Lý do Trung Quốc tin phòng thí nghiệm Vũ Hán không phải nơi bùng phát COVID-19

Phòng thí nghiệm sinh học ở trung tâm thành phố Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc) đang trở thành tâm điểm chú ý. Một số thuyết âm mưu cho rằng virus corona chủng mới được khởi tạo và phát tán từ đây, thay vì chợ hải sản Vũ Hán.

Tuy nhiên, tờ South China Morning Post khẳng định phòng thí nghiệm virus Vũ Hán là một trong những cơ sở nghiên cứu khoa học an toàn bậc nhất thế giới.

Tiêu chuẩn an toàn khắt khe 

Dù không ít ý kiến hoài nghi cho rằng SARS-CoV-2, bằng cách thức nào đó, đã thoát ra khỏi phòng thí nghiệm để lây lan trong cộng đồng, cơ sở nghiên cứu virus tại Vũ Hán và những cơ sở tương tự khác luôn chuẩn bị kỹ các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt để ngăn chặn sự cố xảy ra.

Liệu sai lầm của con người đã tạo điều kiện cho virus corona chủng mới lây lan? Tất nhiên, không thể loại bỏ khả năng này, song những tai nạn như vậy là rất, rất hiếm. Một số nhà khoa học quen làm việc trong môi trường thí nghiệm khẳng định luôn có những phương thức kiểm soát nghiêm ngặt áp đặt lên nhà nghiên cứu.

Ý tưởng mầm bệnh vô tình thoát khỏi phòng thí nghiệm đã được các nhà làm phim Hollywood đưa vào tác phẩm điện ảnh. Nó thậm chí xuất hiện trong một video trò chơi có tên Resident Evil, nhưng thực tế là các phòng thí nghiệm được thiết kế để chứa đựng những mầm bệnh chết người luôn phải đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn cao nhất.

Viện Virus học Vũ Hán, nơi bị hoài nghi là điểm khởi đầu của COVID-19, được chứng nhận là cơ sở an toàn sinh học cấp bốn (BSL-4) vào năm 2017. Cơ sở nghiên cứu này cũng gia nhập nhóm 40 cơ sở nghiên cứu ưu tú nhất đang hoạt động trên toàn thế giới. 

Viện Virus học Vũ Hán cũng được phê duyệt để nghiên cứu các mầm bệnh nguy hiểm nhất như Ebola, virus Lassa Tây Phi hay virus sốt xuất huyết Crimean-Congo. Các mầm bệnh ít gây chết người khác được nghiên cứu trong các cơ sở với mức độ an ninh thấp hơn.

SARS-CoV-2 không thể bắt nguồn từ Viện Virus học Vũ Hán. 

Giám đốc Viện Virus học Vũ Hán, Yuan Zhiming

Ông Yuan Zhiming, Giám đốc Viện Virus học Vũ Hán, cũng phủ nhận các cơ sở thí nghiệm do ông quản lý có liên quan đến dịch bệnh. Nhiều nhà khoa học của WHO cũng bác bỏ thuyết âm mưu cho rằng virus corona chủng mới đã được biến đổi gen trong một phòng thí nghiệm. 

"Các thí nghiệm nếu tiêu tốn nửa giờ trong các phòng thí nghiệm bình thường, thì sẽ tốn đến 3 giờ trong các phòng thí nghiệm theo chuẩn BSL-4", nhà nghiên cứu Shi Zhengli chia sẻ với Hubei Daily vào năm 2015 sau khi việc khởi công xây dựng cơ sở nghiên cứu tại Vũ Hán hoàn tất.

"Bạn phải đi qua một số cửa để lấy thứ gì đó từ trong tủ lạnh. Đó là quy trình rất phức tạp, nhưng buộc phải thực hiện theo cách đó". 

Một nhà nghiên cứu điều hành phòng thí nghiệm BSL-3 cũng khẳng định các cơ sở nghiên cứu luôn có giao thức nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn sinh học. 

Các loại động vật được nghiên cứu tại các cơ sở này được khử trùng ở áp suất cao trước khi được thí nghiệm, phân tích, đồng thời các chất thải cũng được xử lý ngay trong phòng thí nghiệm.

Tất cả những người vào hoặc ra khỏi cơ sở đều phải đo thân nhiệt. Các nhà nghiên cứu thường xuyên phải lấy máu để kiểm tra. Các hoạt động của nhân viên cũng được ghi lại và lưu lại như một phần của các giao thức đảm bảo an toàn cho phòng thí nghiệm. 

Video: Tổng thống Trump gây sức ép với Trung Quốc về vấn đề COVID-19

Rủi ro sai sót con người 

Thông thường, các nhà khoa học vào phòng thí nghiệm phải mặc đồ bảo hộ an toàn sinh học toàn thân, trên hai lớp quần áo bảo hộ và có nguồn cung cấp oxy riêng để không phải hít thở không khí trong phòng thí nghiệm.

Cơ sở nghiên cứu cũng sử dụng áp suất không khí âm và cửa kín khí để ngăn không khí bị ô nhiễm rò rỉ ra ngoài. Các nhà nghiên cứu cũng phải "tắm hóa chất" trước khi rời đi và tuân thủ các thủ tục ra vào cực kỳ nghiêm ngặt.

Ngoài ra, không khí trong phòng thí nghiệm được lọc kỹ. Nước thải cũng được xử lý trước khi đẩy ra môi trường bên ngoài. Các nhà nghiên cứu cũng được đào tạo về các giao thức an toàn trước khi được phép làm việc trong các cơ sở cần được ngăn chặn cao như vậy. Đôi khi xảy ra một số sự cố, nhưng hầu hết đến từ lỗi của con người.

Năm 2004, một nghiên cứu sinh đã nhiễm virus hội chứng hô hấp cấp tính (SARS). Sau đó, cô được cho là ngừng hoạt động ở phòng thí nghiệm BSL-3 tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Trung Quốc (NHC) để nghiên cứu ở một cơ sở cấp thấp hơn. Sự cố khiến 9 người bị nhiễm bệnh, một người chết.

Ở Anh, dịch lở mồm long móng bùng phát năm 2007 do rò rỉ từ đường ống thoát nước tại phòng thí nghiệm BSL-4 tại Viện Pirbright, một trung tâm nghiên cứu sức khỏe động vật.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ báo cáo vào tháng 12/2014 rằng các mẫu chứa virus Ebola sống đã được vận chuyển từ phòng thí nghiệm BSL-4 đến phòng thí nghiệm BSL-2, nơi không cho phép lưu trữ, nghiên cứu các mầm bệnh chết người như vậy.

Richard Ebright, nhà sinh học phân tử tại Đại học Rutgers (New Jersey) đồng thời là giám đốc phòng thí nghiệm tại Viện Vi sinh vật Waksman, khẳng định: "Tai nạn trong phòng thí nghiệm, đặc biệt là lây nhiễm, luôn phổ biến. Đây là sự thật mang tính toàn cầu. 

Sự cố trong phòng thí nghiệm gần như luôn liên quan đến lỗi con người, ngay cả các phòng thí nghiệm bảo vệ sinh học được thiết kế và xây dựng tốt nhất", ông Ebright nói. 

Lynn Klotz, nhà khoa học cấp cao tại Trung tâm Kiểm soát Vũ khí, khẳng định không có sự cố nào liên quan đến phòng thí nghiệm BSL-4. Theo báo cáo của ông, nhiều vụ tai nạn chỉ xảy ra một lần, sau khi có những thay đổi về tiêu chuẩn để đảm bảo sự cố không có khả năng tái diễn. 

Bà Filippa Lentzos, đại diện khoa y tế xã hội toàn cầu tại King College (London) cho rằng số lượng các phòng thí nghiệm an toàn sinh học cao được xây dựng trong thập kỷ qua đã tăng rất mạnh. Điều này thuận lợi cho việc tìm hiểu virus, vi khuẩn và nguyên nhân gây bệnh, song lại đe doạ tới sự an toàn, bảo mật và trách nhiệm khoa học. 

Khảo sát quốc tế được công bố trên Tạp chí Vi sinh lâm sàng và Bệnh truyền nhiễm châu Âu năm 2016 cho thấy dù các trường hợp nhiễm bệnh trong phòng thí nghiệm BSL-3 và BSL-4 là hiếm gặp, song sai sót con người vẫn là nguyên nhân chính của các ca nhiễm. 

Dữ liệu từ Mỹ cũng nhận thấy sai sót con người là tác nhân chủ yếu gây ra phơi nhiễm cho nhân viên phòng thí nghiệm với các loại mầm bệnh, chiếm 79% trường hợp trong giai đoạn 2009-2015 và 67% trường hợp trong giai đoạn 2004-2017.