Thành phố Campuchia đánh cược tương lai với tiền của Trung Quốc?

Sihanoukville cách Bắc Kinh hơn 3.500km, nhưng cảm giác nó giống một thành phố Trung Quốc hơn là một thị trấn bãi biển buồn tẻ ở Campuchia, theo SCMP. Khắp nơi là người nói tiếng Quan thoại. Các nhà hàng Trung Quốc mọc trên những con đường bụi bặm, gần các công trường xây dựng khổng lồ. Khách sạn và sòng bạc "thống trị" đường chân trời.

Làng chài cũ ở miền Tây Nam này từng là nơi yêu thích của "du khách ba lô" giờ đây đang "thay da đổi thịt" hàng ngày. Sự thay đổi này phần lớn được thúc đẩy bởi tiền của người Trung Quốc.

Sihanoukville được đặt theo tên của cố vương Campuchia Norodom Sihanouk, người có quan hệ tốt với cựu chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông, và qua đời tại thủ đô Trung Quốc vào năm 2012. Một năm sau, Bắc Kinh công bố sáng kiến Vành đai và Con đường gây tranh cãi. Cơ sở hạ tầng và kế hoạch đầu tư toàn cầu này đã mang lại sự thay đổi mạnh mẽ cho Sihanoukville, biến nó thành nơi mà người dân địa phương gọi là "thành phố Mao Trạch Đông".

Người Trung Quốc bắt đầu đổ xô đến đây khoảng ba năm trước, với các quy định nhập cư thoải mái khi chính phủ tìm kiếm thêm đầu tư từ nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc. Cộng đồng người Trung Quốc hiện tăng lên con số khoảng 80.000 người - tương đương với số người Campuchia sống trong thành phố, theo thị trưởng Sihanoukville, ông Y Sokleng.

Cảnh sát trưởng tỉnh Chuon Narin cho biết, gần 90% doanh nghiệp trong thành phố, từ khách sạn, sòng bạc đến nhà hàng và tiệm massage, đều do người Trung Quốc điều hành.

Nhưng trong khi sự bùng nổ tạo ra cơ hội, nó cũng mang lại những vấn đề nghiêm trọng cho Sihanoukville. 

Vấn đề an toàn và xã hội nhức nhối

Tháng 6/2019, tòa nhà 7 tầng thuộc sở hữu và do chủ đầu tư Trung Quốc sụp đổ trên đầu các công nhân xây dựng giữa đêm khuya, giết chết 28 người Campuchia. Hàng loạt quan chức chịu trách nhiệm liên đới và một cuộc kiểm tra càn quét được thực hiện trên toàn thành phố. 22 địa điểm xây dựng không có giấy phép - khoảng 10% số các dự án trong thành phố phải ngừng hoạt động, hầu hết đều thuộc sở hữu của người Trung Quốc. Hai tòa nhà mới thuộc sở hữu của người Trung Quốc bị phá hủy sau khi xuất hiện vết nứt lớn có nguy cơ sập sau những trận mưa lớn.

Các vấn đề an toàn xây dựng đã khiến người dân địa phương phẫn nộ. "Những hành vi vô đạo đức của người Trung Quốc - sử dụng vật liệu xây dựng không đạt tiêu chuẩn như cát biển trong xi măng, làm tổn hại đến sự an toàn của các tòa nhà - đã gây phẫn nộ cho người dân địa phương", Thị trưởng nói.

Sự bùng nổ xây dựng cũng dẫn đến suy thoái môi trường nghiêm trọng, theo Alex Gonzalez-Davidson, một nhà hoạt động từ tổ chức Mẹ thiên nhiên Campuchia. Vấn đề trở nên trầm trọng hơn bởi các dịch vụ nghèo nàn của thành phố như điện, nước, xử lý rác và nước thải. Rác bị "bỏ quên" trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần, sau đó được đưa đến một cánh đồng ở ngoại ô thành phố, nơi nó hoặc bị đốt hoặc bị để mặc cho thối rữa.

Tỷ lệ các vụ án hình sự ở tỉnh tăng 25% trong năm 2018 so với năm 2017. Vào tháng 7, một phụ nữ Trung Quốc 25 tuổi làm việc tại sòng bạc bị bắn chết trên đường vào đêm khuya. Một người đàn ông Trung Quốc bị bắn giữa ban ngày vào tháng 5. Các nghi phạm người Trung Quốc bị điều tra và bắt giữ.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 3/8 phải đưa ra khuyến cáo du lịch kêu gọi du khách Trung Quốc cẩn thận khi đến Sihanoukville. Trong khi đó, khách Trung Quốc chiếm số lượng lớn nhất trong dòng người du lịch đến Campuchia và đang phát triển, khoảng 1,9 triệu người Trung Quốc đến Campuchia năm 2018, tăng từ 1,2 triệu vào năm 2017.

Với lùm xùm ma túy, mại dâm và cờ bạc bất hợp pháp, Campuchia và Trung Quốc ký một hiệp ước thực thi pháp luật vào tháng 3 để chống tội phạm xuyên biên giới.

Hơn 500 công dân Trung Quốc đã bị bắt giữ trong thành phố và bị trục xuất kể từ giữa tháng 7, hầu hết trong số họ bị phát hiện liên quan đến các vụ lừa đảo trực tuyến, theo truyền thông địa phương.

Giá cao ngất ngưởng, tương lai không biết vào tay ai

Các nhà sản xuất phàn nàn rằng họ đang mất nhân công vào sòng bạc, trong khi đó người nghèo Campuchia có khả năng kinh doanh nhỏ, nhưng hiện tại họ không thể tiếp tục kinh doanh vì giá thuê mặt bằng rất cao, một chủ doanh nghiệp cho biết.

Tuy nhiên, Thị trưởng Y Sokleng bảo vệ các sòng bạc, nói rằng người dân địa phương không được phép đánh bạc và các khoản đầu tư của Trung Quốc nói chung được hoan nghênh.

"Sihanoukville là một điểm dừng quan trọng cho Sáng kiến Vành đai và Con đường. Chúng tôi (hoạt động như một cây cầu) giữa Trung Quốc và các thành phố Đông Nam Á khác", ông nói. Trung Quốc là nhà đầu tư lớn nhất ở Campuchia, chiếm 30% trong tổng số 3,6 tỷ USD đầu tư nước ngoài năm 2016, theo Hội đồng Phát triển Campuchia.

Thực tế, một số người dân địa phương cũng đang tận dụng cơ hội từ dòng tiền Trung Quốc, khi cung cấp các dịch vụ vận tải, phiên dịch, cho thuê nhà. Một số thanh thiếu niên Campuchia cũng nhìn thấy tương lai việc làm khi được đào tạo nghề miễn phí tại Học viện Bách khoa Hữu nghị Campuchia-Trung Quốc, thuộc đặc khu kinh tế và được xây dựng bằng nguồn tài trợ của Trung Quốc. 

Nhưng không phải ai cũng được hưởng lợi từ sự bùng nổ đầu tư này. Maggie Eno, điều phối viên và thành viên sáng lập của M'Lop Tapang, một tổ chức từ thiện bảo vệ trẻ em trong thành phố, cho biết xu hướng này đã gây tổn thất nặng nề cho trẻ em và gia đình nghèo, đặc biệt là trong 18 tháng qua.

"Những gia đình có thu nhập thấp không thể sống ở quê nhà vì tiền thuê nhà quá cao. Họ sống bên ngoài thành phố trong những nơi tồi tàn. Họ không thể vào thành phố vì giao thông khủng khiếp. Ngay cả khi họ sống ở ngoại ô, chi tiêu cho sinh hoạt cũng tăng lên 200 USD một tháng so với cách đây ba năm, chỉ là 30 USD."

Học giả Neak Chandarith đồng ý rằng những người nghèo nhất thành phố bị buộc phải rời khỏi nhà và nói rằng các công ty Trung Quốc nên làm việc với chính quyền địa phương và phải chịu trách nhiệm về tình trạng này. 

Giá thuê nhà tăng không chỉ khiến người dân địa phương sống khó khăn hơn - một số nhà đầu tư Trung Quốc cũng đặt câu hỏi rằng liệu Sihanoukville có phải là một nơi tốt để kinh doanh hay không, khi số tiền thu về không bù lại được chi phí bỏ ra quá đắt đỏ.

Tuy nhiên, với chi phí lao động thấp và hàng loạt tiềm năng, Sihanoukville vẫn được nhiều người coi là một sự đặt cược tốt hơn so với Trung Quốc, nơi đang trong bối cảnh kinh tế trì trệ do tác động từ thương chiến với Mỹ.