Tây Du Ký năm 1986 là bộ phim truyền hình đầu tiên được chuyển thể từ “Tứ Đại Danh Tác” của Trung Quốc. Sự thành công của bộ phim này đã giúp Dương Khiết trở thành nữ đạo diễn tài danh, huyền thoại, giúp mở ra thành công cho 3 loạt phim truyền hình đình đám về sau cũng được chuyển thể từ 3 danh tác văn học.
Ít ai biết rằng để có được Tây Du Ký kinh điển trên màn ảnh, cả đoàn phim mà đặc biệt là đạo diễn Dương Khiết phải chịu nhiều khó khăn, uất ức mà bà gọi là một nỗi tiếc nuối lớn nhất trong đời.
Cơ hội vàng làm phim Tây Du Ký
Đạo diễn Dương Khiết.
Dương Khiết sinh năm 1929 ở Hồ Bắc, Trung Quốc. Từ nhỏ bà đã yêu thích các tác phẩm văn học cổ đại và lần đầu tiên bà đọc Tây Du Ký khi mới 8 tuổi.
Khi còn nhỏ, Dương Khiết không đến trường mà ở được bố dạy học ngay tại nhà. Bà cũng không theo học một trường lớp chính quy nào về làm phim. Qua quá trình tự mày mò, Dương Khiết học hết các tài liệu của học viện Điện Ảnh. Tuy nhiên công việc đầu tiên của bà là một phát thanh viên, sau đó khởi nghiệp làm đạo diễn trên sân khấu kịch.
Hai lần kết hôn giữa thị phi
Cuộc đời Dương Khiết với nhiều thăng trầm ngoài đời cũng như trong đoàn phim Tây Du Ký.
Năm 1949, Dương Khiết đến Thanh Đảo - Đông Sơn và gặp người chồng đầu tiên Tuần Truyền Cơ. Họ tiến đến hôn nhân trong sự phản đối kịch liệt của gia đình vì khoảng cách giai cấp.
Trái ý cha mẹ, Dương Khiết nói muốn sống với Tuần Truyền Cơ và quyết tâm kết hôn. Thế nhưng, cuộc hôn nhân kéo dài hơn 10 năm cuối cùng lại đứt gánh giữa chừng.
Sau đó Dương Khiết tái hôn với nhà quay phim Vương Sùng Thu. Nữ đạo diễn gánh nhiều thị phi vì chồng thứ hai - Vương Sùng Thu kém bà đến 14 tuổi và lại là cấp dưới. Người ta nói bà dại dột khi để phi công trẻ dắt mũi.
Năm 1969 bất chấp mọi dị nghị, bà vẫn tổ chức đám cưới giữa thời điểm Trung Quốc còn hà khắc việc tái hôn và yêu người trẻ tuổi. "Bạn hạnh phúc hay đau khổ là sự nỗ lực của bạn, bạn trông cậy vào những điều phù phiếm, dư luận, nếu khổ bạn chỉ tự trách mình", bà khẳng định.
May mắn khi được làm đạo diễn "Tây Du Ký"
Dương Khiết chỉ đạo cảnh quay trong Tây Du Ký.
Năm 1958, Dương Khiết được nhận vào làm việc tại đài Trung ương Trung Quốc (CCTV) và 3 năm sau đó bà trở thành đạo diễn trong một số chương trình kịch.
Đầu năm 1980, phim truyền hình còn là thứ lạ lẫm, xa xỉ đối với người Trung Quốc. Lúc bấy giờ, Dương Khiết là đạo diễn bộ môn nghê thuật hí khúc. Một hôm bà nói chuyện với chủ nhiệm ban văn nghệ đài Trung ương với ý muốn làm phim truyền hình. Vị này liền trả lời “Cô muốn làm phim truyền hình, thôi để các vị đạo diễn làm phim này đi”.
Quả thực Dương Khiết khi ấy không phải là một đạo diễn chuyên môn về làm phim, bà chỉ là đạo diễn môn hài kịch hí khúc mà thôi.
Tuy nhiên đến tháng 11 năm 1981, lãnh đạo cấp cao của đài truyền hình bất ngờ nói với nữ bà: “Dương Khiết, nếu để cô quay Tây Du Ký cô dám nhận không?”. Lúc đó, Nhật Bản đã làm Tây Du Ký và chỉ làm hay hơn Nhật là tốt rồi, một lãnh đạo đài nói. Lời đệ nghị này khiến giấc mơ làm phim truyền hình của Dương Khiết trổi dây và bà nhanh chóng nhận lời.
Thiếu kinh phí, liên tục gặp khó khăn
Dương Khiết ứng xử với các thành viên như người thân trong gia đình.
Đạo diễn Dương Khiết tham gia quá trình làm phim từ đầu đến cuối, từ việc tuyển chọn ekip làm phim, biên kịch, diễn viên cho đến chọn bối cảnh quay phim đều gặp khó khăn.
Sức khỏe của Dương Khiết không tốt, từ năm 24 tuổi bà phải làm phẫu thuật vì bị mắc bệnh phổi. Tuy nhiên khi làm việc, Dương Khiết thường quên cái tôi. Tuy nhiên, những hạn chế này không quá lớn, quên mình, những điều đã nói với ban lãnh đạo đài, bà quyết tâm làm cho được.
Dương Khiết là người đạo diễn, người đứng đầu, chịu trách nhiệm toàn bộ cho quá trình làm phim. Để làm được bà phải cần nghiêm túc và nghiêm khắc. Nhà quay phim Vương Sùng Thu chồng của Dương Khiết đã từng nói về bà rằng , 6 năm quay phim người trong đoàn nhiều vô kể, nếu bà không nghiêm khắc làm sao quản lý nổi cả đoàn.
Dương Khiết cùng vợ chồng Lục Tiểu Linh Đồng - Vu Hồng.
Trong 6 năm làm phim, đoàn Tây Du Ký không có một ngày nghỉ. Để an ủi mọi người, Dương Khiết quản lý cả đoàn theo cách người nhà cư xử với nhau.
Hồi đó tinh thần phấn chấn, vui vẻ, ai nấy theo đuổi nghề nghiệp một cách vui tươi, kiên trì, say mê không giống như diễn viên bây giờ ra đến cửa là có vệ sĩ, trợ lý. Nếu bây giờ bà mướn diễn viên theo đoàn 6 năm có lẽ không ai dám nhận.
Từ đạo diễn cho đến diễn viên, các thành viên khác trong đoàn phim ai cũng nhận một khoản thù lao ít ỏi mang tính tượng trưng. Ngay cả Lục Tiểu Linh Đồng cũng chỉ nhận 70 nhân dân tệ tương đương 230 ngàn đồng trong một tập.
Thậm chí lúc thiếu diễn viên, những nhân viên trong hậu trường đành phải xuất hiện khá khá trong những phân đoạn của phim như thư kí trường quay Vu Hồng, vợ của Lục Tiểu Linh Đồng đóng vai Hoàng Hậu nước Thiên Trúc, Huấn luyên viên Lâm Chí Khiêm vừa chỉ đạo nghê thuật, vừa đóng vai Nhị Lang Thần. Kỷ lục phải kể đến phó chủ nhiệm kịch vụ Lý Hồng Dương phải đóng đến 7 vai phụ
Thế nhưng tinh thần nhiệt huyết của tất cả mọi người trong đoàn làm phim không giảm. Họ muốn cùng nhau làm một tác phẩm để đời. Tất cả chi tiêu đều được yêu cầu trình bày rõ ràng.
Đạo diễn Dương Khiết nhiều lần mâu thuẫn với chủ nhiệm sản xuất. Vì yêu cầu cao về nội dung và nghệ thuật, bà không muốn tiết kiệm tiền mà ảnh hưởng đến chất lượng của tác phẩm. Trong khi đó chủ nhiệm chủ trương tiết kiệm triệt để.
Trong một cảnh cháy chùa, đạo diễn muốn đốt cháy cả mô hình chùa lớn còn chủ nhiệm chỉ muốn đốt mô hình bằng giấy. Vì không hợp ý nhau nên lãnh đạo đài quyết đinh cho Dương Khiết đảm nhận luôn vấn đề sản xuất.
Trong quá trình thực hiện Tây Du Ký, điều làm cho Dương Khiết cảm thấy khó khăn nhất là khâu kỹ xảo. Thời đó phương thức chế tác phim còn thô sơ, lạc hậu. Các diễn viên phải tự mình quay những cảnh có tính nguy hiểm cao đặc biệt là Lục Tiểu Linh Đồng. Dương Khiết lúc ấy không làm được gì nhiều, bà chỉ có thể động viên các thành viên trong đoàn làm phim .
Nỗi tiếc nuối lớn nhất trong đời của Dương Khiết
Tiếc nuối lớn nhất của Dương Khiết là không đủ kinh phí quay 5 tập còn lại.
Sau khi lên sóng 11 tập phim Tây Du Ký, phản hồi của người xem rất tích cực. Sau 4 năm vất vả 11 tập phim đã được hoàn thành, ekip coi như đã đi được một nửa chặng đường. Đây được coi là dấu mốc quan trọng của đoàn, 14 tập phim còn lại được thực hiện trong vòng 3 năm từ 1986 - 1988.
Năm 1987, khảo sát của đài truyền hình trung ương Trung Quốc CCTV cho thấy bộ phim ăn khách khủng khiếp đã đạt tỷ suất khán giả 89,4 %. Khi đoàn phim hết sức vui mừng vì thành quả đoàn phim đạt được thì đài CCTV đã đưa ra một tin gây bàng hoàng cho cả ekip.
Để sản xuất được 11 tập phim lên sóng đoàn đã tiêu hết 3 triệu nhân dân tệ tương đương 10 tỷ đồng. Ở thời điểm năm 1987 đó là số tiền rất lớn, đài đang gặp khó khăn về vốn không thể đầu tư thêm cho dự án.
Lúc này chính đạo diễn Dương Khiết là người chạy đi khắp nơi tác động để có thêm kinh phí làm nốt các tập phim còn lại. Kỳ thực ban đầu bà dự định làm 30 tập nhưng do kinh phí sau khi xin được nâng lên 6 triệu nhân dân tệ cũng chỉ vừa đủ cho 25 tập phim nên đành bỏ dở 5 tập phim còn lại.
Sự kiên trì, nỗ lực đó của bà đã giúp tạo nên một Tây Du Ký gây tiếng vang. Kể từ khi ra mắt cho đến nay tại Trung Quốc, bộ phim được lên sóng gần 2000 lần và vẫn sẽ tiếp tục lên sóng.
Sau này, Dương Khiết quyết định dựng lại 5 tập phim còn thiếu nhưng do 5 tập ngắn quá và những tập hay nhất đều làm ở phần 1 nên bà đã cải biên biến 5 tập phim thành 16 tập phim tạo nên Tây Du Ký bản năm 2000.
Ở phần 2, nhiều diễn viên đóng ở phần 1 vẫn tham gia đóng tiếp dù tuổi tác đã cao. Sau này trong nhiều lần phỏng vấn, nữ đạo diễn cho rằng đó là nuối tiếc lớn nhất trong đời.
Những trăn trở khôn nguôi khi quay phim
Dương Khiết luôn đặt trách nhiệm công việc lên hàng đầu dù cho ai có ghét mình.
Nữ đạo diễn mạnh tay khi yêu cầu diễn viên "yêu tinh" mang đồ mỏng dù thời đó rất khắc khe việc này.
Đạo diễn Dương Khiết gọi khoản thời gian quay Tây Du Ký là bi kịch. Nỗi khổ tâm lớn nhất của bà là mâu thuẫn với các thành viên đoàn phim, trong đó có mâu thuẫn với các diễn viên chính.
Trong quá trình quay phim, Dương Khiết không ít lần chống lệnh cấp trên, thậm chí khiến cấp dưới cũng phải tức giận.
Những năm đó, các cảnh quay lộ da thịt đều bị kiểm duyệt gắt gao thậm chí cả bản thân diễn viên còn đưa ra những yêu cầu nghiêm khắc cho mình. Tuy nhiên, quan điểm của Dương Khiết khác người, bà yêu cầu dàn yêu tinh phải mang đồ mỏng để lộ eo. Không ít diễn viên nữ khi đó kịch liệt phản đối, thậm chí tỏ thái độ với đạo diễn.
Cuối cùng tất cả đều theo ý Dương Khiết. Có người không chịu nổi cá tính của đạo diễn nên bỏ đoàn. Bản thân người bị ghét cũng tiết lộ nỗi buồn khi bị nhiều nhân viên cô lập. Bà viết trong tữ chuyện, phim thành công, diễn viên được vinh danh, được tặng hoa chỉ có tôi là người cô đơn nhất.
Dương Khiết giải thích thời gian làm phim công việc quá nhiều khiến bà không có thời gian ngẫm nghĩ, nhìn nhận lại các sự việc. Bà cho rằng có thể mình đắc tội với nhiều người khác vì có những lời phê bình, đánh giá không chính xác.
Cả cuộc đời Dương Khiết gắn liền với bộ phim, bà tiếc nuối vì không có tiền để làm Tây Du Ký đẹp hơn. Kỹ xảo thô sơ, nhiều cảnh quay không được như ý là điều bà nhắc đi nhắc lại.
Dù qua đời tháng 7 vừa qua nhưng cái tên Dương Khiết vẫn sống mãi trong lòng khán giả các thế hệ.
Từ năm 2016 sức khỏe Dương Khiết suy yếu nhưng bà chưa bao giờ chia sẻ về bệnh tật. Trước khi qua đời bà rơi vào cơn hôn mê sau 10 ngày.
Không ai trong đoàn Tây Du Ký biết tin cho đến khi bà trở về với cõi trời. Ngày 15/4/2017 đạo diễn Dương Khiết - Linh hồn của bộ phim Tây Du Ký qua đời ở tuổi 88.
Vị đạo diễn trút hơi thở cuối cùng trong sự tiếc thương của gia đình, bạn bè và nhiều thế hệ khán giả bởi bà góp phần tạo nên sự thành công vang dội của một tác phẩm kinh điển, có giá trị tinh thần xuyên suốt nhiều thập kỷ.
Bình luận