Mỹ đang rất cần đất hiếm, nhóm 17 nguyên tố hóa học dùng để sản xuất các linh kiện quan trọng nhằm phục vụ cho ngành công nghiệp công nghệ quân sự và dân sự. Xe điện, điện thoại di động, tên lửa dẫn đường và máy bay không người lái... đều cần kim loại quý giá này và Trung Quốc lại đang kiểm soát phần lớn thị trường đất hiếm trên thế giới.
Bắc Kinh gần đây đánh tiếng về việc sử dụng đất hiếm như một loại vũ khí để trả đũa những hành động mà nước này cho là "chèn ép vô cớ" của Mỹ khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đang leo thang.
"Liệu đất hiếm có trở thành vũ khí đối trọng để đáp trả áp lực mà Mỹ đặt ra hay không? Câu trả lời không có gì phải giấu diếm. Đừng nói là chúng tôi chưa cảnh báo trước", tờ People Daily (Nhân dân Nhật báo), cơ quan ngôn luận của Đảng cộng sản Trung Quốc nhấn mạnh trong một bái xã luận đăng tải hôm 29/5.
Tên lửa Tomahawk Block IV sử dụng nhiều nguyên liệu đất hiếm. (Ảnh: US Navy)
Cảnh báo này chắc chắn không phải là tin mừng với ngành công nghiệp quân sự Mỹ. Trung Quốc chiếm 80% lượng đất hiếm mà Mỹ nhập khẩu, Bộ Quốc phòng Mỹ lại chiếm khoảng 1% nhu cầu đất hiếm của Mỹ.
Nhiều chuyên gia cảnh báo ngành công nghiệp vũ khí của Mỹ có thể phải hứng tổn thất nặng nề nếu Bắc Kinh thực sự tính chuyện ngừng xuất khẩu kim loại quý hiếm này.
Theo số liệu từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, các lô đất hiếm và hợp chất đất hiếm mà Mỹ nhập khẩu trong năm 2018 có trị giá khoảng 160 triệu USD, tăng 17% so với năm 2012.
Neodymium, một nguyên tố đất hiếm được sử dụng để chế tạo nam châm cho các hệ thống tên lửa dẫn đường, các thành phần quan trọng trong máy bay và xe tăng, radar.
Gần như mọi loại đạn dược dẫn đường trong kho vũ khí của Mỹ hiện nay đều được sử dụng một lượng không nhỏ neodymium, dysprosium, praseodymium, samarium và terbium, từ tên lửa hành trình Tomahawk đến vũ khí tấn công phối hợp trực tiếp (JDAM).
Các nguyên tố khác như erbium và ytterbium đặc biệt quan trọng trong việc sản xuất vũ khí laser như ATHENA, loại laser công suất cao có thể hủy diệt máy bay không người lái của kẻ thù từ khoảng cách hàng nghìn mét.
Theo báo cáo từ Vụ Khảo cứu Quốc hội Mỹ hồi năm 2013, mỗi chiếc F-35, mà Mỹ vẫn đang loay hoay sản xuất do bị đội chi phí, sử dụng khoảng 417 kg nguyên liệu đất hiếm. Nếu không có lớp phủ oxit yttri, động cơ của mẫu tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 của Mỹ sẽ không thể duy trì tốc độ siêu thanh. Tương tự, nếu không có neodymium, các hệ thống vũ khí, điều hướng và liên lạc trên máy bay sẽ trở nên vô dụng.
Với hơn 2.600 chiếc máy bay vẫn đang trong đơn hàng phải cung cấp cho khách, lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm có thể sẽ là một đòn giáng sát thủ.
Giống như F-35, mỗi một tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia, tàu khu trục tên lửa dẫn đường Arleigh-Burke cần lần lượt 4.170 kg, 2.360 kg đất hiếm.
Chính quyền Trump hơn ai hết hiểu rõ điều này. Ngoại trưởng Mike Pompeo, khi còn là Giám đốc CIA, đã cảnh báo Ủy ban Tình báo Thượng viện về hậu quả của việc Mỹ quá phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc.
Một báo cáo năm 2018 của Lầu Năm Góc chỉ rõ các điểm yếu liên quan đến đất hiếm trong ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ. Trong một báo cáo gửi lên Nhà Trắng hôm 29/5, Bộ Quốc phòng Mỹ đề nghị chính phủ cấp thêm ngân sách để tăng cường hoạt động sản xuất đất hiếm trong nước, giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Trên thực tế, việc Trung Quốc đe dọa ngừng xuất khẩu đất hiếm mới chỉ dừng lại ở cảnh báo. Kịch bản này có xảy ra hay không phụ thuộc rất nhiều vào diễn biến cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung thời gian tới. Tuy nhiên, theo giới quan sát, nếu Bắc Kinh quyết định "chơi lớn", ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ sẽ trở thành con tốt thí bất đắc dĩ.
Bình luận