Tính toán của Nga khi thay tư lệnh chiến dịch quân sự ở Ukraine

Bộ Quốc phòng Nga ngày 11/1 đã công bố một cuộc tái tổ chức mới đối với bộ chỉ huy chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh những chỉ trích gia tăng về việc xử lý chiến dịch đang bị đình trệ của họ.

Tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga nói rằng đại tướng Valery Gerasimov, Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Nga, sẽ trở thành Tư lệnh chỉ huy của chiến dịch quân sự đặc biệt, và vị tư lệnh hiện tại, đại tướng Sergey Surovikin, trở thành một trong ba cấp phó của ông. Hai vị phó còn lại gồm đại tướng Oleg Salyukov - Tư lệnh Lục quân Nga và thượng tướng Aleksey Kim, Phó Tổng tham mưu trưởng.

Trước đó, vào tháng 10/2022, Bộ Quốc phòng Nga bổ nhiệm ông Surovikin làm tư lệnh chiến dịch quân sự ở Ukraine. Đây cũng là lần đầu tiên Moskva công khai bổ nhiệm tư lệnh các lực lượng liên hiệp Nga tại Ukraine.

Theo CNN, xét về hệ thống phân cấp trong quân đội Nga thì thông báo nói trên không phải là một sự thay đổi lớn. Thông thường, ông Surovikin phải báo cáo tình hình ở Ukraine với cấp chỉ huy cao nhất trong Bộ Tổng tham mưu, tức là báo cáo với Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Nga Valery Gerasimov.

Tướng Gerasimov trực tiếp “ra trận”

Theo chuyên gia Sergei Markov, Giám đốc Viện Nghiên cứu chính trị Nga, việc các tướng được điều chuyển, xáo trộn từ mặt trận về tổng hành dinh và ngược lại là điều bình thường trong quân đội. Ông này cũng cho rằng tướng Surovikin không bị trừng phạt và tướng Gerasimov cũng không bị trừng phạt. Cả hai cùng một đội.

Tuy nhiên, quyết định trên đã đặt tướng Gerasimov, người giữ chức Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga trong hơn một thập kỷ qua, gần hơn với việc giám sát trực tiếp chiến dịch, và chịu trách nhiệm về nó.

Tướng Gerasimov được cho là nhân vật chủ chốt trong việc lên kế hoạch cho chiến dịch ở Ukraine, nhưng dường như ông không trực tiếp chỉ huy. Ông được cho là chỉ mới thực hiện một chuyến thăm đến Sở chỉ huy chiến dịch bên trong lãnh thổ Ukraine dù thông tin này không được Bộ Quốc phòng Nga xác nhận.

Còn theo chuyên gia Mark Galeotti, cộng tác viên cấp cao của Viện Các lực lượng Thống nhất Hoàng gia, “đó là một kiểu giáng chức đối với tướng Gerasimov... Tôi không tin rằng ông Putin lại có những kỳ vọng không thực tế”.

Đại tướng Gerasimov đã nhiều tuần không xuất hiện trước công chúng và không xuất hiện tại cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng ở Moskva vào năm ngoái, từng dẫn đến đồn đoán về vị trí của ông vào thời điểm đó.

Hiện tại, tướng Gerasimov vừa đảm nhận việc chỉ huy trực tiếp chiến dịch Ukraine và vai trò người đối thoại chính với Mỹ về các vấn đề như "giảm xung đột" quân sự.

Nhưng tại sao Bộ Quốc phòng Nga lại thực hiện động thái trên vào thời điểm này thì vẫn chưa rõ ràng.

Tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga nói rằng "cần tổ chức sự tương tác chặt chẽ hơn giữa các nhánh của Lực lượng Vũ trang" cũng như cải thiện sự hỗ trợ và hiệu quả việc "chỉ huy và kiểm soát các nhóm quân".

Bộ tư lệnh mới, chiến lược mới?

Cấu trúc mới bộ tư lệnh chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga có thể cho thấy thâm niên của ông Gerasimov được kỳ vọng sẽ cải thiện khả năng phối hợp các lực lượng trong một chiến dịch - vốn có vẻ kém đồng bộ;

Một số nhà phân tích tin rằng động thái này cũng có thể là một nỗ lực của Bộ Quốc phòng Nga nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn chiến dịch trước một vài tháng quan trọng - thời điểm các lực lượng dự bị, vốn được huy động vào mùa thu năm 2022, sẽ được triển khai sau huấn luyện.

Quân đội Ukraine hiện đã cảnh báo một cuộc tấn công mới của Nga vào đầu mùa xuân.

Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, Đại tướng Valery Zaluzhny, nói với tờ The Economist vào tháng 12 năm ngoái rằng: “Lực lượng Nga đang huy động 100% sức mạnh. Một cuộc tấn công lớn của Nga có thể xảy ra vào tháng 2, khả năng nhất là vào tháng 3 và tệ nhất là vào cuối tháng 1".

Chuyên gia Rob Lee tại Đại học King's College London ngày 11/1 nhận định, quyết định thay tư lệnh chiến dịch "khẳng định lại quan điểm của Bộ Quốc phòng Nga trong việc giám sát cuộc chiến... Đây cũng có thể là một phần phản ứng trước vai trò ngày càng có ảnh hưởng của nhóm quân sự tư nhân Wagner (phương Tây gọi là lính đánh thuê) trong cuộc xung đột".

Theo đó, lãnh đạo của Wagner, Yevgeny Prigozhin được cho là có tiếng nói và ảnh hưởng hơn so với các chỉ huy quân đội Nga trên chiến trường Ukraine, nhất là sau khi Wagner đánh bại quân đội Ukraine ở thành phố chiến lược Soledar ở vùng Donetsk.

Ông Prigozhin cũng nhiều lần nhấn mạnh rằng chiến thắng của lực lượng Nga ở Soledar là công lao của Wagner.

Theo CNN, có căng thẳng giữa ông Prigozhin và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu. Trong khi đó, lãnh đạo Wagner lại ca ngợi tướng Surovikin vì đã xử lý việc rút lui có trật tự của lực lượng Nga ở khu vực phía nam Kherson.

Vào tháng 11/2022, ông Prigozhin cho biết trên kênh Telegram của mình: “Surovikin là người trung thực và có nguyên tắc, ông ấy được quân đội tin tưởng”.

Một số nhà bình luận tự hỏi liệu Bộ Quốc phòng Nga có đang "luẩn quẩn" hay không và phải sẽ đối mặt với những chỉ trích về hoạt động quân sự ở Ukraine.

Thông báo hôm 11/1 được đưa ra sau thông tin rằng người mất chức Tư lệnh Quân khu Trung tâm vào tháng 10/2022, Đại tá Aleksandr Lapin, đã được bổ nhiệm làm Tổng Tham mưu trưởng lực lượng lục quân - theo hãng thông tấn TASS.

Việc bổ nhiệm Đại tướng Gerasimov chắc chắn đã diễn ra với sự chấp thuận của Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhiều khả năng là mệnh lệnh của ông.

Theo CNN, nếu tướng Gerasimov lật ngược tình thế ở Ukraine, thì đó sẽ là một bước đi tuyệt vời cho Nga. Trong trường hợp thất bại, ông sẽ phải chịu trách nhiệm.

Đại tướng Gerasimov, sinh năm 1955 tại Kazan, gia nhập quân đội Liên Xô vào năm 1977, trở thành thành viên của Lực lượng Phương Bắc đóng tại Ba Lan. Sau đó, ông phục vụ tại các quân khu Viễn Đông và Baltic trước khi trở thành tham mưu trưởng Tập đoàn quân 58 thuộc Quân khu Bắc Kavkaz vào năm 1999.

Cuộc chiến Chechnya lần thứ hai bắt đầu vào cuối năm đó khi giao tranh nổ ra giữa phe ly khai ở tỉnh Chechnya và các lực lượng chính phủ Nga. Ông Gerasimov được bổ nhiệm làm Tư lệnh Tập đoàn quân 58 vào năm 2001 khi xung đột vẫn tiếp diễn.

Tướng Gerasimov từng là Tham mưu trưởng của Quân khu Viễn Đông. Ông cũng từng là chỉ huy Quân khu của St. Petersburg - Moskva và Quân khu Trung tâm, chiếm một phần lớn miền Trung nước Nga.

Tờ Financial Times mô tả tướng Gerasimov là người ít nói và không xuất hiện nhiều trước công chúng. Năm 2013, ông từng đưa ra lập luận trên một tờ báo Nga rằng ranh giới giữa chiến tranh và hòa bình trong thế kỷ 21 đã trở nên "mờ mịt" vì chiến tranh không còn được tuyên bố chính thức.