'Chí Phèo' Bùi Cường được vợ khen 'có năng khiếu' khi đóng cảnh nóng với Thị Nở

Tiếng cười của Chí Phèo như con chó bị hóc xương

- Hơn 30 năm kể từ khi bộ phim "Làng Vũ đại ngày ấy" ra đời, khán giả vẫn nhớ tới ông với vai diễn Chí Phèo. Ông có thể chia sẻ cảm xúc khi được đạo diễn Phạm Văn Khoa giao cho nhân vật nổi tiếng trong truyện ngắn của Nam Cao?

Lúc đó, tôi rất lo. Chí Phèo không chỉ nổi tiếng trong văn học mà đi vào cả cuộc sống thường ngày của người dân. Gần như, ai cũng có một hình dung về Chí Phèo cho riêng mình, nhưng tôi là Chí Phèo bằng xương bằng thịt lần đầu tiên mà họ thấy.

Trước khi đóng phim "Làng Vũ đại ngày ấy", tôi thường được giao những vai chính diện, vai bộ đội, bí thư huyện ủy. Ngoài đời, tôi cũng là người rất chân phương, không uống rượu, trầm tính, hoàn toàn khác với tính cách của Chí Phèo. Vì thế, tôi phải nghiên cứu về nhân vật rất kỹ để chọn cách diễn cho phù hợp.

Chí Phèo là nhân vật rất “độc”, lúc nào cũng xuất hiện trong bộ dạng say xỉn. Tôi từng cố tình uống nhiều rượu nhưng lúc đó còn trẻ, còn khỏe nên uống mãi không thấy say (cười).

Tôi xác định, vì Chí không lúc nào tỉnh, nên hắn phải có cách đi hoàn toàn khác những người bình thường. Lúc ấy, tôi thấy các diễn viên đóng vai say thường có dáng đi liêu xiêu, nghiêng ngả. Tôi thấy cái đó phù hợp với sân khấu hơn.

Tôi chọn cách đưa hai mũi chân nghiêng ra hai bên mỗi khi bước đi. Nếu các diễn viên khác khi đóng cảnh say, thường để mắt lim dim, tôi lại chọn cách mở mắt to nhưng ánh nhìn đờ đẫn. Đặc biệt, trong suốt một tháng trời, tôi chỉ nghĩ làm sao để ra được tiếng cười của Chí Phèo.

Nhân vật này có một số phận đầy bi kịch, bị dồn tới đường cùng và bị coi thường. Tôi chợt nghĩ, thử so sánh tiếng cười của Chí với tiếng một con vật. Và cuối cùng, tôi tìm ra tiếng cười giống như con chó bị hóc xương, cứ ằng ặc, nghẹn nghẹn ở cổ, nuốt không được, nhả không ra.

- Trong tác phẩm của Nam Cao, Chí Phèo chỉ cất tiếng chửi và chưa bao giờ hát. Vì sao, Chí Phèo của ông trong "Làng Vũ đại ngày ấy" lại có lúc nghêu ngao cất tiếng ca?

Đúng là trong tác phẩm văn học và kể cả trong kịch bản phim, Chí Phèo chỉ biết chửi, cứ uống rượu xong là hắn chửi. Tuy nhiên, tôi nghĩ, đời người, ai chẳng có lúc nghêu ngao một vài câu hát, nhất là khi Chí đang say và vừa trải qua chuyện tình với Thị Nở.

Nghĩ thế, tôi nói với đạo diễn Phạm Văn Khoa: "Bác cho Chí hát đi, chứ để nó chửi mãi, đập phá mãi thì căng quá". Đạo diễn đồng ý và chúng tôi lại phải suy nghĩ để tìm ra được câu hát phù hợp. Đúng lúc bí, trong đầu tôi lại vang lên câu hát giống như câu đồng dao mà bà vú thường hát lúc ru con gái tôi ngủ: "Tính tính tang tang/Anh đang đãi tép/Anh thấy cô nàng đẹp/Anh vứt tép đi/Anh thấy cô mình đi/Anh lại xúc tép lại".

Ai ngờ, sáng tạo ấy lại được nhiều khán giả đón nhận. Cuộc đời diễn viên, sung sướng là được đóng các nhân vật có số phận, buộc mình phải tìm tòi, khám phá ra cách diễn.

Mặt vợ lạnh tanh khi xem cảnh ở vườn chuối

- Nhắc tới Chí Phèo thì không thể nhắc tới cảnh vườn chuối với Thị Nở. Ông có thể chia sẻ một chút về cảnh quay này?

Khi đóng vai Thị Nở, chị Đức Lưu đã lập gia đình, có hai con. Vì thế, chị không thể có vòng một giống như nhân vật - người đàn bà xấu ma chê quỷ hơn và chưa từng có sự va chạm với đàn ông. Đạo diễn phải tìm người đóng thế. Khi quay toàn cảnh là chị Đức Lưu nhưng khi Chí Phèo hất cái yếm lên thì là ngực của người khác.

Quay cảnh này tôi cũng căng thẳng lắm (cười). Lúc đầu, khi lật chiếc yếm của Thị Nở lên, tôi chỉ dám ngắm thôi, đạo diễn không đồng ý vì "Chí Phèo không thưởng thức cái đẹp từ tốn thế đâu". Lần quay sau, tôi chọn cách chộp vào bộ ngực, vừa chộp vừa la, đúng tính cách của Chí (cười).

- Bây giờ, cảnh nóng đó có thể coi là bình thường nhưng vào năm 1982, đó là "một cơn chấn động trên màn ảnh. Vậy, bộ phim có gặp khó khăn gì trong khâu kiếm duyệt?

Lúc phim chưa bấm máy, có người nhắn nhủ: Cho Chí Phèo chửi ít thôi. Xã hội bây giờ không chửi bới linh tinh được đâu. Khi phim hoàn thành, phía kiểm duyệt yêu cầu cắt cảnh quay của Chí Phèo và Thị Nở ở vườn chuối. Nhưng nếu cắt cảnh ấy, bộ phim sẽ trở thành một tác phẩm không hoàn chỉnh. Rất may sau đó có ý kiến của Tổng bí thư Trường Chinh, phim mới được ra mắt khán giả.

- Còn vợ ông phản ứng thế nào với diễn xuất của chồng?

Khi phim chiếu thử ở hãng, tôi có đưa vợ và một số bạn bè tới xem. Tới đoạn "vườn chuối", anh em bạn bè tôi rú lên, chỉ có vợ tôi là im lặng, mặt lạnh tanh. Tôi nhìn thấy và nghĩ, "thôi chết, có chuyện rồi", y như rằng, trên đường về, bà ấy nói: "Ông có năng khiếu quá nhỉ?" (cười).

Tuy nhiên, sau đó, vợ tôi không nhắc lại chuyện này. Bà ấy thường vừa cười vừa nói: "Ông có đi đâu gì thì làm nhưng đừng có để thiên hạ họ nói này nói kia, đến tai tôi".

Vợ chồng tôi hiểu và trân trọng nhau. Tôi may mắn có được người vợ biết vun vén cho gia đình, chăm lo con cái chu toan để tôi có thể thành thơi làm nghệ thuật. Ngược lại, có làm gì tôi cũng nghĩ tới vợ con, không làm gì ảnh hưởng tới hạnh phúc gia đình. Giờ các con tôi đã lớn, đã lập gia đình, vợ chồng tôi lên chức ông bà ngoại, chúng tôi càng phải nghĩ và chăm lo cho nhau nhiều hơn.

- Diễn viên Đức Lưu tâm sự rằng, sau phim "Làng Vũ đại ngày ấy", bà bị đóng đinh vào vai Thị Nở và không tìm được vai diễn nào thích hợp. Còn ông thì sao?

Sau vai Chí Phèo, tôi làm thêm một số phim nữa rồi chuyển sang làm đạo diễn. Tôi có phim "Người đàn bà không con" đoạt giải Phim truyện đầu tay xuất sắc nhất. "5 ngày trong đời vị tướng" đoạt huy chương vàng Liên hoan phim truyền hình, được chiếu tại Đại hội Đảng lần thứ X, phim "Mái trường yên tĩnh", một trong những phim hiếm hoi về học đường được khán giả đón nhận. Hiện tại, tôi vẫn đi lại giữa Hà Nội và TP HCM để làm phim. 

Xin cảm ơn ông!