ĐBQH Nguyễn Anh Trí đề xuất xây dựng luật về quyền chuyển đổi giới tính

Sáng 10/4, theo chương trình kỳ họp thứ 22, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023.

Tại phiên họp, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH TP Hà Nội) trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tờ trình xây dựng Luật Bản dạng giới - một sáng kiến lập pháp của cá nhân, trong đó nhấn mạnh quyền được chuyển đổi giới của công dân.

Trình bày Tờ trình về Luật Bản dạng giới, đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, về căn cứ chính trị của việc xây dựng luật này là văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Hiến pháp năm 2013, các quy định của Bộ luật Dân sự.

Ông Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh, việc xây dựng luật là cần thiết để khẳng định quyền tự xác lập bản dạng giới, chuyển đổi giới tính là quyền nhân thân cơ bản của công dân; khẳng định sự tôn trọng quyền tự xác lập bản dạng giới của một công dân; đảm bảo cho họ được sống bình đẳng trong xã hội như mọi công dân với các dạng giới truyền thống thông thường khác; hoàn thiện hơn nữa pháp luật về quyền con người đã được Hiến định, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và tình hình mới. 

Theo đại biểu Nguyễn Anh Trí, việc xây dựng luật hướng đến thay đổi nhận thức của cộng đồng, xã hội về chuyển đổi giới tính không phải là bệnh lý hay rối loạn tâm thần, lệch lạc về hành vi, nhận thức và lối sống…; phải được tôn trọng bằng pháp luật như một phạm trù về nhân quyền trong xã hội văn minh; khuyến khích người chuyển giới có thái độ và hành vi tích cực, hòa đồng với xã hội. Đồng thời, dự án luật sẽ thể hiện giá trị nhân bản, nhân văn và nhân đạo cao cả của Nhà nước; bảo vệ cộng đồng yếu thế và không để ai bị bỏ lại phía sau.

Về phạm vi điều chỉnh của Luật, vị đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội cho biết, mặc dù có rất nhiều dạng giới khác nhau, tuy nhiên, để phù hợp với văn hóa, xã hội, phong tục, tập quán của Việt Nam và hệ thống pháp luật hiện hành, phạm vi điều chỉnh của Luật chỉ tập trung vào 2 dạng giới nam và nữ.

Theo đó, Luật quy định về quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính từ nữ sang nam hoặc từ nam sang nữ; cơ quan có thẩm quyền, thực hiện xác nhận giới tính của người chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với người có nguyện vọng chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với tổ chức, cá nhân thực hiện can thiệp y học.

Cũng theo ông Nguyễn Anh Trí, dự án luật dự kiến được xây dựng nhằm cụ thể hóa các chính sách như: khẳng định công dân có quyền chuyển đổi giới tính, quyền được công nhận giới tính mới khác giới tính khi sinh theo yêu cầu của công dân, quyền được lựa chọn hình thức can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nhìn nhận, đại biểu Nguyễn Anh Trí đã nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các cơ quan thẩm tra, xác định lại phạm vi điều chỉnh của Luật, tập trung vào vấn đề chuyển đổi giới tính; một số chính sách đã được tiếp thu làm rõ hơn, phù hợp với yêu cầu cụ thể hóa quy định của Bộ luật Dân sự về chuyển đổi giới tính; điều chỉnh tiến độ trình Quốc hội lần đầu tại kỳ họp thứ 8.

"Đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật cơ bản thống nhất việc đưa dự án Luật vào Chương trình năm 2024, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8. Đồng thời, đề nghị Chính phủ sớm có ý kiến về đề nghị xây dựng Luật và phân công Bộ Y tế, Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với đại biểu trong quá trình xây dựng dự án Luật; đề nghị Văn phòng Quốc hội, Viện Nghiên cứu lập pháp hỗ trợ đại biểu trong việc hoàn thiện hồ sơ theo quy định", ông Hoàng Thanh Tùng nói.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, vẫn còn một số ý kiến băn khoăn rằng đây là dự án luật khó, nhạy cảm, còn nhiều ý kiến khác nhau, hồ sơ đề nghị xây dựng luật chưa làm rõ cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng, ban hành luật.

Ngoài ra, phạm vi điều chỉnh trùng lặp với dự án Luật Chuyển đổi giới tính đang được Chính phủ nghiên cứu, đề xuất và Chính phủ cũng chưa có ý kiến chính thức.

Do đó, với loại ý kiến này, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị đại biểu Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng luật, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung vào chương trình khi đủ điều kiện.

Bày tỏ đánh giá cao dự án Luật Bản dạng giới, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường ghi nhận sự tâm huyết, trách nhiệm với cộng đồng của đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí, đồng thời bày tỏ sự ủng hộ đối với các vị đại biểu Quốc hội trình sáng kiến lập pháp, chia sẻ với các cơ quan nhà nước trong công tác lập pháp.

Ông Bùi Văn Cường nhận xét phạm vi điều chỉnh của dự án Luật đã thể hiện tương đối rõ. Đại biểu cũng đã làm rõ được tính cấp thiết, sự cần thiết ban hành luật nhằm đảm bảo quyền chuyển đổi giới tính của cá nhân… 

Theo Tổng Thư ký Quốc hội, vấn đề chuyển đổi giới tính thời ở điểm này cũng đã tương đối cởi mở. Nếu chúng ta không xây dựng hành lang pháp lý cho vấn đề này thì sẽ gặp cả vấn đề về thể chế lẫn thực tiễn, vấn đề hội nhập quốc tế. 

Nêu ý kiến về nội dung này, Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long cho biết, các biểu hiện về giới không thể hiện ra bên ngoài, rất khó lượng hóa để điều chỉnh pháp luật.

"Nếu chuyển đổi giới tính cần có can thiệp y học nhưng vấn đề không đơn thuần chỉ thay đổi hộ tịch mà cần thay đổi một loạt các nhóm vấn đề khác nhau thuộc hệ thống pháp luật, như cần sửa đổi Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Việc làm, chế độ chính sách tiền lương, nguồn lực đầu tư cho xã hội để chuyển đổi các công trình công cộng…", ông Lê Thành Long nêu rõ.

Bộ trưởng Tư pháp cho biết, Chính phủ giao Bộ Y tế phối hợp với đại biểu Nguyễn Anh Trí xác định phạm vi điều chỉnh, vì hiện Chính phủ chuẩn bị trình dự án Luật Chuyển đổi giới tính.

Cơ bản thống nhất với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ủng hộ và trân trọng nỗ lực của đại biểu Nguyễn Anh Trí với luật Bản dạng giới. Chủ tịch Quốc hội đề nghị đại biểu Nguyễn Anh Trí cần nghiên cứu thêm để đảm bảo đầy đủ, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại kỳ họp sau, cần thống nhất về cơ quan trình, đồng thời bổ sung đầy đủ nội dung.