Tình hình ngoại giao từng có vẻ tươi sáng đối với Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Với sự giúp đỡ của Nga, ông đã củng cố quyền lực của mình và trấn áp các nhóm phiến quân. Mỹ cũng tuyên bố lật đổ ông không còn là ưu tiên.
Tuy nhiên, vụ tấn công hóa học xảy ra hôm 4/4 đã khiến tình thế thay đổi. Năm 2013, sau khi cuộc tấn công hóa học tồi tệ nhất xảy ra cũng tại Syria, Mỹ đã cân nhắc hành động quân sự nhằm vào quốc gia Trung Đông nhưng cuối cùng thì không có quyết định nào được đưa ra. Sau gần 4 năm, với sự xuất hiện của Tổng thống Mỹ Donald Trump, mọi chuyện đã khác.
Video: Tên lửa Mỹ phóng từ Địa Trung Hải vào Syria
‘Bước đi điên rồ’
Bình luận trên Sputnik, nhà phân tích người Iran, Mosib Naimi, cho rằng đồng minh và những người ủng hộ ông Assad sẽ nghĩ cuộc tấn công hóa học hôm 4/4 là “bước đi điên rồ”.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định đây không phải là hành động ngẫu hứng mà là một phần trong chiến lược được tính toán cẩn thận.
Theo New York Times, những năm gần đây, sau khi giành ưu thế trên chiến trường, chính phủ Syria tìm cách đạt được chiến thắng bằng việc tập trung tấn công các khu vực nằm ngoài tầm kiểm soát của họ.
Tổng thống Syria Bashar al-Assad gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Điện Kremlin ở Moscow, Nga vào ngày 21/10/2015. (Ảnh: Getty)
Các lực lượng chính phủ dồn ép phe chống đối trên khắp đất nước về tỉnh Idlib, nơi xảy ra vụ tấn công hóa học.
Bằng các thỏa thuận đầu hàng, họ bị vây hãm tại đây, nơi sự hiện diện của các nhóm có liên hệ với Quaeda được quân đội Syria dùng làm cái cớ để đánh bom khu vực này, bất kể sự an toàn của thường dân.
Theo Tiến sĩ Monzer Khalil, giám đốc y tế tỉnh Idlib, mục tiêu của những chiến thuật cực đoan này là chứng tỏ sức mạnh của chính phủ và làm đối phương mất tinh thần.
“Điều đó khiến chúng tôi cảm thấy mình đã bị đánh bại. Cộng đồng quốc tế sẽ tiếp tục đứng nhìn các cuộc ném bom dội xuống dân thường, giết chết trẻ em và các nhân viên y tế mà không làm gì cả”, Tiến sĩ Khalil trả lời trên New York Times.
Những người chỉ trích cựu tổng thống Barrack Obama, trong đó có ông Trump, nhận xét việc Mỹ không đáp trả các cuộc tấn công cũng được cho là sử dụng vũ khí hóa học năm 2013 đã khiến chính phủ Assad tin rằng họ có thể tự tung tự tác và khiến chiến thuật cực đoan chống lại thường dân leo thang từ đó.
Chiến hạm Mỹ phóng tên lửa vào căn cứ không quân Syria.
Jihad Yazigi, nhà kinh tế học thuộc phe đối lập, viết “Kể từ khi được ‘bật đèn xanh’, Assad biết rằng cuộc tấn công quy mô lớn đối với thường dân sẽ khiến dư luận bất bình trong ngắn hạn nhưng mang lại lợi ích chính trị về dài hạn”.
Tuy nhiên, sau cuộc tấn công quân sự hôm 7/4, Ngoại trưởng Mỹ Tillerson nói rằng "không có chỗ" cho ông Assad trong tương lai của Syria.
Hành động tái diễn
Hình ảnh của Trung tâm Truyền thông Edlib, nhóm hoạt động chống lại chính phủ Syria, đã làm rung chuyển thế giới khi cho thấy có thể một cuộc tấn công bằng vũ khí hóa học giết chết ít nhất 100 người, trong đó có 20 trẻ em, ở miền Tây Syria.
Bức ảnh này do Trung tâm Truyền thông Edlib, một nhóm hoạt động chống chính phủ Syria, cung cấp hôm 4/4, cho thấy các nạn nhân của vụ tấn công ở thị trấn Khan Sheikhoun, tỉnh Idlib, miền bắc Syria. (Ảnh: AP)
Đáng tiếc, hình ảnh đau lòng của những bệnh nhân tuyệt vọng, trẻ em gào khóc, xác người la liệt ở Syria đã trở nên quá quen thuộc.
Theo lời kể của các nhân chứng, cuộc tấn công xảy ra vào khoảng trước 7h sáng. Hôm đó, nhóm quan sát của khu vực này đã phát hiện máy bay Su-22 của Syria bay vòng quanh thị trấn Khan Sheikhoun và cảnh báo người dân qua bộ đàm.
Cuộc không kích đã nhắm trúng một bệnh viện và một trụ sở phòng vệ dân sự. Các bác sĩ nhận thấy nạn nhân có triệu chứng tương tự như những người bị nhiễm chất độc sarin trong cuộc tấn công hóa học ở vùng ngoại thành Damascus 4 năm trước.
Các nhà lãnh đạo trên toàn thế giới, bao gồm Tổng thống Mỹ Donald Trump và Ngoại trưởng Anh Boris Johnson, nói rằng Tổng thống Syria Bashar al-Assad "không nghi ngờ gì" là người đứng sau hành động tàn ác này. Ông Trump kêu gọi Nga và Iran ngăn chặn sự tái phát của những gì mà nhiều người gọi là tội ác chiến tranh.
Assad, người từng tuyên bố đã từ bỏ tất cả vũ khí hoá học cách đây 4 năm, nói rằng chính phủ của ông không gây ra cuộc tấn công.
Phe đối lập của Syria đổ lỗi cho các lực lượng của Tổng thống Bashar al-Assad, nói rằng vụ tấn công làm mất niềm tin vào các cuộc đàm phán hòa bình trong tương lai. Quân đội phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào đồng thời đổ lỗi cho "các nhóm khủng bố" đã sử dụng "các chất độc hóa học".
Hình ảnh và video từ Khan Sheikhoun, phía nam thủ đô Idlib, cho thấy trẻ em và người lớn đi khập khiễng. Một số người phải vật lộn để hít thở, những người khác dường như đang sùi bọt mép.
Tự tin vào hậu thuẫn
Vũ khí hóa học đã giết chết hàng trăm người kể từ khi cuộc nội chiến Syria nổ ra 6 năm trước. Liên Hợp Quốc quy tội chính phủ Syria trong 3 vụ tấn công và cuộc tấn công thứ 4 cho Nhà nước Hồi giáo (IS).
Phiến quân Syria và các nhà hoạt động đối lập khẳng định các lực lượng ủng hộ chính phủ đã nhiều lần sử dụng vũ khí hóa học và bom chứa clo.
Tháng 7/2012, chính phủ Syria cuối cùng đã thừa nhận sở hữu vũ khí hoá học. Phát ngôn viên bộ ngoại giao nói những vũ khí này sẽ chỉ được sử dụng để chống lại "sự xâm lược bên ngoài".
Cuộc tấn công hoá học gây chú ý đầu tiên xảy ra ở Ghouta, khu ngoại ô Damascus do phe nổi dậy kiểm soát vào ngày 21/8/2013, giết chết hàng trăm dân thường.
Mức độ khốc liệt và quy mô của cuộc tấn công hóa học hôm 4/4 đã đe doạ hủy hoại thỏa thuận ngừng bắn hiện có. Với sự giúp đỡ của Nga, Assad giành lại thành phố Aleppo vào tháng 12 năm ngoái. Ưu thế kể trên đã khiến nhà lãnh đạo Syria tự tin rằng ông có thể chiến thắng cuộc chiến này.
Bình luận