Mỹ lo ngại sự hiện diện của Trung Quốc ở căn cứ Campuchia

Trong cuộc hội đàm hôm 1/6 với Thủ tướng Hun Sen, Thứ trưởng Ngoại giao Wendy Sherman kêu gọi nhà lãnh đạo Campuchia "duy trì chính sách đối ngoại độc lập và cân bằng, vì lợi ích tốt nhất của người dân Campuchia".

“Thứ trưởng Sherman bày tỏ quan ngại nghiêm trọng về sự hiện diện quân sự của Trung Quốc và việc xây dựng các cơ sở tại Căn cứ Hải quân Ream. Thứ trưởng cũng đề nghị Campuchia làm rõ việc phá hủy hai tòa nhà do Mỹ tài trợ tại Ream mà không thông báo hay giải thích với phía Mỹ", Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết trong một tuyên bố.

Tuyên bố nêu rõ bà Sherman nhận thấy việc một căn cứ quân sự của Trung Quốc ở Campuchia "sẽ làm tổn hại chủ quyền của Campuchia, đe dọa an ninh khu vực và tác động tiêu cực đến quan hệ Mỹ - Campuchia".

Công trình đáng ngờ

Hôm 21/5, Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) tại Mỹ công bố ảnh vệ tinh cho thấy 2 tòa nhà mới được xây dựng nhanh chóng tại căn cứ hải quân Ream của Campuchia. 2 tòa nhà này nằm ngay phía bắc khu vực có các cơ sở do Mỹ tài trợ và bị chính phủ Campuchia phá bỏ năm 2020.

Theo AMTI, các tòa nhà mới dường như được hoàn thành chỉ vài ngày trước chuyến thăm Phnom Penh của Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman.

AMTI cho biết việc giải phóng mặt bằng bắt đầu được thực hiện vào khoảng sau ngày 17/4. Việc xây dựng bắt đầu vào đầu tháng 5 và các tòa nhà mới được hoàn thành trước ngày 21/5.

Phần mở rộng có thể bao gồm một cảng mới được nạo vét và một cơ sở sửa chữa tàu.

"Tốc độ xây dựng chóng mặt ở Ream cũng như độ thiếu minh bạch tiếp tục làm dấy lên nghi ngờ rằng các nâng cấp tại đó nhằm phục vụ lợi ích của Trung Quốc cũng như của Campuchia", báo cáo cho biết.

Một phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ mới đây khẳng định có bằng chứng công khai “đáng kể” cho thấy Trung Quốc đang thực hiện một dự án cải tạo lớn của Ream.

Năm 2020, ảnh vệ tinh cho thấy một cơ sở do Mỹ tài trợ tại Ream bị phá bỏ. Các chuyên gia cũng như nhiều quan chức Trung Quốc lo ngại Phnom Penh sẽ cho phép Bắc Kinh tiếp cận căn cứ này. 

Nỗi lo này thậm chí còn manh nha từ trước đó khi tờ Wall Street Journal của Mỹ dẫn nguồn tin giấu tên cho biết Trung Quốc có thể đã bí mật ký thỏa thuận dùng căn cứ hải quân Ream với Campuchia. Thỏa thuận này cho phép Trung Quốc bố trí lực lượng hải quân thường xuyên ở Campuchia, cất giữ vũ khí và đóng tàu chiến tại căn cứ này.

Các quan chức Campuchia nhiều lần bác bỏ các thông tin trên, khẳng định việc phá dỡ trụ sở Chiến thuật của Ủy ban An ninh Hàng hải Quốc gia không liên quan đến bất kỳ kế hoạch xây dựng nào của Trung Quốc. Họ khẳng định công trình này bị dỡ bỏ là để di dời tới một địa điểm thích hợp hơn là khu vực Koh Preap, cách Ream khoảng 30 km. 

Theo AMIT, hình ảnh gần đây cho thấy ba tòa nhà mới đang mọc tại Koh Preap, nhưng tốc độ thi công các công trình này chậm hơn nhiều so với tốc độ xây dựng chóng vánh của 2 tòa nhà mới tại Ream. 

Bunna Vann, một nhà nghiên cứu tại Viện Hợp tác và Hòa bình Campuchia nhận định việc xây dựng các tòa nhà mới gần như trong cùng một khu vực mà cơ sở Mỹ bị phá bỏ cho thấy Trung Quốc có thể động lực lớn để Phnom Penh phá dỡ công trình Mỹ xây dựng. 

"Điều này sẽ khiến Mỹ thêm khó chịu và gây thêm rắc rối cho quan hệ Campuchia-Mỹ", bà Vann nói. 

Campuchia-Trung Quốc ngày càng khăng khít

Trong tuyên bố đưa ra sau cuộc hội đàm giữa Thứ trưởng Sherman và ông Hun Sen, người phát ngôn chính phủ Campuchia Phay Siphan thúc giục đối thoại.

“Có một số vấn đề mà Mỹ không hiểu rõ ràng về Campuchia và Campuchia cũng không hiểu ý định của Mỹ”, ông này nói.

Sovinda Po, thành viên nghiên cứu cấp cao tại Viện Hợp tác và Hòa bình Campuchia cho rằng quốc gia Đông Nam Á có nhiều tính toán trong quan hệ với Trung Quốc. 

“Mục đích chính là đạt được nhiều đòn bẩy hơn trong đàm phán với Mỹ”, Po cho hay.

Chuyên gia này lưu ý, Campuchia nhiều lần bị cho là lấy lòng Trung Quốc mà không tính tới những lo ngại của Washington. Điều này có thể khiến Mỹ không thoải mái. 

Đầu tháng này, tại một hội nghị quốc tế về tương lai của châu Á, Thủ tướng Hun Sen tiếp tục bảo vệ mối quan hệ gần gũi với Trung Quốc, chỉ trích các ý kiến nói Campuchia xích lại Trung Quốc là "phi lý". 

"Không dựa vào Trung Quốc thì tôi dựa vào ai. Nếu không nhờ Trung Quốc thì tôi nhờ ai", ông nói. 

Theo thống kê được Bộ Thương mại Campuchia công bố tuần trước, kim ngạch thương mại Trung Quốc-Campuchia đạt 3 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm nay, tăng 19,7% so với cùng kỳ năm 2020. Xuất khẩu sang Trung Quốc từ tháng 1 tới tháng 4 đạt 424 triệu USD, tăng 42%.

Theo ông Po, chuyến thăm của bà Sherman sẽ tạo cơ hội để Mỹ và Campuchia hiểu nhau hơn. Nhưng ông này lưu ý, "không có dấu hiệu nào cho thấy chuyến thăm cấp thấp này sẽ giải quyết được vấn đề tồn tại giữa hai bên". 

"Việc thiếu minh bạch trong việc xây dựng nhanh chóng ở Ream là rủi ro chiến lược đối với Campuchia. Việc một nước cho phép nước khác giúp xây dựng căn cứ quân sự hoặc các công trình không phải là điều thông thường. Trong trường hợp xấu nhất, nó sẽ đưa Campuchia vào chiến trường cạnh tranh địa chính trị Mỹ-Trung", Vann dự đoán.