Biden với Trung Quốc trong quá khứ

Khi Tổng thống đắc cử Joe Biden phải đối mặt với một quá trình chuyển giao gây tranh cãi, chính sách đối ngoại có thể là điều cuối cùng trong tâm trí ông.

Nhưng ở các thủ đô trên khắp thế giới, các nhà lãnh đạo nước ngoài đang kêu gọi sự chú ý của ông, với hy vọng thiết lập lại các mối quan hệ đã thay đổi dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Trong đó, quan hệ Mỹ-Trung được đánh giá có thể có sự thay đổi lớn nhất. Trong 4 năm qua, Mỹ và Trung Quốc đã áp đặt qua lại các hàng rào thuế quan thương mại, sự hạn chế quyền tiếp cận của các công ty công nghệ, nhà báo và nhà ngoại giao, đóng cửa các lãnh sự quán, mâu thuẫn về các vấn đề như Biển Đông...

Các nhà phân tích ở cả hai nước vẫn đang tranh luận liệu Biden có áp dụng các chính sách trừng phạt của ông Trump đối với Trung Quốc như trước kia hay không, hay chuyển sang thiết lập lại quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh.

Ngay cả trên các phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc, có dấu hiệu Trung Quốc đang chờ đợi, không chắc chính quyền mới sẽ thể hiện theo hướng nào.

"Trung Quốc không nên nuôi dưỡng bất kỳ ảo tưởng nào rằng cuộc bầu cử của Biden sẽ xoa dịu hoặc mang lại sự đảo ngược cho quan hệ Trung - Mỹ, hay cải thiện quan hệ song phương. Sự cạnh tranh của Mỹ với Trung Quốc và sự cảnh giác chống lại Trung Quốc sẽ chỉ tăng cường", tờ Hoàn cầu thời báo cho biết trong một bài xã luận.

Tuy nhiên, chưa có tuyên bố chính sách chính thức nào về Trung Quốc do nhóm chuyển tiếp của ông Biden đưa ra.

Cựu Phó Tổng thống Biden không phải là người mới làm quen với chính sách đối ngoại. Trong gần 5 thập kỷ tham gia chính trị, ông Biden nhiều lần chống lại Trung Quốc. Với tư cách là một thượng nghị sĩ, ông đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa Trung Quốc trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2001.

Các nhà phân tích hiện đang nhìn lại những tuyên bố trong quá khứ và những bình luận gần đây để có cái nhìn sâu sắc về cách Biden sẽ tiếp cận chính sách đối ngoại với Trung Quốc.

Quan hệ với Bắc Kinh

Trong chính quyền Obama, khi Biden làm Phó Tổng thống từ năm 2009 đến năm 2017, quan hệ với Bắc Kinh được coi là quan trọng ở mức độ cao, một phần xuất phát từ vị thế mới của Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Mặc dù Trung Quốc đang đạt được sức mạnh cả về kinh tế và quân sự, ngoại giao trong thời kỳ này chủ yếu được dẫn dắt bởi các nỗ lực hợp tác, thay vì đối đầu. Các xung đột lớn hầu hết đều được kiềm chế và tập trung vào các vấn đề an ninh, chẳng hạn như hoạt động xây dựng quân sự trái phép của Trung Quốc ở Biển Đông và hoạt động gián điệp mạng.

Theo cựu Tổng thống Obama, mối quan hệ giữa hai quốc gia sẽ định hình thế kỷ 21, và do đó, mối quan hệ ổn định là rất quan trọng không chỉ đối với Mỹ mà còn đối với thế giới nói chung.

Biden đã đến Bắc Kinh nhiều lần trong những nỗ lực nhằm đạt được sự ủng hộ của Trung Quốc đối với một số chính sách quan trọng của Obama, bao gồm nỗ lực kiềm chế hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên.

Trong một chuyến đi như vậy vào năm 2013, Biden đã gặp Chủ tịch Tập Cận Bình, người coi cựu Phó Tổng thống khi đó là "người bạn cũ của Trung Quốc". Cuộc nói chuyện riêng dự kiến kéo dài 45 phút giữa hai nhà lãnh đạo đã kéo dài hai giờ.

Trong các bài phát biểu trước công chúng, Biden mô tả mối quan hệ khá lạc quan. "Nếu chúng tôi có được mối quan hệ này với một mô hình mới, các khả năng sẽ là vô hạn".

Nhưng bất chấp những cáo buộc từ chiến dịch tranh cử của Trump rằng Biden quá thân thiết với Trung Quốc, có bằng chứng cho thấy quan điểm của ông đã thay đổi trong những năm gần đây, phù hợp hơn với Washington, nơi Bắc Kinh ngày càng được xem không phải là đối tác tiềm năng của Mỹ mà là đối thủ.

Trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ vào tháng 2, Biden tuyên bố Bắc Kinh phải "chơi theo luật". Một quảng cáo tranh cử của Biden vào tháng 6 cáo buộc ông Trump bị Trung Quốc "chơi xỏ".

Sự tập trung mới vào Trung Quốc được thể hiện rõ trong tài liệu cương lĩnh của đảng Dân chủ, được phát hành vào tháng 8/2020. Trong chiến dịch tranh cử tổng thống cuối cùng vào năm 2016, tài liệu này chỉ đề cập Trung Quốc 7 lần. Phiên bản năm nay có hơn 22 lần.

"Đảng Dân chủ sẽ rõ ràng, mạnh mẽ và nhất quán trong việc đẩy lùi những quan ngại sâu sắc về kinh tế, an ninh và nhân quyền đối với các hành động của chính phủ Trung Quốc", cương lĩnh năm 2020 cho biết.

Thương mại

Một trong những kế hoạch chính trong chính sách đối ngoại của Tổng thống Trump là cuộc chiến thương mại của ông với Trung Quốc.

Kể từ giữa năm 2018, chính quyền Trump đã áp thuế lên hàng trăm tỷ USD hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc, nhằm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc và buộc Bắc Kinh phải mở cửa nền kinh tế hơn nữa.

Bắc Kinh và Washington đã đạt được một thỏa thuận thương mại "giai đoạn một" vào tháng 1/2020, nhưng nhiều vấn đề bất đồng vẫn chưa được giải quyết, bao gồm cả việc Trung Quốc trợ cấp cho các công ty nhà nước đang cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Những nhận xét gần đây từ Biden cho thấy ông sẽ tiếp tục hành động chống lại Bắc Kinh về các chính sách kinh tế của nước này. Nhưng trong một cuộc phỏng vấn với NPR vào tháng 8, ông nói rõ rằng ông tin rằng thuế quan cũng có hại đối với Mỹ cũng như đối với Trung Quốc.

Ông nói: "Sản xuất đang trong thời kỳ suy thoái. Nông nghiệp mất hàng tỷ USD mà người nộp thuế phải trả. Chúng ta đang hạn chế Trung Quốc một cách sai lầm".

Thay vào đó, Biden dường như ủng hộ việc xây dựng một liên minh toàn cầu để buộc Trung Quốc tự do hóa nền kinh tế của mình.

"Những gì tôi muốn Trung Quốc làm là chơi theo các quy tắc quốc tế, không giống như những gì ông ta đã làm", Biden nói trong cuộc tranh luận thứ hai với Trump vào tháng 10. "Chúng ta cần những người bạn còn lại của chúng ta nói với Trung Quốc về các quy tắc. Bạn chơi theo họ, hoặc bạn sẽ phải trả giá về mặt kinh tế".

Cũng có những dấu hiệu cho thấy Biden có thể đón nhận một số phần cuộc chiến công nghệ mà ông Trump đưa ra chống lại Trung Quốc. Dưới thời Trump, Mỹ đã cố gắng kêu gọi các đối tác ngoại giao từ chối công nghệ 5G sản xuất tại Trung Quốc, cắt đứt với Bắc Kinh khỏi tiếp cận các linh kiện quan trọng của Mỹ và nhắm mục tiêu vào các ứng dụng phổ biến do các công ty Trung Quốc điều hành.

Vào tháng 9, Biden cho biết ông lo ngại về ứng dụng TikTok do Trung Quốc sở hữu được sử dụng rộng rãi, vốn là mục tiêu nổi bật của chính quyền Trump. Ông nói: “Tôi nghĩ rằng điều đáng quan tâm là TikTok, một ứng dụng của Trung Quốc, có khả năng tiếp cận hơn 100 triệu thanh niên, đặc biệt là ở Mỹ".

Trong Cương lĩnh Dân chủ năm 2020, có một gợi ý khác rằng chính quyền Biden sẽ tiếp tục thúc đẩy việc chính quyền Trump ngăn chặn các đồng minh sử dụng công nghệ 5G do Huawei sản xuất. "Chúng tôi sẽ làm việc với các đồng minh và đối tác của mình để phát triển mạng 5G an toàn và giải quyết các mối đe dọa trong không gian mạng", tài liệu này cho biết.

Biển Đông

Cả chính quyền Obama và Trump đều theo đuổi các chính sách chống lại các tuyên bố chủ quyền bành trướng, trái phép của Trung Quốc ở Biển Đông.

Chính dưới thời Obama-Biden, Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng và quân sự hóa các đảo nhân tạo tại đây. Tuy nhiên sau đó, Mỹ bắt đầu hoạt động tự do hàng hải trong khu vực, điều tàu hải quân Mỹ đến gần các đảo nhân tạo và bãi đá ngầm do Bắc Kinh xây dựng để chứng tỏ rằng Washington sẽ không thừa nhận các tuyên bố của Trung Quốc.

Dưới thời Trump, Mỹ đã tăng cường các hoạt động này và công khai tuyên bố "hầu hết" các yêu sách của Trung Quốc đối với vùng biển là bất hợp pháp.

Biden chưa đưa ra tuyên bố công khai nào về Biển Đông nhưng không có dấu hiệu nào ở giai đoạn này cho thấy ông sẽ đảo ngược các chính sách cứng rắn của Trump trong khu vực - thậm chí ông có thể sẽ củng cố chúng.

Năm 2016, cương lĩnh của đảng Dân chủ chỉ đơn giản là bảo vệ "quyền tự do của các vùng biển ở Biển Đông". Bốn năm sau, nó cảnh báo rõ ràng về "sự uy hiếp của quân đội Trung Quốc" trong khu vực.

Nhiều lần trong chiến dịch tranh cử của mình, Biden đã kể câu chuyện về việc ông đã thẳng thừng thông báo với Chủ tịch Tập vào năm 2013 rằng Mỹ sẽ tiếp tục điều máy bay qua khu vực này, bất chấp việc Trung Quốc phản đối. 

Biden cũng củng cố lập trường của mình trong việc bác bỏ các tuyên bố khác của Trung Quốc ở Châu Á Thái Bình Dương kể từ khi tuyên bố trở thành Tổng thống đắc cử. Trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide, ông Biden cam kết bảo vệ quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mà Nhật Bản và Trung Quốc đang tranh chấp ở biển Hoa Đông.