Đến những bản làng người Mông ở đuôi dãy Hoàng Liên Sơn, thuộc huyện Mù Cang Chải (Yên Bái), dễ dàng gặp những chú lợn khổng lồ, đi lại lững thững như những con trâu lùn.
Đồng bào Mông ở vùng đất mây mờ này có thói quen nuôi lợn lạc hậu, hoàn toàn hoang dã, nhưng lại tạo ra bản sắc đặc biệt. Họ không xây dựng chuồng trại kiên cố, mà thả rông cho chúng tự kiếm sống.
Đàn lợn của người Mông tự ủi đất kiếm ăn, hoặc may lắm thì được chủ ném cho củ sắn, bó ngô để nhai. Chúng sống nhờ cơm thừa, canh cặn.
Lúc còn nhỏ, chúng chạy lông nhông quanh nhà, không dám đi đâu xa. Lớn lên, chúng tiến sâu vào rừng để đào bới, chui vào các nương ngô, nương sắn dũi đất.
Để chúng không đi được xa, không chui rúc được vào rừng sâu, phá nương rẫy, đồng bào đeo cho chúng cái gông hình tam giác to tướng ở cổ. Có cái gông ấy, chúng chỉ loanh quanh kiếm ăn được ở chỗ đất trống, không sợ đi lạc.
Lợn nuôi bằng cám tăng trọng chỉ vài tháng là xuất chuồng, nhưng với lợn đen của đồng bào Mông, thì vài tháng có khi chỉ mới bằng cái phích.
Khi còn nhỏ, lợn được đồng bào thả rông hoàn toàn, với cái cũi trên cổ.
Cái gông đeo cổ khiến chúng không chui rúc vào rừng sâu được.
Đồng bào Mông có thói quen tự cung tự cấp, nuôi lợn để thịt ăn vào ngày tết, nên nhà nào nuôi nhiều lợn, không ăn hết được, thì có những con lưu cữu trong nhà đến dăm bảy năm. Nhiều con to như con nghé, lông to như que tăm, xoắn xuýt lấy nhau, răng nanh dài cả gang tay cong vút nhìn dễ sợ. Có con già đến nỗi rụng hết răng mà vẫn chưa... bị thịt.
Có những con lợn Mông nuôi 6-7 năm, nặng đến 2-3 tạ. Chúng to và béo đến nỗi, lưng võng xuống, tạo ra mặt phẳng, để xô nước trên lưng mà không đổ.
Nhiều con to, béo quá, khi cho ăn, bụng nặng đến nỗi không đứng lên được, chân cứ khuỵu xuống, bụng tràn xuống đất.
Lợn to béo đến nỗi võng cả bụng xuống đất
Chú lợn béo ục ịch.
Lợn thường được đeo gông đến khi nặng khoảng 1 tạ, thì bị nhốt vào chuồng. Chuồng lợn cũng cực kỳ đơn sơ, chỉ có vài tấm gỗ gác lại. Lợn to béo, ục ịch, nên không chui rúc phá chuồng được. Khi ở trong chuồng, chúng được gia chủ cho ăn ngô, sắn sống, hoặc nấu thành bột cho chúng ăn. Thi thoảng chúng được bổ sung thêm bỗng rượu.
Khi chúng ít vận động, thì mỗi ngày lại béo hơn. Những con lợn này có lớp mỡ dày đến nửa gang tay. Nhiều người dưới xuôi nhìn thấy lợn đen của người Mông toàn mỡ thì rất sợ, nhưng thực ra, mỡ của chúng rất giòn, bùi, không ngán như mỡ lợn thông thường.
Nhiều con nuôi 5-7 năm, nặng 2-3 tạ.
Thịt của chúng cũng có màu thẫm. Tuy những con lợn nặng đến cả tạ, thậm chí 2-3 tạ, nhưng nững rẻ xương lại rất nhỏ, dẹt. Thịt của lợn đen thì mềm, ngọt, thậm chí được đánh giá cao hơn cả thịt lợn rừng.
Mặc dù người Mông còn nghèo, thiếu ăn, song ít khi họ bán những con lợn khổng lồ này. Họ thường nuôi đến Tết để mổ thịt, cả nhà cùng ăn. Nhà nào có con cái tuổi cập kê, thì họ sẽ để dành vài con lợn cỡ lớn, nuôi nhiều năm, để đến lúc cưới xin đem ra thịt cho bằng hết.
Nhà anh Hạng A Lềnh ở sườn một quả núi, nơi hoa mận hoa mơ nở trắng muốt, đào rừng đỏ rực, thuộc bản La Pán Tẩn (xã La Pán Tẩn, Mù Cang Chải, Yên Bái) có một đàn tới gần chục con lợn khổng lồ, có con nặng tới 2 tạ. Tuy nhiên, anh chẳng bán con nào, mà toàn mổ thịt ăn.
Anh Hạng A Lềnh nuôi toàn lợn to và để thịt vì nhà đông anh em, con cháu.
Anh cứ đóng gông vào cổ chúng, rồi thả loanh quanh ở nương nhà. Khi chúng được độ 2 năm tuổi, to lớn, đi lại kiếm ăn không hoạt bát nữa, thì nhốt vào dãy chuồng tạm bằng gỗ ở trước nhà. Hàng ngày, vợ con nấu sắn, ngô, hái rau rừng ném vào cho chúng ăn.
Nhà anh Lềnh đông con cái, nên cứ thi thoảng lại mổ một con. Lòng phèo ăn trước. Thịt xẻ ra thành từng miếng dài, treo trên gác bếp tầng tầng lớp lớp lên tận mái nhà. Khói từ bếp củi cháy quanh năm suốt tháng sẽ bảo vệ những miếng thịt khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn.
Chú lợn béo núc ních.
Ngày Tết, nhà anh cũng như đồng bào Mông ở La Pán Tẩn, đều mổ con lợn to nhất, ăn uống linh đình suốt cả tháng.
Nhà ông Hạng A Xẻ, ở cạnh nhà anh Lềnh, cũng có đàn lợn mấy con, toàn lợn khổng lồ.
Con cái đã lớn, lấy vợ, lấy chồng, rồi mỗi đứa ở một góc núi. Ngôi nhà gỗ rộng rãi mà chỉ có hai vợ chồng ông ở. Mới đây, ông lại dựng thêm một căn phòng nhỏ ở ngay chái nhà, rộng độ 20 mét vuông. Ông bảo, đây là nhà tiếp khách.
Ngày Tết, đồng bào Mông mổ lợn ăn xả láng.
Theo ông, việc dựng ngôi nhà tốn tổng cộng... 5 triệu đồng. Số tiền đó chủ yếu là mua tôn lợp, ốc vít, đinh, bản lề... Gỗ thì lấy ở rừng, còn việc dựng nhà là dân bản đến làm giúp. Căn phòng nhỏ xíu, tốn kém chẳng đáng bao, nhưng ông đã thịt tới 2 con lợn, mỗi con nặng khoảng 1,5 tạ, mà ông nuôi suốt mấy năm trời để phục vụ bà con đến dựng nhà giúp. Nhà dựng xong rồi còn ăn uống linh đình mấy ngày nữa mới hết.
Tết này, ông Xẻ mổ tiếp một con lợn khủng nữa để gọi con cháu đến ăn uống cho vui vẻ no say suốt mấy ngày liền.
Những chú lợn khủng đi long nhong khắp bản là cảnh tượng quen thuộc.
Bình luận