông cảm nhận sâu sắc hơn nhận xét của nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh về nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười: "Đồng chí Đỗ Mười có nhiều cống hiến cho dân tộc, cho đất nước, cho cách mạng, nhưng rất khiêm tốn. Đồng chí sống chân thành, giản dị, gần gũi chan hòa với mọi người”.

Nhà báo Lê Thọ Bình đánh giá, với cánh báo chí nguyên Tổng Bí thư Đỗ mười là người thẳng thắn, dễ gần và thân thiện. Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười rất ít khi từ chối trả phỏng vấn hoặc trò chuyện với các nhà báo.

"Giọng sang sảng, đầy nhiệt tình, ông nói say sưa, hùng biện, lý luận sâu sắc nhưng dễ hiểu, những dẫn chứng đưa ra rất cụ thể và dí dỏm. Ông có cách nói chuyện rất ấn tượng, thường vung tay, hoặc đập nhẹ vào người đối thoại một cách chân tình. Điều thú vị là khi gặp những câu hỏi “hóc búa” ông thường tỏ ra đặc biệt sắc sảo, đôi khi không trả lời thẳng vào câu hỏi mà đưa ra một câu chuyện nhẹ nhàng, thuyết phục người nghe", nhà báo Lê Thọ Bình kể.

Nhà báo Lê Thọ Bình nhớ lại, năm 1992, khi vừa đảm nhiệm cương vị Tổng bí thư được một năm (nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười được bầu làm Tổng bí thư năm 1991, tại Đại hội Đảng VII), tại phiên khai mạc kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa VIII, khi trả lời phóng viên Bangkok Post về việc tại sao Đảng Cộng sản Việt Nam không chấp nhận tranh cử công khai, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười cười, nhìn nữ phóng viên đặt câu hỏi rồi vung tay: “Thế là chị không theo giõi sát tình hình chính trị Việt Nam rồi.  Tại kỳ họp thứ 3 của Quốc hội VIII tháng 6 vừa qua Quốc hội chúng tôi đã đưa hai ứng cử viên là tôi và đồng chí Võ Văn Kiệt ra để đại biểu, đại diện cho dân, bầu Thủ tướng đấy".

Chăm chú nghe dân khiếu kiện

Điều mà nhiều cán bộ từng làm việc dưới quyền nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười hay nhắc tới là ông rất gần dân, coi trọng người dân.

Ông Dương Văn Phúc, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ có lần kể lại chuyện lý thú khi còn là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã tiếp người dân đi khiếu kiện.

Ông Phúc kể: "Khi nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười còn làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, khoảng tháng 8/1988, một hôm ông gọi tôi vào dặn: "Chú Phúc lưu ý, dân có oan mới khiếu nại lên Chính phủ, nếu Chính phủ không giải quyết thì ai giải quyết. 6h hằng ngày tôi đến, chú nhớ chuyển đơn khiếu nại cho tôi xem, để tôi giải quyết".

Có lần, một anh nông dân đi chiếc xe đạp thồ đến Phủ Thủ tướng kêu la ầm ĩ vì bị chính quyền địa phương lấy đất. Biết chuyện, ông nói: "Thôi được, để tớ tiếp, chú mời đồng chí Bí thư Thành ủy Hà Nội lên cùng nghe xem oan sai thế nào để còn giải quyết ngay cho dân. Khi ngồi vào bàn tiếp dân, ông chú ý lắng nghe sự bức xúc của anh nông dân rồi ông trả lời rõ ràng từng câu một".

Nhưng anh nông dân vì quá nóng nảy nên ông Đỗ Mười nói đến đâu anh ta cũng nói đến đấy. Tôi nhắc nhở anh nông dân: "Bác Mười là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng còn ngồi nghe anh trình bày từ đầu đến cuối, bây giờ bác nói cho anh hiểu, bác nói câu nào anh cãi lại câu ấy là thất lễ". Anh ta đỏ mặt nói: ''Thôi chết, cháu quên! Cháu xin lỗi!”.Sau đó, ông Đỗ Mười trao đổi với đồng chí Bí thư Hà Nội giải quyết việc oan ức về đất đai cho người nông dân”.

Ông Dương Văn Phúc còn kể, lần nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười tiếp một đoàn khoảng hơn 60 nông dân từ huyện An Lão, Hải Phòng lên Văn phòng Thủ tướng thắc mắc về việc dời mồ mả của họ ở đường 5. Khi ấy, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười đã cho gọi Chủ tịch UBND TP Hải Phòng lên cùng tiếp, hứa giải quyết và sau đó cho xe của Văn phòng Chính phủ đưa bà con về xã. Một tuần sau công việc được giải quyết.

Ông Phúc còn thổ lộ rằng, qua một số lần dân đến Phủ Thủ tướng khiếu nại, ăn nằm tại hiên nhà và sân của Văn phòng, ông Đỗ Mười định cho xây một số nhà ngoài khuôn viên cơ quan Phủ Thủ tướng để dân đi khiếu nại có chỗ ăn ở, không phải nằm vạ vật. Tuy nhiên, sau khi nghe ông Phúc báo cáo lại cặn kẽ, nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười mới thôi không giao Văn phòng xây nhà tiếp nữa.