Ba thanh niên trẻ vào trại Phú Sơn 4 (Phú Lương, Thái Nguyên) khi đang còn tuổi vị thành niên. Người phạm tội hiếp dâm, kẻ cướp giật tài sản nhưng bề ngoài vẻ mặt ai cũng hiền khô.

Sùng A Sía (16 tuổi, người dân tộc Mông, quê ở Cao Bằng) vào trại giam từ việc đưa bạn gái về muộn. Khi người nhà phát hiện, bạn gái khai đã lỡ bị Sía... "yêu". Thế rồi cậu bị bắt, bị tạm giam. Cuộc hoan ca ngẫu hứng phút chốc đã khiến Sía phải nhận mức án tù 3,5 năm tù. Mấy tháng trời ở trại giam, Sía cho biết khỏe và vui hơn ở nhà.

Sía bảo, nhà ở trên núi cao, quanh năm heo hút, đêm về trời tối thui, buồn bã. Thanh niên như Sía ngoài đi rừng không biết phải làm gì. "Bây giờ em ân hận lắm. Với người Mông, nếu cô ấy chấp thuận thì đã không sao. Ở trại, em được giam riêng cùng các bạn. Hằng ngày được học nghề, không phải lao động nên vui hơn ở nhà. Nhưng năm nay không được nấu bánh chưng nữa. Tết đến rồi, em chỉ thấy nhớ nhà, nhớ mẹ", Sía hồn nhiên nhưng thoáng vẻ buồn, đưa mắt nhìn xa xăm.

Nếu như Sía vì thiếu hiểu biết pháp luật mà phải vào tù, Nguyễn Thanh Bình lại là người một thời khét tiếng ở đất Sài Gòn. Bình sinh năm 1975, nhà ở quận 6, TP HCM, thụ án 9 năm vì tội Mua bán trái phép ma túy, hiện thụ án tại trại Thủ Đức (Bình Thuận).

Phạm nhân Nguyễn Thanh Bảy (trái) đang trang trí cây mai đón Tết.

Mấy năm ở tù, mỗi lần Tết đến, Bình lúc nào cũng buồn vì không có người đến thăm. Vợ con chưa có, ở nhà Bình chỉ còn người mẹ già năm nay đã ngoài 70. Bình bật khóc: “Đời em coi như đã hết. Em không những nghiện mà còn bị nhiễm HIV. Tết đến em chỉ thương mẹ già, một mình lủi thủi. Vào trại rồi em mới thấy quãng thời gian qua sống hoài, sống phí. Tuổi thanh xuân qua đi vì ăn chơi vô độ. Mỗi lần nghĩ về mẹ, em lại ghê tởm và giận mình vì tội bất hiếu”.

Trước đây, khi lên cơn, mẹ Bình lại phải van lạy hắn vì trong nhà không còn gì để bán. Tết cận kề, nhà nhà đùm bánh chưng, trang hoàng lộng lẫy, nhưng nhà Bình hoang lạnh, thê lương. Biết Bình nghiện, lại nhiễm HIV nên ai cũng ghẻ lạnh.

“Đêm giao thừa, mẹ khóc cạn nước mắt, nhưng vì lên cơn nên em vẫn lao đi. Giờ nhớ lại cảnh mẹ quỵ ngã, không ai đỡ dậy, em cắn lưỡi tới nghìn lần vẫn chưa hết giận bản thân. Nếu được làm lại, em sẽ không làm gì để mẹ phải khóc nữa. Em chỉ mong được sống đến ngày ra trại để được đùm bánh chưng cho mẹ mỗi khi Tết về", Bình bật khóc.

Theo Thượng tá Trần Văn Hạnh, Phó giám thị Trại giam Thủ Đức, khi Bình vào trại sức khỏe yếu nên được bố trí làm các việc nhẹ nhàng. Do được chăm sóc tốt, sức khỏe Bình ngày một khá lên. Nhờ được hỗ trợ thuốc làm giảm tác hại của virus HIV nên bệnh của Bình có chiều hướng tốt lên mỗi ngày. “Những người như Bình ngoài chế độ Tết do nhà nước quy định, các ngày lễ cũng như cuối năm, còn được giám thị thăm hỏi, lì xì”, Thượng tá Hạnh nói.

Trại Phú Sơn 4 đang trang hoàng đón Tết. Lọt thỏm giữa rừng cây xanh là phân trại 4, nơi đang giam giữ hơn 700 phạm nhân nữ. Từ cổng vào khuôn viên phân trại, các phạm nhân nữ đang chia nhau chặt cây, quét dọn. Bên phải phân trại, một nhóm phạm nhân nữ đang kết hoa giấy trang trí không gian chung.

Theo Đại tá Nguyễn Xuân Trường, Giám thị trại Phú Sơn 4, toàn trại giam có 6 phân trại, riêng phân trại 4 dành riêng cho phạm nhân nữ. “Dù phạm nhân nam hay nữ, khi Tết đến đều được hưởng mỗi người 17kg lương thực; 1,5 kg thịt cá; 15 kg rau xanh, rồi nước mắm, đường, mỳ chính...”, Đại tá Trường cho biết.

Đang trò chuyện với các phạm nhân, thi thoảng lại nghe tiếng khóc của trẻ con. Vị giám thị trại giam nói đó là con của các phạm nhân nữ. Ngay cổng phân trại số 4 có hẳn một nhà trẻ rộng chừng vài chục mét vuông. Những đứa trẻ bụ bẫm, đang nô đùa với những trò chơi con trẻ ai nhìn cũng thấy nao lòng. 

Các phạm nhân tại trại giam Thủ Đức thu lượm ớt để đón Tết.

Theo người quản trẻ tại đây, bé ít nhất 20 tháng tuổi, nhiều nhất hơn 30 tháng. Đa số các bé đều được sinh ra ở trại. Chị Đinh Thúy Hồng (quê Thái Nguyên) vào trại được một tháng là sinh. Vì phạm tội cờ bạc nên chị Hồng lĩnh 15 tháng tù giam.

“Chỉ vì ham cờ bạc mà em nên nỗi này. Thương con lắm vì khi sinh ra đã phải sống chung với mẹ ở trại”, chị Hồng nghẹn ngào. Rồi chị cho biết, may mắn là con không khai sinh ở trại giam. Đã thế, cuối ngày làm về còn được đón con về buồng giam ở cùng mẹ. Hồng nói: "Nhiều đêm em khóc thầm vì nhớ chồng, thương con. Chỉ vì mẹ phạm tội mà con cũng phải ở trại. Nay mai con lớn lên, không biết sẽ ra sao".

Cùng cảnh ngộ, chị Hoa quê ở Hà Nội, phạm tội bán ma túy. Bế trên tay bé trai kháu khỉnh, chị Hoa nghẹn ngào nói không nên lời. “Vì thua lỗ và bị dụ dỗ, em liều bán ma túy để trả nợ. Em bị bắt, rồi tạm giam. Cứ nghĩ cảnh con ở tù cùng mẹ hết từ Hà Nội lên Thái Nguyên là em lại khóc”, chị Hoa chia sẻ.

Chồng chị Hoa làm nghề lái xe, đi sớm về hôm để kiếm tiền nuôi ba con ở nhà và trả nợ cho vợ. Dù gần Tết, nhưng chồng chị Hoa vẫn không có điều kiện để lên thăm hai mẹ con. “Em thương chồng, nhưng giờ có hối hận cũng không kịp”, Hoa nấc nghẹn.

Theo Đại tá Lương Văn Đạo, Phó giám thị Trại giam Phú Sơn 4, những bé gái như con chị Hồng, chị Hoa còn may mắn vì có mẹ ở bênh cạnh, thiệt thòi nhất là những bé bị gia đình ruồng bỏ. “Giờ các bé còn nhỏ được trại chăm sóc, nuôi dưỡng. Nhưng khi hơn 3 tuổi biết nhận thức, trại phải làm hồ sơ để gửi vào các trung tâm giáo dưỡng vì môi trường trong trại sẽ không tốt cho tương lai các bé sau này”, Đại tá Đạo nói.

Rảo bước về phòng chỉ huy, Đại tá Đạo vừa đi vừa nói, mẹ có tội chứ các bé không có tội. Các bé ở trại cũng là điều bất đắc dĩ. Lẽ đó mà các dịp lễ hay Tết thế này, ngoài chế độ chung, các bé còn được lãnh đạo trại tặng rất nhiều bánh kẹo, sữa, quần áo. “Dù được ở cùng con nhưng mẹ vẫn phải mặc áo phạm nhân. Nhìn ánh mắt ngây thơ của các bé, có lẽ nếu được sửa chữa sai lầm, các phạm nhân nữ sẽ không bao giờ phạm tội”, đại tá Đạo nói.