3 nước từ chối Rafale Pháp để chọn Su-30SM Nga

Trong tháng 1, Ethiopia được xác nhận đã trở thành quốc gia thứ 15 vận hành máy bay chiến đấu hạng nặng hai chỗ ngồi Su-30 của Nga. Thông tin trên được Tập đoàn Phát thanh Truyền hình Ethiopia công bố, tuy nhiên họ không tiết lộ chi tiết số lượng máy bay được mua.

Từ lâu, đã có nhiều suy đoán về việc Ethiopia sẽ mua loại máy bay chiến đấu nào, để thay thế các máy bay chiến đấu MiG-23 cũ kỹ mua của Liên Xô từ những năm 1980 và một số chiếc Su-27 được mua từ cuối những năm 1990.

Ethiopia cũng từng xem xét mua máy bay chiến đấu hạng nhẹ L-15 của Trung Quốc vào đầu năm 2022, với hi vọng những chiếc máy bay hạng nhẹ này có thể thay thế cho những chiếc MiG-23, trong khi Su-30 sẽ thay thế cho Su-27. 

Sự lựa chọn của Ethiopia

Vẫn chưa có thông tin cụ thể về phiên bản Su-30 nào sẽ được mua, nhưng nhiều chuyên gia quân sự dự đoán khả năng cao đó là Su-30SM hoặc Su-30SM2. Phiên bản Su-30SM2 là biến thể cải tiến được trang bị động cơ AL-41F-1S tương đương như máy bay chiến đấu Su-35, loại động cơ này giúp giảm nhu cầu bảo trì, cải thiện tầm bay và giúp tăng hiệu suất bay.

Các máy bay chiến đấu mới của Ethiopia có thể cạnh tranh danh hiệu máy bay chiến đấu có khả năng nhất ở châu Phi với những chiếc Su-30MKA mới nhất của Không quân Algeria, đây là vị trí mà Ethiopia đã đạt được trước đó ba thập kỷ khi lần đầu tiên mua Su-27 từ Nga. 

Ethiopia trước đây từng được coi là khách hàng hàng đầu của máy bay chiến đấu Rafale. Sau nhiều cuộc đấu thầu thất bại ở các quốc gia châu Phi khác bao gồm Maroc, Algeria và Libya, truyền thông Pháp khi đó đưa tin rằng, nước này đang tích cực tiếp thị máy bay chiến đấu cho Ethiopia.

Việc Ethiopia lựa chọn Su-30 thay vì Rafale diễn ra sau một quyết định tương tự được Bộ Quốc phòng Kazakhstan công bố vào ngày 30/11/2023. Vào thời điểm đó, Bộ trưởng Bộ Phòng không Kazakhstan, Yerzhan Nildibayev cho rằng, Su-30 có tỷ lệ “chất lượng - giá cả” tốt hơn so với máy bay Pháp.

Một số quốc gia khác cũng đã từng so sánh Rafale và Su-30 để lựa chọn mua máy bay chiến đấu, cụ thể là Algeria và Libya, cả hai quốc gia này cũng đã chọn Su-30. Trong khi đó, Không quân Ấn Độ dù đã mua 36 chiếc Rafale nhưng vẫn chưa có đơn đặt hàng tiếp theo và họ đã chọn tiếp tục mở rộng phi đội Su-30 của mình lên tới 270 chiếc.

Su-30SM được Ethiopia và Kazakhstan mua có liên quan chặt chẽ với Su-30MKA của Algeria và Su-30MKI của Ấn Độ, cả ba biến thể đều được sản xuất tại Nhà máy Hàng không Irkutsk và được coi là phiên bản có khả năng chiến đấu tốt nhất.

So sánh Rafael và Su-30

Ưu điểm chính của Rafale so với Su-30 là có nhu cầu bảo trì thấp hơn vì loại máy bay này nhẹ hơn, do chỉ sử dụng động cơ M88, loại động cơ yếu nhất từng được trang bị cho một loại máy bay chiến đấu.

Các biến thể mới nhất của Rafale được trang bị nhiều cảm biến và thiết bị điện tử được cho là phức tạp hơn so với Su-30, bởi Su-30 không được tích hợp hệ thống điện tử hàng không mới nhất của Nga.  

Tuy nhiên, Su-30 lại được cho là vượt trội hơn về hầu hết các khía cạnh hiệu suất. Su-30 có độ bền gần gấp đôi, radar lớn hơn gấp đôi so với Rafael, lợi thế này mang lại khả năng nhận biết tình huống vượt trội và phạm vi phát hiện mục tiêu lên tới 400 km. Ngoài ra, trần bay, tốc độ và khả năng cơ động của Su-30 cũng cao hơn nhiều.

Những chiếc Su-30 được chế tạo tại Irkutsk cũng được hưởng lợi từ động cơ vectơ lực đẩy mang lại khả năng cơ động ở tốc độ thấp tương đương với các loại máy bay chiến đấu hiện đại của phương Tây. Phạm vi tác chiến không đối không của Su-30 lên tới hơn 300 km khi sử dụng tên lửa R-37M, xa hơn nhiều so với các loại máy bay chiến đấu hiện có của phương Tây.

Bên cạnh đó, Nga có khả năng cung cấp Su-30 nhanh hơn nhiều so với khả năng Pháp cung cấp Rafale, thường trong vòng một năm kể từ khi ký hợp đồng. Ngoài ra, Su-30 có những điểm tương đồng đáng kể với những chiếc Su-27 đã có trong biên chế của Ethiopia, điều này sẽ làm giảm yêu cầu trong quá trình huấn luyện. Những điều này đã tác động đến Ethiopia để họ ưu tiên lựa chọn Su-30 hơn so với máy bay chiến đấu của Pháp.

Thực tế là Su-30 đã được thử nghiệm chiến đấu chuyên sâu hơn ở mọi cường độ, trong khi đó máy bay Rafale chỉ giới hạn hoạt động ở một số cuộc tấn công cường độ thấp ngoài tầm nhìn nhằm vào các mục tiêu mặt đất được bảo vệ ở mức tối thiểu, đây cũng là một yếu tố khác giúp máy bay chiến đấu Nga được đánh giá cao hơn.   

Pháp còn để mất uy tín khi có lịch sử cung cấp các thông số kỹ thuật nhạy cảm của máy bay chiến đấu Mirage cho đối thủ của các khách hàng mà họ bán máy bay. Ví dụ tiêu biểu là trong Chiến tranh vùng Vịnh khi Pháp cung cấp thông tin của máy bay Mirage Iraq cho các nước NATO và trong Chiến tranh Falklands Pháp cũng làm điều tương tự với máy bay Mirage của Argentina giúp quân đội Anh giành nhiều lợi thế. Những điều này đã góp phần khiến Ethiopia tin tưởng và lựa chọn máy bay Nga.

Vai trò của Su-30 ở Ethiopia

Ethiopia bắt đầu vận hành máy bay chiến đấu của Liên Xô từ những năm 1980. Sau khi Eritrea tách ra khỏi Ethiopia vào năm 1993, Lực lượng Không quân Eritrea mới thành lập đã mua những chiếc MiG-29 của Nga, khiến Ethiopia phải nhanh chóng đặt hàng máy bay chiến đấu Su-27SK và các biến thể hai ghế ngồi Su-27UBK để đối phó.

Các cuộc giao tranh trong Chiến tranh Ethiopia-Eritrea 1998-2000 đã chứng kiến ​​​​những chiếc Su-27 thể hiện ưu thế vượt trội của mình, khi bắn hạ 4 chiếc MiG-29 mà không bị tổn thất. Thất bại này khiến Eritrea sau đó phải mua 2 chiếc Su-27 bổ sung cho phi đội của mình sau chiến tranh.

Sau đó, Ethiopia rơi vào tình trạng nội chiến từ cuối năm 2020 và phải đối tranh chấp lãnh thổ với Sudan, căng thẳng với Eritrea và các mối đe dọa từ nước láng giềng Ai Cập về vấn đề nguồn nước sông Nile. Những mối lo ngại này đã thúc đẩy Ethiopia mua Su-30, những chiến đấu cơ mới dự kiến ​​sẽ cách mạng hóa nền kinh tế của đất nước, tăng cường khả năng chống lại các mối đe dọa trong khu vực.

Su-30 mang lại cho Không quân Ethiopia ưu thế so với các máy bay chiến đấu Su-27S của Eritrea và MiG-29SME của Sudan. Ngoài ra những chiếc Rafael của Ai Cập cũng không được trang bị tên lửa Meteor, do Pháp từ chối cung cấp, cũng sẽ góp phần bảo đảm lợi thế của Su-30 Ethiopia trước một cuộc xung đột tiềm tàng vưới quốc gia láng giềng này.

Máy bay chiến đấu Su-30SM cũng có thể được sử dụng để tấn công chính xác, có thể cải thiện đáng kể khả năng của Không quân Ethiopia trong việc hỗ trợ trên không chống lại quân nổi dậy ở khu vực Tigray của nước này.