Công nghiệp văn hóa – động lực xanh cho phát triển không gian hang động

Ngày 5/6, tại Quảng Ninh, Trung tâm Thông tin UNESCO trực thuộc Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam đã phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức tọa đàm chuyên đề “Công nghiệp văn hóa - Động lực xanh phát triển không gian hang động”.

Sự kiện đánh dấu bước tiến mới trong việc tích hợp yếu tố văn hóa vào du lịch hang động,góp phần cụ thể hóa Chiến lược quốc gia về phát triển công nghiệp văn hóa gắn liền với du lịch bền vững. Với sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu và đại diện doanh nghiệp cùng địa phương, tọa đàm đã mở ra những hướng đi sáng tạo, khai thác tiềm năng di sản hang động theo cách hiện đại, giàu bản sắc và thân thiện với môi trường.

Tiềm năng du lịch hang động tại Quảng Ninh

Với hệ thống hang động phong phú và cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ,Vịnh Hạ Long - Di sản Văn hóa Thế giới - từ lâu đã là điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, du lịch hang động vẫn chủ yếu tập trung vào việc tham quan cảnh quan tự nhiên hoặc các di tích lịch sử, thiếu đi những trải nghiệm sâu sắc và sáng tạo.

Tọa đàm nhấn mạnh vai trò của công nghiệp văn hóa trong việc nâng tầm loại hình du lịch này, biến các hang động không chỉ là điểm đến ngắm cảnh mà còn là không gian trải nghiệm văn hóa độc đáo.

Điển hình là show diễn thực cảnh “Đi tìm dấu ngọc” được tổ chức trong hang Ngọc Rồng, TP. Cẩm Phả. Chương trình không chỉ mang đến trải nghiệm nghệ thuật ấn tượng mà còn đánh dấu bước ngoặt trong việc khai thác di sản địa phương để phát triển công nghiệp văn hóa. Sự kiện này đã thu hút sự chú ý lớn, góp phần khẳng định tiềm năng của việc kết hợp nghệ thuật, văn hóa và du lịch trong không gian hang động.

Tại tọa đàm, TS. Đỗ Trần Phương, Phó trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, nhận định: “Việc tích hợp công nghiệp văn hóa trong khai thác hang động không chỉ mở ra hướng đi mới cho du lịch Quảng Ninh mà còn có thể lan tỏa ra nhiều địa phương khác có tài nguyên tương tự.” Ông nhấn mạnh rằng các sản phẩm du lịch gắn với khảo cổ học, lịch sử, nghệ thuật biểu diễn thực cảnh hay trưng bày sáng tạo sẽ nâng cao trải nghiệm du khách, đáp ứng xu hướng mới của ngành công nghiệp không khói.

TS. Đỗ Trần Phương ề xuất ba từ khóa quan trọng để phát triển công nghiệp văn hóa trong không gian hang động: “biến giá trị văn hóa thành tài sản”, “động lực xanh” và “hang động”. Theo ông, việc khai thác giá trị văn hóa cần vượt qua trạng thái tĩnh, biến chúng thành những sản phẩm du lịch sống động, có giá trị kinh tế và văn hóa.

Từ khóa “động lực xanh” nhấn mạnh tầm quan trọng của sự bền vững. Phát triển du lịch hang động phải đảm bảo hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và môi trường.

Từ khóa “hang động” gợi nhắc về nguồn gốc của loài người, khi hang động từng là nơi sinh sống và nay trở thành không gian trải nghiệm độc đáo. TS. Phương đề xuất nhiều hình thức trải nghiệm mới, từ tham quan các hang động đẹp, thưởng thức ẩm thực độc đáo, đến khám phá các di tích lịch sử hay du lịch tâm linh - loại hình rất được người Việt ưa chuộng.

Để hiện thực hóa các ý tưởng này, ông Phương nhấn mạnh ba nguyên tắc cốt lõi mà nhiều nước đã thực hiện, đó là dựa vào Chân - Thiện - Mỹ.

Chân, được hiểu là việc khai thác du lịch phải đúng pháp luật, được sự cho phép và giám sát của cơ quan Nhà nước. Đồng thời phải tuân thủ nguyên tắc, cam kết trong bảo tồn di sản, bảo vệ môi trường sinh thái và giá trị văn hóa nguyên gốc của hang động.

Thiện, nghĩa là phát triển du lịch cần mang lại lợi ích cho nhiều bên: du khách có trải nghiệm tích cực; người dân địa phương có cơ hội tạo sinh kế, tăng thu nhập; chính quyền địa phương và cộng đồng cùng hưởng lợi từ hạ tầng và các dịch vụ đi kèm.

Mỹ, là phải tạo ra các sản phẩm du lịch ấn tượng và truyền được cảm hứng. Không gian, cảnh quan và các sản phẩm văn hóa – nghệ thuật đi kèm cần được thiết kế hài hòa, tinh tế, tạo dấu ấn đặc biệt trong lòng du khách. Từ đó, du khách sẽ nhớ và mong muốn quay trở lại.

Gắn kết ký ức địa phương với phát triển bền vững

TS. Lưu Thị Thanh Lê, Giảng viên Khoa Công nghiệp Văn hóa và Di sản, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển công nghiệp văn hóa dựa trên ký ức địa phương. Bà cho rằng các kỳ quan thiên nhiên như hang động không chỉ là tài sản vật chất mà còn là chất liệu của đời sống và phát triển bền vững.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản cần gắn kết chặt chẽ với cộng đồng địa phương. Các đơn vị tổ chức phải đảm bảo rằng di sản vẫn là niềm tự hào của người dân, đồng thời cân nhắc các yếu tố môi trường để tránh tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. “Với những cân nhắc toàn diện về văn hóa, xã hội và môi trường, doanh nghiệp có thể phát triển các sản phẩm văn hóa đặc sắc, góp phần bảo tồn di sản và tạo niềm tự hào cho cộng đồng,” bà Lê chia sẻ.

Trong khuôn khổ sự kiện, Công ty TNHH Hang Ngọc Rồng thuộc tập đoàn APC đã được Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam trao chứng nhận “Sứ mệnh tiên phong trong hành trình di sản”. Đây không chỉ là sự ghi nhận cho những nỗ lực sáng tạo mà còn là lời kêu gọi các đơn vị tiếp tục gìn giữ và phát huy di sản trong tinh thần UNESCO: coi di sản là nền tảng cho phát triển bền vững, đối thoại và hòa bình.

Việc phát triển các sản phẩm du lịch hang động gắn với công nghiệp văn hóa không chỉ giúp tỉnh đạt được mục tiêu này mà còn tạo ra những giá trị bền vững về kinh tế, văn hóa, du lịch. Những sáng kiến như show diễn “Đi tìm dấu ngọc” hay các sản phẩm du lịch sáng tạo trong hang động hứa hẹn sẽ nâng tầm thương hiệu du lịch Quảng Ninh, đồng thời lan tỏa mô hình này đến các địa phương khác.