NSND Doãn Hoàng Giang 'muốn mình là vỏ chanh, vắt kiệt nước và nằm im trong giỏ'

NSND Doãn Hoàng Giang qua đời vào những ngày cuối cùng của năm Nhâm Dần khiến làng sân khấu buồn thương tiếc nhớ. Một cây đại thụ của nền sân khấu nước nhà đã ra đi, để lại một khoảng trống không thể lấp đầy. NSND Thúy Mùi chia sẻ: “Thế là Người đã bay về cõi hạc... một mất mát to lớn của nền sân khấu nước nhà”.

Ông qua đời ở tuổi 85, khi sức khỏe không còn tốt nữa. Nhiều năm nay ông lui về sống ở phố Nghi Tàm, Hồ Tây. Ông cũng ít xuất hiện trong các cuộc kỷ niệm của ngành Sân khấu hay tụ bạ bạn bè. Những ngày cuối đời, như nghệ sỹ từng chia sẻ, ông muốn mình là vỏ chanh, vắt kiệt nước và nằm im trong giỏ. Giờ thì ông đã phiêu diêu ở cõi hạc, nơi có thể ông gặp lại những vị tiền bối của mình, NSND Nguyễn Đình Nghi, NSND Trọng Khôi...

NSND Doãn Hoàng Giang đã để lại một dấu ấn đậm nét trong lịch sử phát triển của sân khấu nước nhà, góp phần làm nên một thời kỳ rực rỡ của sân khấu vào thập niên 80 thế kỷ trước và cả sau này. Ông là người mạnh mẽ, gai góc, dám đi đến tận cùng con đường của mình, cất tiếng nói bảo vệ công lý và lẽ phải trong từng vở diễn.

Khởi điểm, NSND Doãn Hoàng Giang không phải đạo diễn mà là diễn viên khóa 1 của Trường Sân khấu Điện ảnh Hà Nội. Thời trẻ, với chất phủi bụi phong trần, ông thường được đạo diễn giao cho những vai phản diện, lúc thì lính ngụy, khi thì tay anh chị giang hồ. Sau những năm tháng làm diễn viên, ông nhận ra, đạo diễn mới thực sự là con đường mình đam mê. Ông tự học hỏi, nghiên cứu và khẳng định tên tuổi của mình qua những vở diễn một thời làm khán giả say đắm. Các vở kịch Nhân danh công lý, Hà Mi của tôi, Bài ca Điện Biên... hay vở  chèo Nàng Si-ta, vở cải lương Hoàng hậu Ba Tư, Nữ tướng Lê Chân... đều gắn liền với tên tuổi NSND Doãn Hoàng Giang. Bất cứ ở địa hạt nào, ông cũng trổ tài biến hóa của một lão tướng lành nghề, sắc sảo và đam mê. Có thể nói, tên tuổi của ông là bảo chứng cho những vở diễn thành công, kín khán giả.

Tuy nhiên, dấu ấn đậm nét nhất của NSND Doãn Hoàng Giang là ở địa hạt chèo. Ông quan niệm: “Phải đặt dấu vết cho thời đại sân khấu Việt Nam bằng một loại hình mới hoàn toàn”. Ông là người khai mở cho con đường cách tân chèo, đề chèo có thể sống trong thời đại hôm nay. Thời đó, nhiều nhà nghiên cứu đã “kết tội” ông phá chèo. Sự cách tân táo bạo của ông đã làm thay đổi chèo cổ vốn là di sản của nghệ thuật sân khấu truyền thống làng quê châu thổ sông Hồng và mang đến một hơi thở hiện đại cho chèo, chèo cải biên.

NSND Doãn Hoàng Giang là đạo diễn cuối cùng của thế hệ sân khấu gạo cội có vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển sân khấu Việt Nam hiện đại ở kịch nói, chèo và cải lương. Ông cũng là tác giả của hàng trăm kịch bản hấp dẫn, được dàn dựng nhiều lần. Điều đáng nói, đó là con người có tinh thần tự học, đắm đuối với nghề và tận hiến cho sân khấu đến hơi thở cuối cùng.

Thế nhưng ông lại là một con người không màng danh lợi. Nhiều lần bạn bè giục ông làm hồ sơ xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước, nhưng ông không làm. Hạnh phúc của một người nghệ sĩ chân chính, với ông, đó là được làm nghề, tận hiến cho nghề đến giây phút cuối cùng. Sự ra đi của ông để lại khoảng trống lớn mà có lẽ không biết đến bao giờ mới được lấp đầy của nền sân khấu nước nhà, một nền sân khấu đang bị khủng hoảng vì thiếu tài năng, thiếu những người tâm huyết, đam mê...