Năm 1962, Chiến tranh Lạnh bước vào giai đoạn leo thang và Liên Xô cảm thấy bị Mỹ đe dọa – Washington có đến 6.000 đầu đạn hạt nhân có thể vươn tới lãnh thổ Liên Xô, trong khi đó Matxcơva chỉ có 300 đầu đạn hạt nhân có thể vươn tới lãnh thổ Mỹ.
Điện Kremlin cảm thấy tình hình trở nên cực kỳ nguy hiểm khi Mỹ triển khai hàng loạt tên lửa hạt nhân tại Tây Đức, Hà Lan và Bỉ. Đến năm 1961, Washington triển khai tên lửa hạt nhân ở Thổ Nhĩ Kỳ và số tên lửa này đủ khả năng bay tới Matxcơva chỉ trong 10 phút – trong trường hợp chiến tranh nổ ra, Liên Xô không có đủ thời gian để phản công.
Tại thời điểm này, Matxcơva ủng hộ hoàn toàn Cách mạng Cuba do lãnh tụ Fidel Castro lãnh đạo. Sau khi ông Fidel Castro quốc hữu hóa toàn bộ tài sản của Mỹ tại Cuba, Washington ban hành lệnh cấm vận kinh tế đối với La Habana. Lúc này, Liên Xô viện trợ cho Cuba lương thực, nhiên liệu và thậm chí cả các loại khí tài như xe tăng và chiến cơ.
Máy bay P2V Neptune của Mỹ bay tuần tra phía trên tàu chở hàng của Liên Xô trong Khủng hoảng tên lửa Cuba. (Ảnh: GI)
Trong bối cảnh quan hệ giữa Cuba và Mỹ trở nên căng thẳng, Cuba chấp thuận việc cho Liên Xô triển khai tên lửa hạt nhân ở nước này để buộc Tổng thống Mỹ John Kennedy phải có chính sách công bằng hơn đối với Cuba.
Tuy nhiên, Mỹ theo dõi chặt chẽ toàn bộ các chuyến tàu từ Liên Xô đến Cuba và Liên Xô phải bí mật vận chuyển tên lửa hạt nhân đến quốc đảo này. Nguyên soái Liên Xô Ivan Bagramyan phát động chiến dịch tuyệt mật mang tên mã Anadyr – tên thành phố nằm ở phía bắc Liên Xô, tên gọi này được chọn để đánh lừa điệp viên Mỹ.
Các quân nhân Liên Xô được phát giày bốt, ván trượt tuyết và được thông báo rằng họ sẽ tới Chukhotka. Số tên lửa hạt nhân được ngụy trang thành thiết bị nông nghiệp. Chỉ một số rất ít các quan chức cao cấp của Liên Xô biết mục đích thật sự của chiến dịch này.
Nhóm sỹ quan Liên Xô phụ trách lắp ráp tên lửa bay đến Cuba trước, tuy nhiên việc triển khai hơn 50.000 quân nhân Liên Xô đến Cuba sao cho Mỹ không thể phát hiện được là nhiệm vụ vô cùng khó khăn.
Nguyên soái Liên Xô Ivan Bagramyan, kiến trúc sư của chiến dịch tuyệt mật Anadyr. (Ảnh: RIA Novosti)
Những con tàu chở hàng xuất phát từ 8 cảng khác nhau của Liên Xô, các quân nhân phải ở trong tàu nhiều tuần trước khi khởi hành để không bị máy bay do thám của Mỹ phát hiện. Con tàu đầu tiên chở các quân nhân và tên lửa hạt nhân cập cảng Cuba vào ngày 10/7/1962.
Những quân nhân Liên Xô không hề biết nơi họ sẽ đến, “thậm chí thuyền trưởng chỉ biết đích đến vài tuần sau khi khởi hành. Họ được trao 3 phong bì tuyệt mật với chỉ dẫn đường đi và chỉ mở theo thứ tự được quy định nghiêm ngặt. Đầu tiên, thuyền trưởng được lệnh đi qua eo biển Bosporus, hướng đến eo biển Gibraltar và chỉ khi ở trên Đại Tây Dương, người này mới biết đích đến là Cuba”, sỹ quan trinh sát Liên Xô Alexander Feklisov viết.
Thiếu tá Nikolai Obidin hồi tưởng lại: “Theo chỉ thị, chúng tôi mở phong bì tuyệt mật. Trong đó viết: “Hướng đến Cuba, cảng La Habana”. Ôi trời! Đó là lý do tại sao ông Raul Castro, Bộ trưởng Quốc phòng Cuba, tới Matxcơva. Sau khi qua Azores, máy bay Mỹ bắt đầu lượn lờ phía trên chúng tôi, chúng bay rất thấp, rõ ràng họ biết có gì ở bên dưới”.
Video: Cận cảnh tên lửa hạt nhân R-12, R-14 và R-16 của Liên Xô
“Sau đó chúng tôi thấy chiến hạm của họ, 1 chiếc rồi 2 chiếc. Họ nháy đèn và hỏi qua điện đàm, “Thông báo về nơi các anh đến và hàng hóa các anh mang theo. Chúng tôi đáp lại, đây là hàng thương mại và chúng tôi đến nơi chúng tôi sẽ đến”, thiếu tá Nikolai Obidin nói.
Vì lý do bí mật của toàn bộ chiến dịch, các quân nhân Liên Xô cải trang thành dân thường. Sau vài chuyến bay, máy bay do thám của Mỹ cho rằng những con tàu này chỉ chở theo than và du khách, trong khi đó chúng chở theo vũ khí hạt nhân và các quân nhân Liên Xô. Những tên lửa hạt nhân đầu tiên đến Cuba dễ dàng vào tháng 9/1962.
May mắn cũng mỉm cười với Liên Xô – ngày 9/9/1962, Trung Quốc bắn hạ máy bay do thám của Mỹ trên không phận của mình và Washington chuyển hướng chú ý sang Trung Quốc. Mãi đến ngày 14/10/1962, khi máy bay do thám U2 bay qua Cuba, Mỹ mới biết Liên Xô triển khai tên lửa hạt nhân tại quốc đảo này.
“Những tấm ảnh mà máy bay do thám Mỹ chụp được khiến các tướng lĩnh Mỹ không khỏi bàng hoàng. Ngày 16/10/1962, Tổng thống Kennedy biết được vị trí những tên lửa đạn đạo sẽ được triển khai. Cuộc khủng hoảng Tên lửa Cuba được coi là bắt đầu từ ngày này”, ông Feklisov viết.
Tàu chở hàng Liên Xô mang tên lửa hạt nhân đến Cuba. (Ảnh: Dino Brugioni)
Ngày 20/10/1962, Mỹ quyết định phong tỏa hoàn toàn Cuba, hải quân Mỹ triển khai chiến dịch này vào ngày 24/10/1962. Đến ngày 25/10/1962, đại diện Mỹ đưa ra bằng chứng về việc Liên Xô triển khai tên lửa tại Cuba trong phiên họp của Liên Hợp Quốc.
Lúc này, Matxcơva chỉ thị tất cả tàu của mình trên Đại Tây Dương quay trở lại, vì thế tên lửa R-14 Chusovaya có tầm bắn đến mọi địa điểm tại nước Mỹ không thể đến được Cuba. Tuy nhiên, Liên Xô kịp triển khai 36 tên lửa đạn đạo tại quốc đảo này trước khi bị Mỹ phát hiện.
Các cuộc đàm phán bí mật giữa Mỹ và Liên Xô bắt đầu từ ngày 26/10/1962 và đi đến thỏa thuận nhượng bộ lẫn nhau: Washington hứa rút tên lửa khỏi Thổ Nhĩ Kỳ và Matxcơva hứa rút tên lửa khỏi Cuba. Sau khi Mỹ rút tên lửa khỏi Thổ Nhĩ Kỳ, chiến dịch Anadyr được Liên Xô tuyên bố là thành công – hàng trăm sỹ quan Liên Xô tham gia chiến dịch này được trao tặng huân chương vào năm 1963.
Bình luận