Tháng 10 này, một trong những trận mưa sao băng đáng chú ý nhất năm đang diễn ra. Theo Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA), nếu thời tiết ủng hộ, bạn có thể quan sát mưa sao băng Orionids ngay đêm nay (20/10).
Để những người yêu thích thiên văn học có điều kiện ngắm những chùm sao băng Orionids lý tưởng nhất, PV VTC News đã có cuộc phỏng vấn ông Đặng Vũ Tuấn Sơn - Chủ tịch Hội Thiên văn học trẻ Việt Nam.
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn - Chủ tịch Hội thiên văn học trẻ Việt Nam. (Ảnh: Kim Thược)
- Ông có thể thông tin về sự lịch sử của cơn mưa sao băng Orionids diễn ra trong đêm nay?
Mưa sao băng Orionids là hiện tượng hệ quả của sao chổi nổi tiếng Helley. Đây là một sao chổi chu kỳ ngắn, hoàn thành một vòng quỹ đạo trong 76 năm. Lần cuối cùng nó tiến tới cận điểm để chúng ta quan sát được là năm 1986.
Những mảnh vụn mà sao chổi này để lại trong những lần ghé thăm của mình trở thành những dòng điện thiên thạch trải dài trong không gian. Những thiên thạch này lao vào khí quyển Trái Đất khi hành tinh của chúng ta đi qua khu vực quỹ đạo có dòng thiên thạch đó, tạo thành mưa sao băng Orionids.
Lần đầu tiên mưa sao băng này được quan sát và công bố vào các năm 1839 và 1940 bởi nhà quan sát Edward C. Herrick. Lần đầu quan sát vào năm 1839, ông đã kết luận rằng trận mưa sao băng kéo dài từ 8-15/10. Lần quan sát năm 1840 ông đính chính rằng nó bắt đầu từ 8/10 và kết thúc vào 25/10.
Trên thực tế, người đầu tiên quan sát trận mưa sao băng này là nhà thiên văn Herschel, ông đã quan sát được 14 sao băng của trận này xuất phát từ khu vực của chòm sao Orionids, đây là một trong số những trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm có thể quan sát.
Hiện nay, mưa sao băng này thường kéo dài từ 2/10 đến 7/11 hàng năm. Tuy nhiên, mật độ không còn nhiều như trong quá khứ, điều đó có nghĩa là trong thời gian đầu và giữa tháng 10 nếu trời đẹp và có một chút may mắn, bạn có thể sẽ thấy được một vài sao băng vào mỗi đêm. Tuy nhiên, cực điểm thực sự của hiện tượng này là đêm 20 và rạng sáng 21/10.
- Thời điểm và hướng nhìn nào là lý tưởng nhất để chúng ta có thể ngắm mưa sao băng Orionids?
Theo tính toán tương đối chính xác, cực điểm năm nay của Orionids sẽ là đêm 20, rạng sáng 21/10. Khoảng 22h30 ngày 20/10, chòm sao Orion bắt đầu xuất hiện trọn vẹn trên bầu trời phía Đông và bạn có thể quan sát thấy nó nếu như có góc nhìn thoáng về phía Đông.
Hình ảnh chòm sao Orion được chụp từ phần mềm Stellarium. (Ảnh do nhân vật cung cấp)
Mặc dù vậy, thời điểm hợp lý nhất để bạn bắt đầu quan sát hiện tượng này là sau đó 2 giờ, tức là khoảng 00h30 ngày 21/10. Lúc này chòm sao Orion đã mọc đủ cao để bạn có thể dễ dàng xác định nó nếu trời không nhiều mây và nơi bạn quan sát không quá ô nhiễm.
Dang Vu Tuan Son
Khoảng thời gian bạn có thể quan sát mưa sao băng Orionids là toàn bộ thời gian từ giữa đêm đến trước khi Mặt Trời mọc.
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn
Tới khoảng 3h30 - 4h00 rạng sáng 21/10, chòm sao này sẽ lên cao nhất và sau đó sẽ tiếp tục di chuyển về phía Tây. Khoảng thời gian bạn có thể quan sát mưa sao băng này là toàn bộ thời gian từ giữa đêm đến trước khi Mặt Trời mọc.
Bạn có thể xác định chòm sao Orion khá dễ. Khi nhìn lên bầu trời, bạn sẽ thấy nổi bật nhất của nó là ba ngôi sao thẳng hàng và cách đều nhau tạo thành cái thắt lưng của Orion. Ngoài ra, hai sao Rigel và Betelgeuse là hai sao rất sáng để bạn xác định được. Khu vực trung tâm của mưa sao băng Orionids cũng được đánh dấu trong hình.
- Để ngắm trọn vẹn mưa sao băng đẹp nhất hành tinh đêm nay, ngoài hướng nhìn và thời điểm thì chúng ta cần thêm những lưu ý nào?
Vào lúc cực điểm, mưa sao băng Orionids thường cho phép người quan sát nhìn thấy từ 20 tới 30 sao băng mỗi giờ với điều kiện tương đối lý tưởng. Năm nay, bạn sẽ không bị cản trở bởi ánh Trăng như năm 2016, đó là một thuận lợi.
Mặc dù vậy, một yếu tố rất quan trọng nữa cần quan tâm tới là điều kiện thời tiết và mức độ ô nhiễm. Hãy chọn nơi có góc nhìn rộng, ít ô nhiễm và không có ánh đèn chiếu thẳng vào mắt. Ví dụ, nếu phía trên đầu bạn là một cột đèn thì khi ngẳng đầu lên bạn sẽ chỉ thấy ánh sáng của nó và không thấy sao nào cả. Ánh sáng mạnh từ các nhà cao tầng hay công trình xây dựng cũng vậy.
Video: Việt Nam sắp được ngắm mưa sao băng đẹp nhất năm
Bạn cần đặc biệt theo dõi thời tiết khi quan sát bởi nếu có mây thì bạn sẽ không có cơ hội quan sát được sao băng. Để tự kiểm tra, ngoài việc xem dự báo thời tiết, vào đêm cực điểm bạn có thể tự kiểm tra bằng cách xác định chòm sao Orion như tôi đã hướng dẫn ở trên.
Hãy nhìn lên bầu trời phía Đông tập trung quan sát 5 đến 10 phút để mắt của bạn quen với bóng tối. Khi đó, nếu bạn thấy được chòm sao Orion thì tức là bạn có cơ hội thấy được sao băng. Nếu không thì khả năng có thể quan sát được sao băng của bạn khá thấp. Nếu bạn thấy rõ mây che phủ thì tốt nhất nên từ bỏ ý định đợi sao băng.
- Việt Nam có phải là quốc gia duy nhất có thể ngắm mưa sao băng Orionids đêm nay, thưa ông?
Hiện tượng này có thể quan sát tại bất cứ đâu trên thế giới, không riêng tại Việt nam hay bất cứ tỉnh thành nào. Bạn không cần bất cứ dụng cụ hỗ trợ nào mà chỉ cần một góc nhìn tốt và nếu có thể nên chuẩn bị một chiếc ghế dài để ngả lưng.
Như vậy, bạn có thể luôn hướng mắt lên bầu trời, vì quan sát mưa sao băng đòi hỏi một chút kiên nhẫn. Cuối cùng, đừng quên chú ý bảo vệ sức khỏe và an toàn cá nhân của bạn khi ở ngoài trời vào đêm.
Xin cảm ơn ông!
Bình luận