Vụ án VN Pharma: Xử tội gì cũng gây tranh cãi

Bản chất là buôn thuốc giả sao lại xử buôn lậu?

Theo kết luận giám định của Bộ Y tế thì lô thuốc H-Capita 500mg chứa 97% hoạt chất capecitabine mà VN Pharma nhập về được xác định là thuốc không rõ nguồn gốc, kém chất lượng, không được sử dụng làm thuốc chữa bệnh cho người.

Luật sư Nguyễn Kiều Hưng - Hãng luật Giải Phóng phân tích: Thuốc chữa bệnh giả được định nghĩa tại khoản 24 điều 1 Luật Dược 2005 (luật áp dụng theo thời điểm) như sau: “Thuốc giả là sản phẩm được sản xuất dưới dạng thuốc với ý đồ lừa đảo, thuộc một trong những trường hợp sau đây: Không có dược chất; Có dược chất nhưng không đúng hàm lượng đã đăng ký; Có dược chất khác với dược chất ghi trên nhãn; Mạo tên, kiểu dáng công nghiệp của thuốc đã đăng ký bảo hộ sở hữu công nghiệp của cơ sở sản xuất khác”.

Theo quy định này, có cơ sở pháp lý để xác định lô thuốc H-Capita 500mg mà VN Pharma nhập về Việt Nam là giả. Do đó, hành vi này trước hết có dấu hiệu của tội “sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh” quy định tại điều 157 Bộ luật Hình sự.

Tuy nhiên, trong vụ án trên cũng có dấu hiệu của tội “Buôn lậu” quy định tại điều 153 Bộ luật Hình Sự (Tội 153) với dấu hiệu đặc trưng là “đưa hàng hóa trái phép qua biên giới”, trong khi tội danh quy định tại điều 157 (Tội 157) không có dấu hiệu này.

Theo Luật sư Hưng, khi một hành vi có dấu hiệu của nhiều tội, theo cách gọi chuyên môn là cùng xâm phạm một khách thể, thì theo nguyên tắc áp dụng luật hình sự là phải chọn hành vi nào phản ánh đúng bản chất và tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi nhiều hơn.

Với Tội 157 có mức hình phạt cao nhất là tử hình, trong khi đó Bộ luật hình sự sửa đổi, bổ sung năm 2009 đã loại hình phạt tử hình ra khỏi Tội 153. Vì vậy, xét về tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi thì tội 157 sẽ được ưu tiên áp dụng.

Tức là trong vụ án nghiêm trọng này của VN Pharma, các bị cáo cần phải bị truy tố và xét xử ở tội danh “Buôn thuốc giả” mới đúng bản chất của vụ án.

Chuyển tội danh, hình phạt có thể sẽ nhẹ hơn

Việc TAND TP.HCM áp dụng tội danh “Buôn lậu” và mức án phạt cao nhất là 12 năm tù đối với 2 bị cáo: Nguyễn Minh Hùng (Nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty cổ phần VN Pharma) và Võ Mạnh Cường (Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Hàng hải quốc tế H&C), được xác định là đồng chủ mưu trong vụ án, đã gây nên nhiều tranh cãi về sai bản chất đồng thời mức án quá nhẹ, không tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi.

Tuy nhiên theo luật sư Hưng, nếu tội danh “Buôn hàng giả” được áp dụng trong vụ án này, thì hình phạt đối với các bị cáo có thể nhẹ hơn tội danh “Buôn lậu”.

Cụ thể, với giá trị lô thuốc trên là 5 tỉ đồng thì tòa đã vận dụng khoản 4 Điều 153 Bộ luật Hình sự, có khung hình phạt là tù 12-20 năm, chung thân; còn với Tội 157, để áp dụng khung hình phạt cao nhất là tử hình (quy định tại khoản 4 điều 157 Bộ luật Hình sự), thì các cơ quan tiến hành tố tụng phải chứng minh được có tình tiết “gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”.

Nhưng trong thực tế, lô thuốc chữa bệnh ung thư giả mà VN Pharma nhập về đã bị ngăn chặn trước khi tung ra thị trường, nên có thể xem là chưa “gây hậu quả”. Vì thế, khung hình phạt chỉ có thể áp dụng đối với Tội 157 là theo khoản 2 điều 157 BLHS với tình tiết “có tổ chức”, có khung hình phạt từ 5 năm đến 12 năm.

Căn cứ vào các tình tiết giảm nhẹ, hình phạt đối với các bị cáo nếu áp dụng theo điều luật 157 BLHS tội “sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh” chắc chắn sẽ thấp hơn 12 năm tù (mức hình phạt mà tòa sơ thẩm tuyên cho cựu Chủ tịch VN Pharma).

Video: Vì sao Viện kiểm sát cấp cao rút hồ sơ vụ án VN Pharma?

Từ những phân tích trên, nhận thấy nếu so sánh bản chất của vụ việc, dấu hiệu của tội phạm, tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi, có thể nhận thấy trong vụ án VN Pharma áp dụng tội danh nào cũng có thể dẫn đến các quan điểm gây tranh cãi.

Về phía dư luận, luôn mong chờ một bản án nghiêm khắc hơn đối với những kẻ táng tận lương tâm, coi thường mạng sống, trục lợi trên thân xác người bệnh, đặc biệt là những người đang mỏi mòn tìm kiếm hy vọng được sống.

Theo hồ sơ của vụ án, từ năm 2013, Võ Mạnh Cường - Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Hàng hải quốc tế H&C mua thuốc H-Capita (thuốc chữa bệnh ung thư) từ một người nước ngoài tên Raymundo với giá 18 USD/hộp. Sau đó, Nguyễn Minh Hùng - Nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty cổ phần VN Pharma thông qua Cường để nhập về 9.300 hộp thuốc nhãn hiệu trên với giá 27 USD/hộp.

Không có hồ sơ kỹ thuật, tiêu chuẩn và phương pháp kiểm nghiệm thuốc để nộp cho Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) thẩm định theo quy định, để hợp thức hóa tiêu chuẩn và chất lượng loại thuốc này, Hùng đã chỉ đạo nhân viên làm hồ sơ kỹ thuật thuốc H - Capita 500mg giả. Hồ sơ gồm các giấy tờ được đóng dấu hợp pháp hóa lãnh sự của Đại sứ quán Việt Nam tại Canada…

Ngoài ra, các chứng từ, thủ tục thanh toán để được Bộ Y tế cấp giấy phép nhập khẩu lô thuốc này cũng được làm giả. Tháng 12/2013, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cấp phép nhập khẩu, đến tháng 4/2014, VN Pharma nhập số thuốc trên về Việt Nam với tổng trị giá 5,3 tỷ đồng.

Tháng 8/2014, Cục Quản lý Dược kiến nghị Bộ Công an kiểm tra lô hàng.

Tháng 4/2015, Bộ Y tế kết luận, lô thuốc trên chứa đến 97% hoạt chất capecitabina; không được sử dụng làm thuốc chưa bệnh cho người.

Ngoài ra, lô thuốc được dán tem từ Ấn Độ chuyển qua Singapore sau đó nhập khẩu về Việt Nam. Nhưng khi nhà chức trách tiến hành xác minh mã vạch lại không truy được thông tin của bất kỳ quốc gia nào, các giấy chứng nhận chất lượng cũng đều là giả.