Trận chiến Mariupol kết thúc có ý nghĩa như thế nào với Nga và Ukraine?

Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine ngày 16/5 xác nhận các binh lính cố thủ trong nhà máy thép Azovstal ở Mariupol đã “hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu được giao”. Hơn 260 binh sỹ Ukraine, trong đó có 53 binh sĩ bị thương nặng, đã được sơ tán khỏi nhà máy thép Azovstal sau nhiều tuần cố thủ tại đây. Số binh sỹ này được đưa tới các khu vực do Nga kiểm soát.

Theo Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Anna Malyar và Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine, các tù binh Nga bị Ukraine bị bắt giữ sẽ được trao đổi lấy những binh lính trong nhà máy Azovstal, song các điều khoản thỏa thuận chưa được quyết định.

Moskva tuyên bố sẽ đối xử với binh sỹ Ukraine cố thủ ở Azovstal “phù hợp với luật pháp quốc tế tương ứng”, mặc dù một số quan chức Nga cho rằng những binh sỹ này phải đưa ra xét xử như tội phạm chiến tranh.

Trong một bài phát biểu trên video tối 16/5, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết: “Ngày thứ 82 của cuộc phòng thủ đã kết thúc. Một ngày khó khăn. Nhưng ngày hôm nay, giống như tất cả những ngày khác, là nhằm mục đích là cứu đất nước và nhân dân của chúng ta”. Ông Zelensky cũng gọi những binh sỹ cố thủ ở Azovstal là “những người anh hùng” và cần họ còn sống.

Trong khi đó, Nga gọi đó là “đầu hàng”. Sự kiện này được xem như “kết thúc mang tính biểu tượng” đánh dấu sự kiểm soát hoàn toàn của Nga tại thành phố cảng chiến lược sau nhiều tuần giao tranh ác liệt.

Vai trò chiến lược của Mariupol

Mariupol nằm ở Đông Nam Ukraine, bên bờ biển Azov, cách biên giới Nga hơn 50km. Đây là thành phố cảng quan trọng đối với việc nhập khẩu hàng hóa và xuất khẩu ngũ cốc cũng như các sản phẩm nông nghiệp khác.

Không lớn như Odessa, cách khoảng đó hơn 500km về phía Tây, nhưng Mariupol là một mắt xích quan trọng trong cỗ máy kinh tế Ukraine.

Tháng 5/2014, lực lượng ly khai ở miền Đông Ukraine từng giành quyền kiểm soát Mariupol trong vài tuần trước khi lực lượng chính phủ Ukraine tái chiếm thành phố này vào tháng 6 cùng năm. Đây cũng là một trong những lý do Mariupol luôn là một thành phố quan trọng trong bất kỳ kịch bản xung đột nào giữa Nga và Ukraine.

Đối với Ukraine, đặc biệt là sau năm 2014, Mariupol đóng vai trò chủ chốt trong hàng rào phòng thủ của nước này trước cuộc tấn công của Nga.

Ông Mason Clark, nhà phân tích hàng đầu về Nga tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh, cho rằng: “Quân đội Ukraine đã chuẩn bị cho điều này trong 8 năm qua”.

Ý nghĩa với cả Ukraine và Nga

Ông Olga Oliker, Giám đốc Chương trình châu Âu và Trung Á tại Quỹ Khủng hoảng Quốc tế cho rằng, trận chiến ở Mariupol kết thúc có ý nghĩa với cả Ukraine và Nga. Về phía Ukraine, họ có những câu chuyện về chủ nghĩa anh hùng và sự hy sinh. Còn ở phía Nga, đó là chiến thắng biểu tượng, là điểm kết cho chuỗi ngày bao vây và tấn công thành phố này.

Khi cuộc bao vây của Nga diễn ra, rõ ràng là quân đội Ukraine đã đầu tư rất nhiều nguồn lực vào việc phòng thủ Mariupol, điều này giúp thành phố có thể chịu được nhiều tuần pháo kích liên tiếp. Khả năng bám trụ của các lực lượng ở Mariupol bất chấp cuộc tấn công dữ dội cũng đã giúp Ukraine có thêm thời gian nhận viện trợ nước ngoài và hỗ trợ quân sự. Sự kháng cự của các binh sỹ Ukraine ở Mariupol cũng “cầm chân” các lực lượng Nga, ngăn Moskva đạt được mục tiêu ở các chiến trường khác.

Bà Natia Seskuria, một chuyên gia về Nga, đồng thời là cộng sự tại Viện nghiên cứu quốc tế Hoàng gia Anh cho biết: “Từ quan điểm chiến thuật, sự kháng cự ở Azovstal cho phép phía Ukraine có thời rất quý giá để phản công ở các khu vực khác, tái tập hợp và nhận thêm vũ khí từ phương Tây”.

Tuy nhiên, sự kháng cự đó cũng đi kèm với cái giá không hề nhỏ: Mariupol là nơi chứng kiến các cuộc giao tranh dữ dội nhất kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát từ cuối tháng 2.

Nga tuyên bố “giải phóng Mariupol” từ cuối tháng 4. Khi đó, các chuyên gia đánh giá rằng, ngoài nhóm binh sỹ cố thủ bên trong nhà máy thép Azovstal, phần lớn thành phố Mariupol này đã nằm trong sự kiểm soát của Nga. Dù vậy việc các lực lượng cố thủ đầu hàng vẫn mang lại chiến thắng biểu tượng cho Nga, đặc biệt là khi điện Kremlin tìm cách củng cố mặt trận phía Đông và Nam Ukraine.

Theo một nguồn tin an ninh từ Liên minh châu Âu (EU), Mariupol rất quan trọng với Tổng thống Vladimir Putin, bởi nếu lực lượng Nga giành được chiến thắng ở đây, ông có thể tuyên bố mục tiêu “phi phát xít hóa” trong chiến dịch quân sự tại Ukraine đã thành công.

Hơn nữa, trong bối cảnh Nga đang tìm cách “kiểm soát hoàn toàn”  Donbass và miền Nam Ukraine, việc giành được Mariupol giúp Nga tạo được hành lang nối từ Đông Ukraine đến bán đảo Crimea.

Khả năng thay đổi cục diện chiến sự

Hiện tại, chiến sự Nga-Ukraine vẫn diễn ra quyết liệt. Nga đang giành được các chiến thắng trên chiến trường nhưng phía Ukraine cũng tiến hành chiến dịch phản công để đảo ngược tình thế.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết, việc các lực lượng Ukraine “kết thúc nhiệm vụ chiến đấu” và sơ tán khỏi Mariupol không có khả năng thay đổi nhiều cục diện chiến sự ở thời điểm này, một phần vì Nga đã có quyền kiểm soát đáng kể thành phố này từ trước. Vì vậy, bất cứ chiến thắng chiến lược nào Mariupol có thể đem lại, Nga vẫn là bên được hưởng lợi thế lớn.

Mariupol là một mất mát lãnh thổ thực sự đối với Ukraine, nhưng trận quyết chiến ở thành phố này vẫn là một công cụ mạnh mẽ để mô tả cuộc chiến của Ukraine, cả trong và ngoài nước.

Ông Zelensky gọi những binh sỹ cố thủ ở Mariupol là “anh hùng” và việc những binh lính này được đối xử như thế nào ở khu vực do Nga kiểm soát cũng sẽ định hình câu chuyện của Kiev.