Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ từ chức: Đồng minh lo rạn nứt, Nga khó lường chính sách của Trump

Với sự ra đi của hàng loạt những tên tuổi trước đó trong nội các, Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis được xem là một trong những người có ảnh hưởng cuối cùng còn trụ lại bên cạnh Tổng thống Trump. Vậy nên, việc ông từ chức khiến không ít đồng minh của Mỹ quan ngại. Nó cũng có thể sẽ dẫn tới những thay đổi khó lường của Washington trong chính sách quân sự với các nước trong thời gian tới. 

Triều Tiên

Ông Mattis ra đi vào thời điểm Hàn Quốc vẫn đang phải vật lộn với quyết định ngừng tập trận chung được Tổng thống Trump đưa ra sau cuộc gặp với lãnh đạo Triều Tiên hồi tháng 6 ở Singapore. 

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đã trấn an Seoul rằng cam kết của Mỹ vẫn rất mạnh mẽ trong khi Tổng thống Trump liên tục tỏ ra hoài nghi về sự cần thiết của việc duy trì 28.000 binh sỹ Mỹ ở Hàn Quốc và yêu cầu quốc gia Đông Bắc Á phải chi trả nhiều hơn cho an ninh. 

Sự ra đi của ông Mattis có thể sẽ là cái cớ để Triều Tiên kêu gọi Tổng thống Mỹ có động thái tương tự ở Hàn Quốc. 

Hôm 20/12, truyền thông Triều Tiên khẳng định việc Mỹ loại bỏ vũ khí hạt nhân ra khỏi khu vực là điều kiện để giải trừ vũ khí ở Bình Nhưỡng. 

Afghanistan

Theo Bloomberg, quyết định từ chức của ông Mattis cùng việc Mỹ rút quân sẽ làm mất đi phần nào ý nghĩa những nỗ lực gần đây nhằm chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 17 năm ở Afghanistan. Washington nếu rút quân về sẽ đưa đồng minh của họ vào thế khó, đặc biệt là Đức, quốc gia duy trì số lượng quân lớn thứ 2 sau Mỹ ở quốc gia Nam Á trong nhiệm vụ Hỗ trợ kiên quyết của NATO. 

"Chúng tôi mặc nhiên tới hỗ trợ Mỹ sau khi họ viện dẫn điều khoản phòng thủ tập thể sau vụ tấn công 11/9. Nguyên tắc của chúng tôi trong liên minh là duy trì cùng nhau, ra đi cùng nhau. Chúng tôi viện trợ cho Hoa Kỳ khi họ viện dẫn điều khoản phòng thủ tập thể sau vụ tấn công kinh hoàng ngày 11 tháng 9", Juergen Hardt, người phát ngôn về chính sách đối ngoại trong liên minh trung hữu của Thủ tướng Merkel cho biết.

Theo ông Michael Kugelman, phó giám đốc chương trình châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Wilson quyết định rút quân của Tổng thống Trump sẽ khiến lực lượng an ninh Afghanistan mất tinh thần, nhưng lại khiến kẻ thù của họ đắc ý. 

"Đối với Taliban, đó là kịch bản tốt nhất. Quân đội Mỹ đã rút lui mà chúng không phải từ bỏ, nhượng bộ bất cứ điều gì và giờ đây, chúng nắm trong tay lợi thế rất lớn trên chiến trường", ông Michael phân tích, nói thêm rằng sự ra đi của ông Mattis càng khiến Tổng thống Trump dễ dàng đưa ra quyết định rút quân hơn. 

Trung Đông 

Ngay cả trước khi Tổng thống Trump quyết định rút quân khỏi Syria, Trung Đông đã bị xoay mòng trước một loạt chính sách khó đoán định của ông chủ Nhà Trắng từ việc rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran tới quyết định chuyển Đại sứ quán Mỹ tại Israel đến Jerusalem. 

Mặc cho Trump nói rằng Mỹ rút quân sau khi giành được chiến thắng lịch sử trước IS, giới chức Mỹ cảnh báo rằng quyết định này của ông đã dâng tương lai của Syria vào tay Nga và Iran, những quốc gia ủng hộ ông Assad.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trong khi đó đang chuẩn bị cho một chiến dịch quân sự ở đông bắc Syria nhằm vào cộng đồng người Kurd, đồng minh của Mỹ nhưng bị Ankara coi là khủng bố. Việc Mỹ rời đi khiến người Kurd, đối trọng lớn nhất với IS trở nên bơ vơ trong chiến chống nhóm phiến quân và đối mặt với các cuộc tấn công ngày càng nghiêm trọng từ Thổ Nhĩ Kỳ. 

Một số quốc gia như Nga hay Trung Quốc hoàn toàn có thể lấy đây như một cái cớ xoáy sâu vào khẳng định trước đó của họ rằng Mỹ sẵn sàng bỏ mặc đồng minh. 

Châu Âu

Việc cái tổ Lầu Năm Góc sẽ làm trầm trọng thêm mối lo ngại sâu sắc ở châu Âu, đặc biệt là NATO. Sau khi Tổng thổng Trump rút khỏi Hiệp định khí hậu Paris và thường xuyên tỏ ra ngao ngán với các liên minh, ông Mattis đã phải trấn an các đồng minh của Washington rằng: "Hãy đồng hành cùng chúng tôi. Chúng tôi sẽ vẫn ở đó và chúng tôi sẽ ở đó vì quý vị". 

Khi ông ra đi, các đồng minh của Mỹ lo ngại sẽ không ai có thể ngăn cản Tổng thống Mỹ theo đuổi chính sách "nước Mỹ trên hết" của ông. 

"Đối với các đồng minh của Mỹ, sự ra đi của Mattis là một tin xấu. Trump rõ ràng muốn một người chịu trách nhiệm về Lầu Năm Góc, người sẽ nghe lệnh của Nhà Trắng, ban hành và không tranh luận với các quyết định của Tổng thống", ông Marko Mihkelson, người đứng đầu ủy ban đối ngoại của Quốc hội Estonia nói trong cuộc phỏng vấn với tờ Delfi.

Biển Đông 

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ là người theo đuổi các chính sách cứng rắn của Mỹ với Trung Quốc ở Biển Đông. Ông trấn an các nước láng giềng của Trung Quốc bằng các cuộc tuần tra hàng hải thường xuyên cùng những lời chỉ trích nặng nề tham vọng của Bắc Kinh trong khu vực. 

Tuy nhiên, ông cũng không muốn làm leo thăng căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington để biến nó thành một cuộc xung đột. 

Trong khi gọi Trung Quốc là "đối thủ cạnh tranh chiến lược", Mattis vẫn khẳng định "cạnh tranh không có nghĩa là thù địch". Cuộc hội đàm của Bộ trưởng Quốc phòng 2 nước vào cuối tháng 10 đã giúp hạ nhiệt căng thẳng sau vụ chạm trán trên Biển Đông cách đó gần 1 tháng. 

"Trung Quốc coi ông Mattis là một người lý trí và cẩn trọng nên rất lo lắng ai sẽ thay thế ông ấy", ông Zhe Sun, giám đốc chương trình nghiên cứu Trung Quốc tại Trường Các vấn đề Công và Quốc tế thuộc Đại học Columbia phân tích.

Nga

Phát ngôn viên điện Kremlin Dmitry Peskov cho rằng sự ra đi của ông Mattis cảnh báo sự khó lường trong chính sách của Mỹ sẽ càng gia tăng. 

Ông Peskov cho biết Matxcơva hiện không thể nắm được các bước đi tiếp theo Washington định vạch ra ở Syria, đồng thời bày tỏ quan ngại các quyết định lộn xộn, khó đoán của Nhà Trắng khi không còn ông Mattis có thể gây phức tạp cho các vấn đề quốc tế. 

"Đó là nguyên nhân khiến chúng ta khó chịu và phải lưu tâm", ông Peskov cho hay. 

Hôm 21/12, Tổng thống Trump đã đẩy lùi những chỉ trích của ông về cách tiếp cận với Nga và Trung Quốc khi viết lên Twitter khẳng định: "Chưa bao giờ có một Tổng thống nào cứng rắn (nhưng công bằng) với Nga và Trung Quốc như tôi. Chưa bao giờ, hãy nhìn vào sự thật. Tin giả chỉ đang cố vẽ bức tranh trái ngược mà thôi".