Thương chiến Mỹ-Trung: Các nền kinh tế khác đều bị ‘mắc kẹt’

Ngày 23/8 vừa qua, căng thẳng thương mại Mỹ -Trung bước vào một vòng xoáy mới với các tuyên bố sẽ áp mức thuế quan cao hơn để trả đũa lẫn nhau của cả hai bên. Cụ thể, Trung Quốc tuyên bố sẽ áp mức thuế 5 hoặc 10% đối với 75 tỷ USD hàng hóa Mỹ (hiệu lực từ ngày 1/9 và ngày 15/12/2019). Ngoài ra, đối với hai mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Mỹ là ô tô và phụ tùng ô tô, Trung Quốc sẽ áp thêm thuế lần lượt là 24% và 5% (từ ngày 15/12/2019).

Ngay lập tức, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố đáp trả bằng cách sẽ nâng mức thuế lên 30%, thay vì mức thuế đang áp dụng 25%, đối với 250 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc (hiệu lực từ ngày 1/10/2019) và sẽ áp mức thuế 15%, thay cho mức 10% như kế hoạch trước đó, đối với 300 tỷ USD hàng hóa còn lại từ Trung Quốc (từ 1/9/2019), trong đó có một số mặt hàng sẽ bị áp thuế từ 15/12/2019. Không những thế, Mỹ còn tuyên bố có kế hoạch rút các doanh nghiệp nước này ra khỏi Trung Quốc.

Trả lời phỏng vấn của VTC News, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, phân tích, đánh giá những tác động của các diễn biến căng thẳng mới đây trong cuộc thương chiến Mỹ - Trung đối với nền kinh tế, thị trường tài chính Việt Nam và toàn cầu.

- Tiến sĩ có nhận định như thế nào về tình hình hiện nay của cuộc thương chiến Mỹ-Trung?

Nếu không có gì thay đổi, gần như toàn bộ hàng hóa xuất nhập khẩu của hai nước sẽ bị áp thuế cao hơn, với thời điểm xa nhất là ngày 15/12/2019. Bên cạnh đó, Tổng thống Donald Trump còn tuyên bố “không cần Trung Quốc”, đồng thời  yêu cầu các doanh nghiệp Mỹ tìm kiếm giải pháp thay thế hàng hóa Trung Quốc. Từ đó cho thấy thái độ rất cứng rắn của phía Mỹ.

Về phần mình, Trung Quốc cũng tuyên bố sẽ không nhượng bộ, chiến đấu đến cùng. Tuy vào sáng ngày 26/8, Chính phủ Trung Quốc có dịu giọng hơn và tuyên bố sẵn sàng đàm phán, nhưng diễn biến vẫn rất khó lường và có thể còn lan rộng sang các lĩnh vực khác như công nghệ, đất hiếm, tài chính...

- Vậy cuộc thương chiến này có những tác động như thế nào đối với bản thân hai nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc, cũng như nền kinh tế toàn cầu?

Các tổ chức quốc tế, trong đó có cả IMF và WB, đều cảnh báo căng thẳng thương mại Mỹ-Trung đang khiến tăng trưởng kinh tế thế giới, Trung Quốc và Mỹ bị chậm lại và có thể suy giảm mạnh. Trong bối cảnh đó, các nền kinh tế khác cũng sẽ bị “mắc kẹt” trong cuộc chiến này vì cả hai đều là đối tác kinh tế quan trọng của nhiều nước.

Theo Oxford Economics, tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới có thể giảm 0,5 điểm %, của Mỹ sẽ giảm 0,5 điểm % và của Trung Quốc giảm khoảng 1,3 điểm % năm 2020. Gần đây nhất, bộ phận nghiên cứu của Citibank cũng đánh giá, trong hai năm tiếp theo, chính sách áp thuế nêu trên có thể làm tăng trưởng của Trung Quốc giảm từ 1-1,8 điểm %; của Mỹ giảm khoảng 0,1-0,4 điểm % và kinh tế thế giới giảm khoảng 0,2-0,8 điểm %.

Tuy nhiên, với những diễn biến mới từ 23/8, chưa thể đánh giá hết được những tác động của cuộc chiến này. Ngoài ra, căng thẳng thương mại giữa hai nước còn tác động tiêu cực đến đầu tư, gián đoạn chuỗi cung ứng nếu Mỹ rút doanh nghiệp khỏi Trung Quốc và Trung Quốc trả đũa bằng một số công cụ khác như đánh thuế tiếp đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ còn lại, hạn chế xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ, giảm nhập khẩu xăng dầu từ Mỹ...

- Đối với nền kinh tế Việt Nam thì sao, thưa Tiến sĩ?

Theo dự báo của tôi của Nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, trong ngắn hạn xuất khẩu của Việt Nam chịu tác động tiêu cực, chủ yếu do cầu giảm, do Trung Quốc thúc đẩy tiêu dùng và bảo hộ thị trường trong nước nhiều hơn, và dịch chuyển đầu tư đòi hỏi thời gian. Trên thực tế, kim ngạch xuất khẩu 7 tháng đầu năm 2019 của Việt Nam chỉ tăng 7,5% (so với mức tăng 15,3% cùng kỳ năm 2018).

Với diễn biến như trên, chúng tôi có cùng quan điểm với nhận định của các tổ chức lớn như WB, IMF... dự báo kinh tế Việt Nam trong năm 2020 vẫn tăng khá (6,5-6,6%), nhưng sẽ thấp hơn so với năm 2019 (6,7-6,8%).

- Đó là những dự báo trong ngắn hạn. Liệu trong dài hạn, có sự thay đổi nào không, thưa ông?

Trong dài hạn, xuất khẩu của Việt Nam sẽ tích cực hơn khi đối tác tìm kiếm hàng hóa thay thế và các cơ sở sản xuất mới sau khi dịch chuyển đầu tư bắt đầu kinh doanh và xuất khẩu.

Nếu doanh nghiệp Việt Nam trong các ngành hàng như máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, thủy sản, đồ gỗ, nội thất... nhanh nhạy, chủ động thông tin, tìm ra những lợi thế để khai thác, tranh thủ cơ hội để vươn lên, chiếm lĩnh thị phần, tăng khả năng cạnh tranh, đáp ứng được tiêu chuẩn, nhu cầu và tăng khả năng xuất khẩu, thì sẽ nắm bắt cơ hội tốt hơn.

Ngược lại, với thị trường trong nước, các ngành hàng như thép, da giầy, dệt may, nông sản, hàng điện tử,... sẽ chịu thêm áp lực cạnh tranh khi các mặt hàng này có thể dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh thuế.

- Ông đánh giá như thế nào về sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư sang Việt Nam?

Hiện tượng dịch chuyển dòng vốn đầu tư sản xuất từ Trung Quốc, Hong Kong sang ASEAN và Việt Nam đã xuất hiện, trong đó Việt Nam được đánh giá tương đối tích cực. Cùng với đó, thị trường bất động sản công nghiệp cũng sẽ hưởng lợi. Trong 7 tháng năm 2019, có sự dịch chuyển vốn đáng chú ý của các nhà đầu tư Trung Quốc và Hong Kong vào Việt Nam với tổng vốn FDI đạt gần 7,6 tỷ USD, gấp 3 lần so với cùng kỳ năm trước, chiếm 19,5% tỷ trọng vốn đăng ký FDI vào Việt Nam.

Tuy nhiên, vấn đề “đội lốt thương mại, đầu tư” đang và tiếp tục diễn biến phức tạp, đòi hỏi Việt Nam phải tỉnh táo ngăn chặn, sàng lọc và chủ động tăng khả năng hấp thụ.

Ngoài ra, căng thẳng thương mại Mỹ-Trung đã và đang làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu, gây ra gián đoạn, trì hoãn sản xuất, kinh doanh, nhất là các doanh nghiệp FDI ở nhiều nước tham gia chuỗi, trong đó có Việt Nam.

- Với những phân tích trên, Tiến sĩ có đề xuất, kiến nghị gì không?

Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang và khó lường hơn, tác động đến kinh tế thế giới và Việt Nam ngày càng lớn đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách, các doanh nghiệp Việt Nam luôn bám sát, theo dõi, phân tích và dự báo, đưa ra các kịch bản ứng phó khác nhau, kể cả kịch bản xấu nhất.

Đối với Việt Nam, cơ hội là có, nhưng rủi ro, thách thức cũng nhiều; nên cần chủ động tăng năng lực, đa dạng hóa thị trường để tận dụng cơ hội xuất khẩu, cân bằng hơn thương mại với Mỹ; tỉnh táo sàng lọc các dự án đầu tư; kiên quyết chống gian lận đội lốt thương mại; tỉnh táo không xoáy vào chiến tranh tiền tệ; điều chỉnh cách thức can thiệp thị trường ngoại hối phù hợp nhằm tránh bị cho là thao túng tiền tệ.

Đồng thời, Việt Nam cũng cần chú trọng tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế Việt Nam, bằng cách quan tâm đẩy nhanh tái cơ cấu, phối hợp hài hòa chính sách tiền tệ và tài khóa, đẩy nhanh xử lý nợ xấu, giảm mạnh nợ nước ngoài và thâm hụt ngân sách, tăng dự trữ ngoại hối và kiểm soát dòng vốn đầu tư ...

- Xin chân thành cảm ông!