Từ đường Phan Đình Phùng đi vào đường Cô Giang, phường 2, quận Phú Nhuận, TP.HCM dễ dàng bắt gặp tấm biển lớn ghi hàng chữ "Đền Phú Trung Bình Giang Quận công Võ Di Nguy". Khu mộ Quận công Võ Di Nguy, một trong những công thần trợ giúp chúa Nguyễn Ánh (vua Gia Long) chống lại quân Tây Sơn nằm trong khu đất rộng gần 50m2.
Võ Di Nguy sinh năm 1745, người huyện Phú Vang, phủ Thừa Thiên (nay là tỉnh Thừa Thiên - Huế). Năm 1775, ông cùng với cai đội Tô Văn Đoài cầm đầu một toán 200 người tìm vào Gia Định hợp sức cùng chúa Nguyễn Ánh. Từ đó, ông trở thành danh thần tin cậy, được chúa Nguyễn Ánh giao phó trông coi thủy binh và việc đóng các chiến thuyền cùng với Châu Văn Tiếp, Tôn Thất Cốc.
Ông tử trận trong trận thủy chiến ở cửa Thị Nại năm 1801, một trận thủy chiến "võ công đệ nhất" thời dựng nghiệp của nhà Nguyễn. Sau trận thủy chiến, thi thể Võ Di Nguy được đưa về Gia Định chôn cất và được sắc phong "Tá mạng công thần, đặc tấn Thượng trụ quốc Thiếu bảo Quận công", thụy là Trung túc (trung thành và đầy vinh dự). Năm Gia Long thứ sáu 1807, Võ Di Nguy được nâng lên hàng nhất phẩm. Thời Minh Mạng 1824, ông được thờ ở Thế miếu.
Trải qua hơn 220 năm, khu mộ của vị tướng thủy quân này vẫn giữ được nét uy nghi, đường bệ và đầy đủ các hạng mục kiến trúc. Lăng của ông gồm phần tiền mộ (bình phong tiền, sân tế) và phần mộ (cửa mộ, bàn hương án, mộ và bình phong hậu).
Bình phong hậu có hai ô hình chữ nhật, ô bên phải ghi công trạng của Võ Di Nguy, ô bên trái nói về thân thế bà Lê Thị Mười (phu nhân của Võ tướng công).
Hai bên bức bình phong hậu đắp phù điêu rồng chầu, lưỡi được sơn màu đỏ nổi bật.
Sinh thời, Võ Di Nguy là danh tướng thủy quân (tước Bình Giang Quận công) nên trên bờ tường có tượng hai con rái cá, mỗi con một tư thế (nhìn thẳng và nghiêng). Đây là linh vật tượng trưng cho tướng Võ Di Nguy.
Bờ tường bao quanh khu mộ nối liền với nhau bởi các bức phù điêu hình chữ nhật, chạm nổi các bức họa về tùng lộc, tứ linh.
Bên trong khuôn viên, sau bình phong tiền còn có cặp tượng rùa ẩn khuất bên những chậu cây cảnh, chầu hướng đầu vào phần mộ Quận công.
Giữa sân, phía trước mộ có tượng hai con lân nhỏ rất đẹp, xứng đáng được liệt vào "tượng linh vật thuần Việt".
Một trong hai con nghê có mắt lồi, đuôi xòe, nhe răng đứng nhìn về phần mộ, ngay cửa vào khu mộ.
Một con nghê nhỏ khác được tạo hình dữ tợn đặt ngay trên bức bình phong tiền. Đây là bức tượng duy nhất có chi tiết, màu sắc, hình dáng khá lạ so với những bức tượng khác trong khu mộ.
Bên ngoài bờ tường phần mộ Võ Di Nguy còn có 4 ngôi mộ khác của bà Lê Thị Mười (phu nhân của ông) và 2 người con cùng một ngôi mộ vô danh. Ngôi mộ cổ của Võ Di Nguy được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia năm 1993.
Bình luận