Ngày 6/8, quân đội Ukraine đã phát động một cuộc tấn công xuyên biên giới chưa từng có vào vùng Kursk của Nga. Mặc dù lực lượng Kiev có những thắng lợi ban đầu nhưng các mũi tiến công của họ dần chậm lại và đứng yên sau khi Moskva tái bổ sung quân dự bị đến khu vực.
Nhà sử học Tarik Cyril Amar nhận định, những thắng lợi ban đầu của Ukraine quả nhỏ so với nhưng thiệt hại hiện tại. Chiến dịch ở Kursk không khác gì cuộc tấn công "tự sát" và Kiev sẽ sớm hứng chịu thất bạị.
Quân đội Ukraine đưa đến Kursk các đơn vị chiến đấu tinh nhuệ nhất nhưng chừng đó không đủ để đảm bảo chiến thắng. (Ảnh: Reuters)
Đẩy lực lượng tinh nhuệ cuối cùng vào chảo lửa
Ông phân tích, để đạt được mục tiêu ở Kursk, quân đội Ukraine đã tung vào chiến dịch những đơn vị chiến đấu giàu kinh nghiệm và được trang bị tốt nhất. Thậm chí huy động lực lượng dự bị còn lại ở các mặt trận khác.
Hầu hết các nhà phân tích đều đánh giá, hành động này của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không khác gì đánh cược và rủi ro thất bại quá lớn. Việc gom toàn bộ quân dự bị đến Kursk khiến phòng tuyến của Ukraine ở vùng Donbass trở nên suy yếu và chúng không thể chóng đỡ được các đợt tấn công liên tiếp từ Nga.
Chiến dịch Kursk của Ukraine cũng vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ các chính các đồng minh phương Tây, các ý kiến đều cho rằng hành động quân sự này đang lãng phí nguồn lực viện trợ quân sự vốn đã hạn chế của Kiev.
Theo ông Amar, ngay từ đầu chiến dịch Kursk đã không thể thành công và việc chiếm đóng một vùng lãnh thổ nhỏ của Nga sẽ không mang lại bất cứ lợi thế nào cho Kiev. Mục tiêu chiến lược duy nhất ở Kursk, Kiev có thể mang ra mặc cả với Moskva là nhà máy điện hạt nhân Kursk.
Tuy nhiên quân Ukraine không thể tiến xa hơn khi Nga tái cơ cấu lại lực lượng. Kiev cũng hứng chịu nhiều thương vong khi Moskva sử dụng không quân và tên lửa tập kích vào các vùng hậu cần ở Sumy.
Có vẻ như Nga đã chủ động chấp nhận thực tế quân Ukraine đứng chân trên Kursk vào lúc này và trong một thời gian nhất định sắp tới.
Vùng xanh dương là khu vực Ukraine chiếm đóng bên trong vùng Kursk tính đến ngày 6/9. (Ảnh: Al-jazeera)
Ông George Beebe - Giám đốc phụ trách đại chiến lược tại Viện QIRS cho rằng Nga đã biến chiến dịch Kursk (do Ukraine thực hiện) thành cơ hội để Nga đánh tiêu hao binh lính và xe thiết giáp Ukraine.
“Ukraine đang mất nhân lực, mất xe thiết giáp, mất vũ khí và sử dụng cạn kiệt đạn dược” tại Kursk. Theo ông, điều này có lợi cho Nga, nên “Nga không vội ra tay để chấm dứt hẳn chiến dịch đó của Ukraine”, ông Beebe nói.
Stephen Walt - Giáo sư về các vấn đề quốc tế tại trường Kennedy (Đại học Havard), cho rằng phần đất mà Ukraine vừa giành được ở Kursk chỉ chiếm một góc rất nhỏ trong tổng diện tích khổng lồ của nước Nga.
Không những vậy, ông Walt còn đánh giá: “Thực sự thì thành công ngắn hạn này của chiến dịch Kursk có thể cuối cùng lại trở thành thất bại chiến lược của Ukraine, nếu như nó làm suy yếu phòng tuyến Ukraine ở miền Đông, từ đó tạo điều kiện cho Nga nhanh chóng giành thêm lãnh thổ. Nga chấp nhận để Ukraine kiểm soát một phần lãnh thổ rất nhỏ trong thời gian đầu vì họ biết mình đủ sức giành lại hoàn toàn nơi đó sau này”.
Theo dữ liệu của ISW, quân Nga đã đạt được những bước tiến lớn trên đất Ukraine kể từ khi chiến dịch Kursk bắt đầu. Cụ thể, đến nay Nga chiếm thêm được 54.485km2 trong riêng tháng 8/2024 - mức lớn nhất kể từ tháng 10/2022.
Ukraine không đạt được bất cứ mục tiêu nào
Ông Amar cho rằng Ukraine đều không đạt được cả ba mục tiêu như họ tuyên bố đầu chiến dịch và giao tranh đã kéo dài hơn một tháng.
Đầu tiên, theo Cố vấn cấp cao của Tổng thống Ukraine, ông Mikhail Podoliak mục đích của chiến dịch Kursk là buộc Moskva phải đàm phán chấm dứt xung đột theo các yêu sách của Kiev. Việc chiếm đóng lãnh thổ được xem như là điều kiện trao đổi sau này.
Các chuyên gia lại cho rằng ý định này không thực tế nếu dựa vào năng lực quân sự và dự trữ của Kiev. Ukraine sẽ là bên đuối sức trước nếu tiếp tục kéo dài hoạt động ở Kursk. Về phía Nga, Moskva sẽ không thay đổi lập trừng thậm chí còn đáp trả cứng rắn hơn đối với Kiev.
Trong lúc Ukraine nỗ lực đột kích Kursk (trên đất Nga) thì Nga tận dụng thời cơ để đánh lớn ở tỉnh Donetsk với trọng điểm là Pokrovsk. (Đồ họa: ISW, FMM)
Thứ hai, một mục tiêu khác của cuộc tấn công của Ukraine là buộc quân đội Nga phải rút quân khỏi các khu vực khác của tiền tuyến, đặc biệt là ở thành phố Pokrovsk cách Donetsk khoảng 60km về phía tây bắc. Mong muốn của Kiev đã không thành hiện thực khi quân Nga không chỉ không rút quân mà còn tấn công khu vực này mạnh hơn trước.
Theo một sĩ quan Ukraine giấu tên đang chiến đấu ở Pokrovsk nói với tờ Le Monde, sự sụp đổ của phòng tuyến Pokrovsk là một "thảm họa quân sự" và điều này sẽ sớm xảy ra khi lực lượng dự bị được chuyển đến Kursk thay vì tăng cường cho Donetsk.
Tờ Telegraph của Anh, nhận định kể từ khi Ukraine rút các đơn vị tinh nhuệ khỏi Donetsk để chuyển đến Kursk. Quân đội Nga ở mặt trận này bắt đầu tăng cường độ các cuộc tấn công.
Pokrovsk “có tầm quan trọng chiến lược” đối với phòng tuyến của Ukraine ở Donetsk. Đây là một trung tâm hậu cần lớn của quân đội Ukraine, việc mất Pokrovsk sẽ ảnh hưởng đến việc phòng thủ đối với ít nhất những gì còn lại của vùng Donetsk, gây áp lực nghiêm trọng lên lực lượng Ukraine xung quanh các thị trấn Toretsk, Chasov Yar và các cứ điểm ở Slavyansk, Kramatorsk và Konstantinovka. Ngoài ra, việc mất Pokrovsk có thể giúp Nga mở ra cánh cổng tiến về phía tây sông Dnieper.
Thứ ba, bằng hành động chiếm đóng lãnh thổ Nga, Kiev cũng muốn chứng minh rằng các lằn ranh đỏ của Moskva sẽ không bao giờ được thực hiện và phương Tây nên bỏ qua những lời đe dọa từ Nga.
Giới lãnh đạo Ukraine đang cố gắng thuyết phục chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cho phép Kiev sử dụng vũ khí của Mỹ đặc biệt là ATACMS để tấn công sâu hơn vào lãnh thổ Nga. Ngoài ra, Kiev cũng muốn Washington cho phép Anh và Pháp làm như vậy đối với tên lửa Storm Shadow.
Về bản chất, đây là một nỗ lực khác của Ukraine nhằm đạt được sự ủng hộ hoàn toàn từ các đồng minh phương Tây. Nhưng ngay cả khi Kiev được phép tấn công sâu hơn vào Nga bằng vũ khí phương Tây, thì hành động này sẽ không cứu được sự sụp đổ của quân đội Ukraine ở miền đông.
Bình luận