Cách Jack Ma và Alibaba vươn lên lớn mạnh giữa đại dịch SARS: Taobao ra đời thế nào?

Kỳ I: 'Tiếng sét giữa ngày nắng'

Kỳ II: "Dịch bệnh không phải là cơ hội"

Dịch vụ của Alibaba không những không bị gián đoàn một ngày nào, mà SARS còn mang lại sự tăng trưởng lớn cho hoạt động kinh doanh của công ty này.

Do tác động của SARS, nhiều quốc gia đưa ra cảnh báo du lịch tới Trung Quốc và số lượng doanh nghiệp đến làm ăn ở Trung Quốc giảm mạnh. Nhiều doanh nghiệp nước ngoài chọn giao dịch trực tuyến vì họ không thể đến Trung Quốc. Do đó, hoạt động kinh doanh của Alibaba tăng trưởng với tốc độ hơn 50%.

Bên cạnh đó, mô hình thương mại điện tử của Alibaba cũng nhanh chóng được biết đến ở Trung Quốc và trên toàn cầu. Trước đây, nhân viên của Alibaba phải dành rất nhiều nỗ lực để giới thiệu công ty và giải thích thương mại điện tử là gì để bán hàng cho các doanh nghiệp. Kể từ SARS, khách hàng chỉ cần nghe đến Alibaba là hiểu ngay những gì họ đang làm. Chi phí quảng bá ban đầu giảm đáng kể, trong khi tỷ lệ giao dịch được cải thiện rất nhiều.

Tuy nhiên, động thái lớn nhất của Alibaba trong thời SARS là ra mắt trang mạng mua sắm trực tuyến Taobao.

Trước đây, hoạt động kinh doanh của Alibaba chủ yếu là mô hình B2B (Business to Business, tức doanh nghiệp đến doanh nghiệp), và không có bán lẻ cá nhân. Sau khi dịch SARS bùng phát, Jack Ma nhận thức sâu sắc rằng bán lẻ trực tuyến sẽ trở thành thứ mà mọi người cần, và điều cần thiết là Alibaba phải ra mắt một doanh nghiệp bán lẻ.

Nhưng ý tưởng của ông đã bị các giám đốc điều hành công ty phản đối kịch liệt. Các nhà điều hành không phải là không lạc quan về sự phát triển của thương mại điện tử bán lẻ Trung Quốc, nhưng họ nghĩ rằng Alibaba sẽ không thể cạnh tranh nổi với gã khổng lồ thương mại điện tử vào thời điểm đó - eBay ở Mỹ.

Vào thời điểm đó, năm 2003, gã khổng lồ Internet của Mỹ đang phát triển mạnh ở Trung Quốc. Alibaba chỉ là một công ty khởi nghiệp mới thành lập được 4 năm, trong khi eBay là công ty thương mại điện tử số một thế giới. Không ai nghĩ rằng các công ty Trung Quốc có thể đánh bại Mỹ trong lĩnh vực Internet và thương mại điện tử cũng không phải là ngoại lệ.

Taobao ra đời thế nào?

Ngô Quýnh, Giám đốc Công nghệ (CTO) của Alibaba thời điểm đó, là người có phản ứng mạnh mẽ nhất. Ngô Quýnh nói: “Jack, anh có điên không? Anh làm như vậy sẽ làm tổn hại đến công ty. Tôi từng đấu với Yahoo và eBay rất nhiều năm, và tôi đã thua một cách tâm phục khẩu phục!”

Nhưng Jack Ma không phản ứng lại. Vào tháng 4, ông bí mật thành lập một nhóm và dựng lên “thánh địa khởi nghiệp” của Alibaba: Hoa viên bên hồ.

Theo đó, trong thời kỳ SARS, ngoài các nhân viện bị cách ly, còn có một đội R&D bí mật gồm 6 người làm việc chuyên sâu tại “Hoa viên bên hồ”.

Vào ngày 10/5, Tao bao được đưa lên mạng. Trang web mở ra với dòng chữ: “Vinh danh những người đã làm việc chăm chỉ trong thời kỳ SARS”.

Do bị cách ly, Jack Ma và những người khác đã không thể đến chủ trì lễ ra mắt. Ngồi ngay tại ngôi nhà của mình, ông nâng ly rượu lên và gửi lời chúc mừng từ xa: “Chúc cho Taobao thuận buồn xuôi gió”.

Kể từ đó, sự phát triển của Taobao diễn ra suôn sẻ, và nhanh chóng đánh bại eBay, trở thành số một trong nước và phát triển thành đế chế Taobao khổng lồ như ngày nay, gần như chiếm trọn thị trường thương mại điện tử bán lẻ Trung Quốc.

Vệ Triết, nguyên Giám đốc điều hành (CEO) của Alibaba, từng nhận xét rằng: “Không có SARS, có lẽ Alibaba đã biến mất. SARS đã mang đến cho Alibaba chương trình khuyến mãi lớn nhất. Vào thời điểm đó, mọi người đều buộc phải sử dụng Internet”.

Lâm Quân, tác giả của cuốn “15 năm sôi sục”, tin rằng công ty được hưởng lợi nhiều nhất từ SARS năm 2003 là Alibaba. Tác động của nó đối với Alibaba không chỉ là thúc đẩy sự tiến bộ của thương mại điện tử, mà còn mang lại cho Alibaba khả năng gắn kết nội bộ. Với sự đoàn kết, Alibaba đã hoàn thành quá trình chuyển nội bộ từ xuất sắc thành đặc biệt xuất sắc.

2 năm sau SARS, Jack Ma đã chỉ định lấy ngày 10/5 là “Ngày Alibaba”, Vào ngày này, các thành viên gia đình của nhân viên Alibaba có thể đến công ty để thăm quan và chơi. Công ty cũng sẽ tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm và đám cưới tập thể vào ngày này.

Trong bức thư ngỏ thiết lập “Ngày Alibaba”, Jack Ma tuyên bố rằng, ngày này được chọn để kỷ niệm cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ của công ty trong thời kỳ SARS. Ông viết:

“Mỗi cá nhân hay mỗi công ty muôns đạt được sự vĩ đại phi thường đều phải chịu đựng và vượt qua những khó khăn, thử thách. Khi ký ức về SARS lặng lẽ mờ dần trong tâm trí chúng ta, tinh thần Alibaba quyết đoán, đoàn kết, cống hiến, tương trợ và yêu thương lẫn nhau, đã thể hiện trong quá trình chiến đấu chống lại SARS, sẽ tồn tại mãi mãi. Dù có đích thân trải qua thời khắc quan trọng đó hay không, thì ai ai cũng vô cùng xúc động và được truyền cảm hứng bởi những phép màu được tạo ra bởi Alibaba...”.

Không giống như nhiều người nói rằng SARS vừa là thách thức vừa là cơ hội, Jack Ma không bao giờ nói như vậy. Ông có một lời giải thích thâm sâu hơn: “Trong thời kỳ SARS, đừng ai nghĩ đây là một cơ hội, mà nên nghĩ về những rắc rối mà mọi người đang gặp phải và làm thế nào chúng ta có thể giúp đỡ mọi người”.

Ngoài Jack Ma và Alibaba, có rất nhiều công ty khác cũng bị ảnh hưởng bởi SARS vào thời điểm đó.

Công ty cung cấp trò chơi trên mạng Thánh Đại (Shanda Interactive Entertainment) của Trần Thiên Kiều, người được gọi là Bill Gates của Trung Quốc, chủ yếu dựa vào các quán cà phê Intertnet, nhưng SARS đã khiến cho các quán cà phê phải đóng cửa, sự nghiệp của ông từ đó cũng xuống dốc không phanh. Công ty đứng bên bờ vực phá sản. Cuối cùng Trần Thiên Kiều đã phải mượn tiền bạn bè để vượt qua cửa ải khó khăn này.

Tất nhiên, cũng có những hiệu ứng khác. 12 trung tâm mua sắm Kinh Đông (Jindong) của Lưu Cường Đông hoàn toàn không có doanh số. Ông phải chuyển sang bán hàng thông qua nhóm QQ và BBS, sau đó ra mắt trung tâm mua sắm trực tuyến, và cuối cùng phát triển thành Đề chế Kinh Đông như ngày nay.

Ngày nay khi dịch bệnh viêm phổi do virus corona chủng mới bùng phát, chắc chắn có nhiều công ty đang phải trải qua một cuộc khủng hoảng lớn, và họ thậm chí có thể phải đóng cửa. Nhưng bên cạnh đó, cũng có nhiều công ty sẽ phát triển hơn. Biết đâu một gã khổng lồ Internet khác lại xuất hiện.

Tuy nhiên, đối với những người đang tìm kiếm cơ hội kinh doanh giữa bão dịch, tốt nhất nên nghĩ về những lời của Jack Ma – “đó không phải là cơ hội, mà là trách nhiệm của bạn”.

Chúng ta có thể nói rằng SARS đã tạo ra Alibaba và Taobao. Tuy nhiên, những lời của Jack Ma khiến chúng ta phải suy nghĩ: chúng ta không thể nói “đó là một cơ hội”. Bởi việc coi SARS là cơ hội không chỉ làm tổn thương cảm xúc của những người bị ảnh hưởng bởi SARS, mà còn không phù hợp với tâm thế của một công ty lớn.

Video: Cuộc sống ở Vũ Hán sau 2 tuần bị phong tỏa.

Ngược lại, khi đối mặt với dịch bệnh nghiêm trọng, nếu bạn không nghĩ về cách có thể làm giàu, mà nghĩ: “Xã hội cần gì? Tôi có thể làm gì để giúp mọi người?”, sự nghiệp sau đó của bạn chắc chắn sẽ bền vững và lớn hơn.