Định hình tương lai quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ

Kết quả lớn nhất của chuyến thăm Hoa Kỳ của Chủ tịch Trương Tấn Sang là hai bên đã xác lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, định hình khuôn khổ quan hệ song phương cho giai đoạn mới cũng như hướng phát triển của quan hệ trong những năm tới.

Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã cho biết thông tin trên khi trả lời phỏng vấn báo chí về kết quả chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang.
 

Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh
 
1/ Xin Bộ trưởng cho biết mục đích chuyến thăm Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang?
 
Bộ trưởng Phạm Bình Minh: Nhận lời mời của Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ Barack Obama, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và đoàn đại biểu cấp cao Nhà nước Việt Nam đã thăm chính thức Hoa Kỳ từ ngày 24-26/7/2013.

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực đang vận động nhanh chóng. Châu Á – Thái Bình Dương trở thành tâm điểm của xu thế liên kết kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới. Về chính trị-an ninh, nhu cầu tăng cường hợp tác, xây dựng lòng tin chiến lược ở khu vực đang ngày càng trở nên cấp thiết. Đảng ta vừa ban hành Nghị quyết 22 về hội nhập quốc tế, khẳng định mạnh mẽ quyết tâm đưa đất nước hội nhập sâu rộng hơn nữa vào khu vực và thế giới trên cơ sở đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa và đa phương hóa.

Trong bối cảnh đó, chuyến thăm hướng tới ba mục tiêu chính sau đây:

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Obama

Thứ nhất, chuyến thăm là một bước quan trọng triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế của Đại hội Đảng XI nhằm nâng cao vị thế của Việt Nam, thúc đẩy và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ với các đối tác quan trọng, nhất là các nước lớn, trong đó có Hoa Kỳ.

Thứ hai, đây là chuyến thăm cấp cao đầu tiên trong vòng 5 năm qua giữa hai bên. Chuyến thăm của Chủ tịch nước nhằm xác lập khuôn khổ cho quan hệ song phương Việt Nam - Hoa Kỳ trong giai đoạn mới; thúc đẩy quan hệ hai nước phát triển cả về bề rộng và chiều sâu, nhất là trong các lĩnh vực hai nước có chung lợi ích và ta ưu tiên như kinh tế, thương mại, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo để phát triển đất nước, giải quyết hậu quả chiến tranh...

Thứ ba, chuyến thăm thể hiện thiện chí của Việt Nam trong việc sẵn sàng trao đổi trên tinh thần thẳng thắn, cởi mở, xây dựng về các vấn đề hai bên còn có khác biệt về quan điểm, trong đó có vấn đề quyền con người, qua đó tăng cường hiểu biết, thu hẹp giảm thiểu bất đồng, khác biệt, đồng thời khẳng định đường lối, chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta trong việc bảo đảm và tôn trọng quyền con người.

Xin Bộ trưởng cho biết kết quả nổi bật của chuyến thăm?

Bộ trưởng Phạm Bình Minh: Chương trình nghị sự của Chủ tịch nước và đoàn đại biểu cấp cao Nhà nước ta lần này hết sức phong phú và dày đặc; chỉ trong vòng 3 ngày đã có gần 20 cuộc tiếp xúc, gặp gỡ làm việc với chính quyền, Quốc hội và các giới tại Hoa Kỳ như báo chí đã đưa tin. Nổi bật là Chủ tịch nước đã có hơn một giờ hội đàm và họp báo chung với Tổng thống Barack Obama, gặp Tổng thư ký LHQ, phát biểu tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế Hoa Kỳ (CSIS), trao đổi với các doanh nghiệp Hoa kỳ…

Trong khuôn khổ chuyến thăm, các lãnh đạo Bộ ngành của ta cũng có nhiều cuộc làm việc rất bổ ích, thiết thực với các đối tác Hoa Kỳ, trao đổi các biện pháp cụ thể nhằm thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư, giáo dục đào tạo và an ninh quốc phòng.

Với nhiều hoạt động quan trọng, phong phú nói trên, chuyến thăm đã đạt được một số kết quả nổi bật như sau:
 
1. Về chính trị, kết quả lớn nhất của chuyến thăm là hai bên đã xác lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ, định hình khuôn khổ quan hệ song phương cho giai đoạn mới cũng như hướng phát triển của quan hệ trong những năm tới. Hai bên đã ra Tuyên bố chung, đề cập toàn diện những nguyên tắc và nội hàm của quan hệ hai nước được xác lập theo khuôn khổ mới, trong đó có tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế, tôn trọng thể chế chính trị, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau. Khuôn khổ quan hệ bao gồm các cơ chế hợp tác trên nhiều lĩnh vực, trong đó có quan hệ chính trị và ngoại giao, quan hệ thương mại và kinh tế, khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, môi trường và y tế, giải quyết hậu quả chiến tranh, quốc phòng và an ninh, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, văn hóa, thể thao và du lịch. Đây là những lĩnh vực hợp tác ta và Hoa Kỳ đã và đang triển khai tương đối hiệu quả, tuy nhiên hai bên đều mong muốn thúc đẩy hơn nữa hợp tác giữa hai nước theo hướng thực chất và bền vững. Hai bên nhấn mạnh Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ không chỉ phục vụ lợi ích chung của nhân dân hai nước mà còn góp phần vào hòa bình, ổn định, hợp tác và thịnh vượng trong khu vực và trên toàn thế giới.

Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ Barack Obama đón và hội đàm với Chủ tịch nước Trương Tấn Sang - Ảnh: Nguyễn Khang/TTXVN

Ngoài ra, trong các cuộc trao đổi với phía Hoa Kỳ, Chủ tịch nước cũng khẳng định Việt Nam hết sức coi trọng và mong muốn tăng cường quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ trong quá trình triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, đóng góp tích cực vào việc xây dựng khu vực Châu Á-Thái Bình Dương hòa bình, ổn định và thịnh vượng, muốn phát triển quan hệ tốt đẹp với tất cả các nước lớn trong đó có Hoa Kỳ. Việt Nam hoan nghênh Hoa Kỳ mở rộng hợp tác với Châu Á-Thái Bình Dương vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực. Hai bên cũng đã đồng ý thiết lập cơ chế đối thoại thường kỳ giữa hai Bộ trưởng Ngoại giao; đối thoại giữa hai Quốc hội; xem xét trao đổi đoàn của các cơ quan Đảng.
 
2. Về kinh tế: hai bên coi đây là trọng tâm, nền tảng và động lực thúc đẩy quan hệ giữa hai nước. Hai bên khuyến khích các doanh nghiệp và nhà đầu tư Hoa Kỳ tiếp tục tới Việt Nam làm ăn kinh doanh, đặc biệt trong những lĩnh vực ưu tiên của Việt Nam như công nghệ cao, năng lượng, chế tạo, môi trường, công nghệ thông tin, hiện đại hóa nông nghiệp, phát triển nguồn nhân lực... Chúng ta đề nghị Hoa Kỳ sớm công nhận quy chế kinh tế thị trường đầy đủ của Việt Nam; bỏ các rào cản thương mại đối với hàng xuất khẩu, đặc biệt là hàng nông sản, của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ. Việc trên 100 doanh nghiệp hàng đầu của Hoa Kỳ cùng Bộ trưởng Thương mại và Đại diện Thương mại Hoa Kỳ tới dự cuộc gặp và lắng nghe Chủ tịch nước trình bày về triển vọng quan hệ kinh tế giữa hai nước cũng như giải đáp mọi thắc mắc cho thấy sự quan tâm cao của chính giới và các doanh nghiệp Hoa Kỳ về tiềm năng hợp tác kinh tế, đầu tư với Việt Nam.

 
Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Obama khẳng định cam kết hoàn tất đàm phán về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) toàn diện và tiêu chuẩn cao vào thời điểm sớm nhất có thể trong năm nay. Đây là Hiệp định của thế kỷ 21, giúp tăng cường hội nhập kinh tế khu vực, thúc đẩy các mục tiêu phát triển và giúp tạo việc làm ở Việt Nam, Hoa Kỳ và các nước thành viên TPP khác, trong khi tính đến sự đa dạng về trình độ phát triển của các thành viên trong khuôn khổ một thỏa thuận cân bằng và toàn diện. Hai bên cũng cam kết thúc đẩy hơn nữa quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư song phương trong khuôn khổ Hội đồng hiệp định khung về thương mại và đầu tư (TIFA) và các tổ chức, thể chế khu vực và toàn cầu như ASEAN, APEC, WTO.

Nhân dịp này, doanh nghiệp hai nước đã ký kết một số thỏa thuận như: Bản ghi nhớ giữa Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam và Ngân hàng Xuất Nhập khẩu Hoa Kỳ về hỗ trợ thương mại và đầu tư trong lĩnh vực dầu khí và năng lượng ở Việt Nam, Thỏa thuận khung giữa Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam và Công ty Exxon Mobil, Thỏa thuận hợp tác giữa Tổng Công ty thăm dò, khai thác dầu khí (PVEP) và Công ty dầu khí Murphy, Bản ghi nhớ giữa Công ty bảo hiểm Metropolitan Life (Metlife) và Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chấp thuận của Bộ Tài chính Việt Nam về chủ trương thành lập công ty quản lý quỹ của Công ty bảo hiểm ACE.

Tại các cuộc gặp gỡ, trao đổi với Chủ tịch Ngân hàng thế giới (WB) và Giám đốc điều hành Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Chủ tịch nước ta đã đề nghị WB tiếp tục dành cho Việt Nam vốn vay ưu đãi IDA, hỗ trợ các dự án phát triển cơ sở hạ tầng; đề nghị IMF tăng cường tư vấn chính sách, ủng hộ quá trình tái cơ cấu nền kinh tế và đổi mới mô hình tăng trưởng ở Việt Nam. Về phần mình, Chủ tịch WB và Giám đốc điều hành IMF khẳng định sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam và tin tưởng với các biện pháp toàn diện hiện nay, nền kinh tế Việt Nam sẽ vượt qua được các thách thức kinh tế vĩ mô.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang dự tiệc trưa cùng Ngoại trưởng Mỹ John Kerry. Ảnh: AFP

3. Chuyến thăm cũng thể hiện một Việt Nam chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Trong hội đàm với Tổng thống Obama, khi phát biểu tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) và trao đổi với Tổng thư ký Liên hợp quốc, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã chia sẻ những đánh giá, nhận định về sự vận động của tình hình thế giới và khu vực, vai trò của ASEAN trong một cấu trúc khu vực đang định hình hiện nay. Chủ tịch nước chia sẻ mong muốn của Việt Nam về một khu vực Châu Á – Thái Bình Dương hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển; khẳng định Việt Nam sẵn sàng nỗ lực đóng góp hiệu quả và thực chất hơn nữa vào hòa bình và ổn định ở khu vực và trên thế giới. Chủ tịch nước nêu rõ duy trì hoà bình, ổn định, an ninh an toàn hàng hải ở Biển Đông là quan tâm và lợi ích chung của các nước trong và ngoài khu vực; các quốc gia cần nỗ lực, thể hiện trách nhiệm trong việc thực hiện mục tiêu chung này. Trên tinh thần đó, Chủ tịch nước ta và Tổng thống Obama tái khẳng định ủng hộ giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có những quy định của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982(UNCLOS), đồng thời tái khẳng định ủng hộ nguyên tắc không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực để giải quyết tranh chấp trên biển và tranh chấp lãnh thổ. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Tổng thống Obama nhấn mạnh giá trị của việc tuân thủ đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên tại Biển Đông (DOC), và tầm quan trọng của việc khởi động đàm phán để hoàn tất một bộ Quy tắc ứng xử (COC) có hiệu quả.

4. Một kết quả nổi bật khác trong chuyến thăm lần này đó là sự gắn kết hiệu quả giữa ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân. Bên cạnh hoạt động chính thức của Chủ tịch nước, đoàn các cựu chiến binh và chức sắc tôn giáo của ta đi cùng cũng có các hoạt động tiếp xúc, làm việc trong thời gian chuyến thăm.
Ngoài cuộc làm việc với đại diện USAID, nhóm đối thoại Mỹ - Việt về chất da cam/dioxin, các cựu chiến binh đã gặp gỡ với các cựu chiến binh Hoa Kỳ. Cuộc gặp diễn ra rất cảm động, có ý nghĩa biểu tượng, thể hiện hai nước thực sự đã vượt qua một  chặng đường dài từ cựu thù trở thành bạn bè. Ngày nay, các cựu binh từng đứng ở hai bên chiến tuyến lại cùng nhau chia sẻ nguyện vọng giản dị là được sống trong hòa bình, hợp tác lâu dài, gác lại quá khứ, cùng nhau hướng tới tương lai.

 
Các chức sắc tôn giáo của ta cũng đã có cuộc làm việc hữu ích với quan chức Bộ Ngoại giao, các Nghị sĩ Quốc hội Hoa Kỳ và đại diện một số Tổ chức phi Chính phủ như Tổ chức Ân xá quốc tế, Tổ chức theo dõi nhân quyền. Đoàn đã trao đổi rất thẳng thắn về những vấn đề phía Hoa Kỳ quan tâm, cung cấp thông tin khách quan, xác thực về tình hình tôn giáo tại Việt Nam, những thành tựu của Việt Nam trong vấn đề tự do tôn giáo, tín ngưỡng, giúp các tổ chức, cá nhân Hoa Kỳ hiểu rõ hơn và đầy đủ về thực tế tự do tôn giáo nói riêng và quyền con người nói chung tại Việt Nam.

Xin Bộ trưởng đánh giá triển vọng quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ trong thời gian tới?

Bộ trưởng Phạm Bình Minh: Trước mắt, công tác đối ngoại sẽ dành ưu tiên cao cho việc tiếp tục triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng XI về hội nhập quốc tế toàn diện, đưa quan hệ với các nước, nhất là các đối tác lớn trong đó có Hoa Kỳ, đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả hơn. Việt Nam tiếp tục coi Hoa Kỳ là đối tác quan trọng hàng đầu và Hoa Kỳ cũng coi trọng Việt Nam trong chính sách khu vực.

18 năm qua đã tạo được cơ sở nền tảng và đà phát triển cho mối quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ, kết quả tốt đẹp của chuyến thăm đã tạo khuôn khổ cho quan hệ trong giai đoạn mới. Trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc, với thiện chí, hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, đây là điều kiện thuận lợi cho hai nước tiếp tục thúc đẩy quan hệ, cùng đóng góp vào hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực.

Theo đó, thời gian tới quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ sẽ tiếp tục duy trì đà phát triển và có những bước tiến mới, nội dung hợp tác trong từng lĩnh vực sẽ đi vào chiều sâu với hiệu quả cao hơn trên cả bình diện song phương và đa phương, trong các vấn đề khu vực và toàn cầu.

Về chính trị: việc trao đổi đoàn giữa hai nước ở nhiều cấp, kể cả ở cấp cao, cũng như giữa các Bộ ngành hai nước sẽ tăng lên; các cơ chế hiện có sẽ được củng cố hơn và có thể được nâng cấp hoặc thiết lập mới. Bên cạnh quan hệ song phương, chuyến thăm chắc chắn sẽ góp phần thúc đẩy hơn nữa phối hợp giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong khuôn khổ ASEAN.

Về kinh tế: Ngoài việc các doanh nghiệp chủ động tiếp xúc trao đổi về cơ hội đầu tư kinh doanh, về mặt nhà nước, chúng ta sẽ đẩy mạnh hợp tác trong nhiều lĩnh vực kinh tế thương mại đầu tư khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ cao với Hoa Kỳ nhằm xây dựng một nền kinh tế tiên tiến, dựa vào tri thức.

 
Theo đó, các Bộ ngành sẽ phải tiếp tục đôn đốc thúc đẩy tốt việc triển khai những thỏa thuận đã và sẽ đạt được giữa hai nước, bảo đảm tính thiết thực, hiệu quả và bền vững của mối quan hệ hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ, đặc biệt chú trọng tới những lĩnh vực kinh tế-thương mại-đầu tư, khoa học-công nghệ và giáo dục đào tạo nhằm phục vụ đắc lực nhất cho  sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.