Sau lời chứng của cựu Đại sứ tại EU Sondland: Đảng Cộng hòa sẽ hành động thế nào?

Có hai phần trong câu chuyện luận tội: lời khai trước Gordon Sondland và lời khai sau Gordon Sondland. Và giờ đây chúng ta có thể chắc chắn rằng, phần thứ hai sẽ gây nhiều nguy hiểm cho ông Donald Trump hơn phần thứ nhất, và từ đó phe Dân chủ đa số trong Hạ viện sẽ bỏ phiếu để gửi thư giới thiệu luận tội đến Thượng viện Mỹ. Nhìn xa hơn, một vài điều khác cũng có vẻ trở nên rõ ràng.

Đảng Cộng hòa tại Hạ viện sẽ không bỏ rơi ông Trump. Bản tường thuật của Nhà Trắng về một liên minh tham nhũng của đảng Dân chủ, về các quan chức cấp cao trong “chính quyền ngầm” và các thế lực truyền thông âm mưu hạ bệ Tổng thống, là một điều hấp dẫn đối với nhiều đại diện đảng Cộng Hòa, những người mà trong mọi trường hợp đều người ủng hộ ông Trump.

Như một dấu hiệu cho thấy điều gì sẽ đến, chiều ngày 20/11, Dân biểu Steve Scalise, Nghị sĩ đảng Cộng Hòa, đăng tải trên mạng xã hội Twitter cuộc trao đổi giữa ông Steve Castor, luật sư của đảng Cộng Hòa, và ông Sondland, một nhà tài trợ chính trị của ông Trump và sau đó được bổ nhiệm làm Đại sứ. Trong đó, ông Sondland thừa nhận rằng Tổng thống Trump không đích thân nói với ông về bất kỳ điều kiện tiên quyết nào cho cuộc gặp tại Nhà Trắng với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky, hay cho việc cung cấp hàng trăm triệu USD viện trợ của Mỹ cho Ukraine. Ông Jody Hice, Nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Georgia, ngay lập tức trả lời tweet của ông Scalise rằng “Trò lừa bịp luận tội tiếp tục làm sáng tỏ, từng ngày, từng phút. #DemsGotNothing (#Đảng Dân chủ không đạt được gì)”.

Đó là cách thú vị để mô tả về lời khai, mà trong đó ông Sondland nói rõ ràng rằng, chuyện “có đi, có lại” và mọi hành động liên quan đến Ukraine mà ông thực hiện đều được Tổng thống ra lệnh, được luật sư của ông Trump, Rudy Giuliani, dàn dựng một cách cẩn thận và được tán thành bởi một số quan chức cấp cao khác bao gồm Phó Tổng thống Mike Pence, Ngoại trưởng Mike Pompeo và Chánh văn phòng Nhà Trắng Mick Mulvaney.

Đáng chú ý là, đảng Cộng hòa tại Thượng viện, những người cuối cùng sẽ quyết định số phận của ông Trump, phản ứng thận trọng hơn với lời khai của ông Sondland. Lãnh đạo đa số Thượng viện Mitch McConnell nói với các phóng viên rằng, ông không theo dõi phiên điều trần. Thượng nghị sĩ Bắc Carolina Thom Tillis, người sẽ tái tranh cử vào năm tới, cũng nói điều tương tự. Nhiệm vụ đổ lên vai Thượng nghị sĩ bang Georgia David Perdue, một người trung thành với ông Trump, người cũng sẽ tái tranh cử vào tháng 11 năm sau, để loan báo về quan điểm của Nhà Trắng rằng, toàn bộ quá trình luận tội là “không có gì ngoài một trò giả mạo và một phiên tòa”.

Ngay cả sau khi có lời khai của ông Sondland, phần lớn các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa có thể vẫn sẽ đứng về phía các ông Perdue và Trump. Một vài người trong số họ tán thành với lý thuyết “chính quyền ngầm”. Những người khác thì ủng hộ các tuyên bố trên Twitter của ông Trump và những người phát ngôn truyền thông của ông, như Laura Ingraham và Sean Hannity. Tất cả những người Cộng hòa đều biết về những gì đã xảy ra với Bob Corker và Jeff Flake sau khi họ vượt mặt ông Trump: họ biến mất khỏi cuộc sống công chúng. Tuy nhiên, ít nhất cũng có một số thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa chắc chắn sẽ yêu cầu một bản tường thuật hợp lý hơn so với tuyên bố rằng, Tổng thống không thể phạm tội bất cứ điều gì, đơn giản bởi vì, vào tháng 9, sau khi “người thổi còi bí ẩn” tiết lộ những nỗ lực gây sức ép của ông Trump lên ông Zelensky để đạt được mục đích chính trị, ông Trump đã đồng ý gặp gỡ Tổng thống Ukraine và giải phóng viện trợ của Mỹ.

Đây thực chất là lập luận mà Jim Jordan, người mà đảng Cộng hòa cử lên Ủy ban Tình báo để làm dịu các nhân chứng, đưa ra khi ông ta thẩm vấn Sondland. Ông Jordan nói: “Họ nhận được cuộc gọi, họ có được cuộc gặp và họ nhận được tiền”, “Đó không phải là 2 với 2 mà là 0 với 3”. Tuy nhiên, quan điểm này sẽ không đủ để cho các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa có thể vượt qua cuộc cạnh tranh tái tranh cử, và cũng có khá nhiều người trong số họ như Tillis, Susan Collins của bang Maine; Cory Gardner của bang Colorado; Martha McSally của bang Arizona và Joni Ernst của bang Iowa. Về vấn đề luận tội, tất cả những người thuộc đảng Cộng hòa này đều im lặng một cách rõ rệt vào ngày 20/11 vừa qua.

Vậy cách ứng phó của đảng Cộng hòa sẽ là gì sau lời khai của Sondland? Một số nhà bình luận bảo thủ cho rằng, khả năng là sẽ cố tách biệt chuyện “trao đổi có đi có lại” với chuyến thăm Nhà Trắng của ông Zelensky, cuộc họp đã được ông Sondland mô tả một cách chi tiết từ chuyện “có đi, có lại” đến việc khôi phục viện trợ Mỹ. Việc này khá bất thường: với vị trí của Sondland thì khó mà biết được, bởi nó được dàn xếp từ bên trong nội bộ Nhà Trắng. Tất nhiên, trên thực tế, hai điều này là một phần trong cùng nỗ lực của các ông Trump và Giuliani nhằm gây sức ép cho chính phủ mới ở Kiev nhằm đạt được mục đích chính trị. Nhưng nếu những người bảo vệ của Trump nghĩ rằng, họ thậm chí có thể duy trì giả tưởng rằng, ông ấy không lấy vấn đề viện trợ ra để gây áp lực lên người Ukraine ép điều tra vụ Biden, thì ít nhất họ có thể sẵn sàng thừa nhận rằng, ông có thể đã từ chối cuộc gặp với ông Zelensky tại Phòng Bầu dục nếu muốn yêu cầu điều tra.

Như là một vấn đề pháp lý, sự khác biệt rất mong manh giữa việc mời một nhà lãnh đạo nước ngoài đến Phòng Bầu dục và việc cung cấp viện trợ của Mỹ: cả hai đều là những tình tiết có giá trị, theo quan điểm của Adam Schiff, đối với vụ truy tố, và ông Trump đã dùng chúng để "hối lộ" ông Zelensky nhằm hạ bệ đối thủ chính trị của mình. Tuy nhiên về mặt chính trị, đây có thể là một sự khác biệt lớn. Ông Andrew McCarthy, một thành viên đảng Dân chủ, cựu Công tố viên liên bang, cho biết trên kênh truyền hình Fox News rằng: “Cũng như mọi người đều biết, không ai đang luận tội Tổng thống Mỹ về việc ông từ chối một chuyến thăm đến Nhà Trắng”.

Khi thư luận tội đến Thượng viện, nhiều điều có thể xoay quanh các lập luận pháp lý về việc “hối lộ” nghĩa là gì trong bối cảnh luận tội. Tuy nhiên, cuối cùng thì đây vẫn là một quá trình chính trị, và đảng Dân chủ rất khéo léo gọi một số nhân vật ra điều trần để tìm ra lợi thế mà bốn ngày điều trần đầu tiên mang lại cho họ. Họ phải quyết định liệu có tuân thủ lịch trình tăng tốc mà bà Nancy Pelosi và ông Schiff đã đặt ra hay không, điều có thể dẫn đến việc giới thiệu luận tội vào đầu tháng tới. Hay là họ nên chậm lại một chút và đến các tòa án để cố lấy một số tài liệu chính thức mà ông Sondland nói rằng ông ta bị từ chối truy cập, và cũng để có được lời khai của một số quan chức mà ông ta kể tên, đặc biệt là Ngoại trưởng Pompeo và John Bolton - cựu cố vấn an ninh quốc gia?

Cho đến nay, đảng Dân chủ chủ yếu lấy lời khai của những người sẵn sàng làm chứng, những người chỉ nói về âm mưu lạm dụng quyền lực của Tổng thống, khiến cho vụ luận tội ngày càng trông tệ hơn. Dự báo qua một số bài báo trên Politico, đảng Dân chủ sẽ không thay đổi chiến lược và cả đảng Cộng hòa cũng vậy. Nhưng, sau lời khai của Sondland, một bên nào đó sẽ có nhiều lý do hơn để nghĩ tới điều đó.