Huawei được chính phủ Trung Quốc trợ cấp như thế nào?

Một bản sao Cung điện Versailles, các tháp chuông giống như thời trung cổ và các tháp nhọn mọc lên khắp khuôn viên mới của Huawei ở miền Nam Trung Quốc. Chúng là biểu tượng cho sự phát triển của gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc và lợi ích của viện trợ nhà nước.

Các cơ sở giống như trong truyện cổ tích này nằm trên mảnh đất được chính quyền địa phương bán với giá rẻ để thu hút và hỗ trợ cho một công ty chiến lược, công nghệ cao như Huawei. Chính sự "hào phóng" kiểu này đã khiến Mỹ phàn nàn về các chính sách công nghiệp của Trung Quốc.

Trợ cấp là một vấn đề trọng điểm trong các cuộc đàm phán thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới. Huawei trở thành một điểm nóng trong cuộc chiến thương mại.

Các báo cáo hàng năm và hồ sơ công khai của Huawei cho thấy họ đã nhận được hàng trăm triệu USD tài trợ, đất được với giá rẻ để xây dựng cơ sở và các căn hộ cho những nhân viên trung thành, cung cấp tiền thưởng cho các kỹ sư hàng đầu và cho phép khách hàng quốc tế được vay những khoản lớn để mua sản phẩm Huawei.

"Giá đất dưới giá thị trường, các khoản tài trợ R&D (nghiên cứu và phát triển) khổng lồ, tài trợ xuất khẩu theo các điều khoản có lợi hơn so với những gì Huawei có thể nhận được từ khu vực tư nhân - có thể được xem là những khoản trợ cấp đáng kể mà các nước khác sẽ phản đối tại WTO nếu điều đó làm hại đến các công ty nước họ" - Bà Claire Reade, cựu trợ lý đại diện thương mại Mỹ nói.

Người sáng lập công ty Huawei, ông Nhậm Chính Phi, phủ nhận việc công ty nhận được trợ cấp trong một cuộc phỏng vấn của BBC vào tháng 2, nhưng một phát ngôn viên của Huawei sau đó nói rằng ý của ông Nhậm có nghĩa là công ty không nhận được bất kỳ viện trợ đặc biệt nào của Chính phủ.

Người phát ngôn lưu ý rằng, các công ty khác trên thế giới cũng nhận được trợ cấp tương tự. "Giống như các công ty khác, Huawei nhận được trợ cấp nghiên cứu từ chính phủ ở một số phạm vi quyền hạn", người phát ngôn nói với AFP, khẳng định thêm rằng "không công bằng" khi cho rằng đây là yếu tố chính trong thành công của công ty.

Trong 10 năm qua, Huawei nhận được 11 tỷ nhân dân tệ (1,6 tỷ USD) tiền tài trợ, theo báo cáo hàng năm. Báo cáo thường niên năm 2009 cho biết hơn một nửa số tài trợ cho công ty được Trung Quốc trao tặng như "các khoản tài trợ vô điều kiện vì những đóng góp của công ty cho sự phát triển công nghệ cao mới".

Ngoài ra, một số kỹ sư hàng đầu của Huawei cũng nhận được tiền thưởng thông qua các chương trình của Chính phủ: hơn 100 người trong số họ đã nhận được hàng trăm nghìn USD từ chính quyền thành phố Thâm Quyến năm ngoái. Huawei cho biết những ưu đãi như vậy cũng dành cho nhân viên tại các công ty khác.

Chính quyền địa phương Trung Quốc thường có chính sách ưu đãi mua đất để thu hút các công ty đặt trụ sở. Khuôn viên lấy cảm hứng từ châu Âu của Huawei đã được chính quyền thành phố Đông Quan phân loại đất cho mục đích nghiên cứu. Với vị thế là một công ty hàng đầu của Trung Quốc, Huawei đã nhận được 127 ha đất với giá mua chỉ bằng khoảng 1/10 giá đất ở khu vực đó.

Thành phố cũng bán một khu đất ven hồ với giá hời cho công ty này, để họ xây dựng hơn 20.000 căn hộ cho nhân viên xung quanh khuôn viên của mình. Huawei đã tiết kiệm tới 16,5 tỷ nhân dân tệ khi mua khu đất này.

Khi được hỏi về những ưu đãi khi mua đất, một phát ngôn viên của công ty nói rằng Huawei đã đóng góp cho sự phát triển kinh tế của Đông Quan và đóng thuế. Tại khu phức hợp Huawei Lakeside Garden, những nhân viên gắn bó trong ba năm và đáp ứng các tiêu chuẩn khác sẽ có thể mua căn hộ của họ với giá chỉ bằng 1/3 giá thị trường.

Các ngân hàng nhà nước Trung Quốc còn cung cấp các khoản vay cho doanh nghiệp từ những nước đang phát triển để tăng doanh số bán hàng của Huawei. Hành động này đôi khi khiến họ rơi vào thế khó vì các khoản vay có rủi ro lớn.

Huawei đã ký một hạn mức tín dụng trị giá 10 tỷ USD với Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (CDB) vào năm 2004 để cung cấp chi phí thấp cho khách hàng mua thiết bị viễn thông của mình. Mức này tăng gấp ba lần lên 30 tỷ USD trong năm 2009.

"Nhu cầu về cơ sở hạ tầng của Trung Quốc, bao gồm cả thông tin liên lạc và thiết bị internet, không còn cao như trước đây", Chủ tịch CDB, ông Trịnh Chi Kiệt nói, "chúng ta có thể làm gì với năng lực sản xuất dư thừa? Chúng ta chỉ có thể chuyển nó ra nước ngoài".

"Chúng tôi có thể cho bạn vay tiền để mua thiết bị hoặc vật liệu của Trung Quốc, nhưng phải có yếu tố Trung Quốc", ông Trịnh nói với AFP về các khoản vay của ngân hàng nhằm giúp các công ty Trung Quốc mở rộng ra nước ngoài.

Công ty viễn thông Brazil Telemar Norte Leste đã nhận được khoản vay từ CDB trị giá 500 triệu USD trong năm 2009 với lãi suất thấp hơn thị trường để mua thiết bị Huawei. Loại cho vay này được gọi là tín dụng xuất khẩu, được điều chỉnh theo Thỏa thuận Hợp tác và Phát triển kinh tế về hỗ trợ tín dụng xuất khẩu chính thức (OECD Arrangement), kết hợp với Tổ chức Thương mại Thế giới WTO.

Nhưng Trung Quốc từ chối ký hoặc tuân thủ các quy tắc thỏa thuận, theo bà Kristen Hopewell, một chuyên gia tại Đại học Edinburgh. Bà nói thêm việc bổ sung hạn mức tín dụng cho Huawei có thể vi phạm các quy tắc này.

Từ năm 2015, Trung Quốc cung cấp tài trợ mỗi năm để hỗ trợ xuất khẩu nhiều hơn so với cả 36 quốc gia thành viên của OECD cộng lại, theo dữ liệu của Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ.

Vào cuối năm 2015, Oi S.A., công ty mẹ của Telemar, Brazil đang gặp khó khăn, đã phái một nhóm điều hành sang Trung Quốc để ký một thỏa thuận với CDB vay 1,2 tỷ USD - một nửa mua thiết bị Huawei và một nửa để tái cấp tài chính cho các khoản nợ.

Sáu tháng sau, Oi nộp hồ sơ xin phá sản. CDB bị nợ 650 triệu USD và theo các điều khoản mới sẽ không được thanh toán cho đến năm 2023. Tuy nhiên, Oi đang hợp tác với Huawei để chuẩn bị cho 5G.

Tương tự, nhà cung cấp dịch vụ không dây Ấn Độ Reliance Communications đã nộp đơn xin phá sản vào mùa Xuân năm nay. CDB và Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc nằm trong số những chủ nợ lớn nhất, trong khi đối thủ của Huawei, Ericsson phải vật lộn với các khoản nợ của mình tại tòa án.

"Hầu hết các công ty viễn thông đang hoạt động rất tốt, chỉ một hoặc hai công ty viễn thông vì lý do này hay lý do khác có thể gặp khó khăn," ông Trịnh nói. "Đấy là rủi ro kinh doanh của ngân hàng."