(VTC News) – Đoàn giám sát của Thường vụ Quốc hội đã chỉ ra hàng loạt thiếu sót, vi phạm thuộc trách nhiệm của cơ quan điều tra qua những vụ án oan khiến dư luận bức xúc.
Đoàn giám sát của Thường vụ Quốc hội nhận thấy việc phòng, chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm trong hoạt động điều tra còn hạn chế, bất cập.
Báo cáo của đoàn giám sát cho biết còn 43 trường hợp bị oan thuộc trách nhiệm của cơ quan điều tra (CQĐT); còn có những trường hợp sai phạm, bỏ lọt tội phạm do vi phạm, thiếu sót trong hoạt động điều tra.
Đoàn giám sát nhận thấy, một số trường hợp khởi tố bị can có biểu hiện áp dụng pháp luật máy móc, đơn thuần nhìn vào hành vi mà thiếu phân tích, đánh giá thấu đáo hoàn cảnh xảy ra, tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện lấy ví dụ: "Vụ Nguyễn Việt Hùng, Đỗ Văn Cường cùng đồng phạm ở Hải An (Hải Phòng), mỗi đối tượng đánh bạc vài chục nghìn, tổng số tiền trên chiếu bạc hơn 2 triệu đồng cũng bị khởi tố, điều tra về tội đánh bạc; Trần Văn Chiến (Vụ Bản Nam Định) có hành vi đơn giản, ném gạch vu vơ về phía bị hại đang đuổi đánh trong đêm tối, gây thương tích 04% cho bị hại cũng bị khởi tố về tội “Cố ý gây thương tích”.
Nhiều trường hợp CQĐT và Viện kiểm sát (VKS) đã áp dụng pháp luật máy móc, chỉ chú ý đến hậu quả thiệt hại xảy ra, chưa đánh giá đúng ý thức chủ quan để phân biệt giữa vi phạm pháp luật về dân sự, kinh tế với hành vi phạm tội.
Đó là vụ vụ Trần Thị Bích Liên (Lâm Đồng) bị khởi tố, điều tra, bắt giam về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” với số tiền 1.705.000.000 đồng của các tiểu thương.
Hồ sơ vụ án thể hiện bà Liên một mình đứng ra xin dự án và tổ chức thực hiện việc xây chợ Bảo Lộc. Việc bà Liên thu số tiền trên của các tiểu thương tuy có sai phạm về thủ tục tài chính, kế toán nhưng để sử dụng vào việc xây chợ Bảo Lộc, không có việc chiếm đoạt. Năm 2013 thì VKS phải đình chỉ vụ án.
"Việc khởi tố, bắt giam bà Liên về “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” là không đúng bản chất hành vi khách quan, đã hình sự hóa quan hệ kinh tế", Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.
Đoàn giám sát cho biết, tại một số địa phương (Bắc Giang, Bình Thuận, Long An, Bình Phước, Cao Bằng, Hải Phòng) cho thấy, công tác điều tra thu thập chứng cứ đối với loại án giết người, cướp tài sản, hiếp dâm và giết người không quả tang còn yếu kém, vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng dẫn đến loại án này dễ bị oan, sai.
Quá trình khám nghiệm không thu thập, giám định, CQĐT không làm rõ những dấu vết, chứng cứ quan trọng từ hiện trường, tử thi, dấu vết con người của thủ phạm (như những vật chứng là hung khí vụ án, dấu chân, vân tay, lông, tóc sợi...), không xác định chính xác thời gian chết của nạn nhân.
Đồng thời do quá tin vào lời khai nhận của bị can, chưa chú trọng phát hiện, thu thập, củng cố chứng cứ khác ngay từ đầu (lấy lời khai người làm chứng, nhận dạng, đối chất...) nên khi bị can phản cung hoặc bị hại thay đổi lời khai thì lúng túng, quá trình điều tra lại gặp rất nhiều khó khăn.
Hồ sơ vụ án thể hiện nhiều thiếu sót, vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng (biên bản ghi lời khai bị tẩy xóa, sửa chữa, thiếu khách quan, không kịp thời giải quyết khiếu nại kêu oan, đơn tố cáo bị bức cung, nhục hình...). Đây chính là nguyên nhân cơ bản dẫn đến một số vụ oan, sai nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận.
Vụ Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận) bị kết án chung thân về tội ”Giết người” và “Tội cướp tài sản”. Quá trình điều tra không có nhân chứng, không thu thập được dấu vết, vật chứng. Nén được xác định dùng dây thừng siết cổ bà Bông nhưng sợ dây mà CQĐT thu giữ được lại là sợi dây khác.
Hai dấu vết chân có kích thước khác nhau thu được tại hiện trường, giám định không trùng với kích thước dấu chân của Nén.
Các lời khai của Huỳnh Văn Nén mâu thuẫn lúc nhận tội, lúc không nhận tội trong khi Nén khai bị mớm cung, nhục hình ngay từ khi bị bắt; phạm nhân Nguyễn Phúc Thành có đơn tố giác người khác phạm tội còn Nén bị oan từ năm 2000 nhưng không được xem xét, giải quyết. Vụ án này, năm 2014 đã phải giám đốc thẩm, hủy án để điều tra lại từ đầu.
Vụ Lê Bá Mai (Bình Phước) bị kết án về tội “Hiếp dâm trẻ em” và “Giết người”. Sai sót trong quá trình khám nghiệm hiện trường đã không tổ chức nhận dạng nạn nhân để xác định người bị giết có phải là cháu Út hay không.
Bên cạnh đó, việc thu giữ đồ vật, tài sản không có lệnh của người có thẩm quyền, việc ghi biên bản mô tả đồ vật, tài sản thu giữ thiếu chính xác, dùng từ ngữ thể hiện tùy tiện làm cho cùng một vật chứng lại có cách hiểu khác nhau.
Điều tra viên ký vào biên bản lấy lời khai của nhiều cán bộ. Việc ghi lời khai nhân chứng có những chi tiết quan trọng lại không đúng với lời khai. Vụ án này không oan, nhưng do quá trình điều tra ban đầu có sai sót, vi phạm này dẫn đến vụ án phải xét xử đi, xét xử lại đến 07 lần, gần 10 năm mới kết thúc, gây dư luận xã hội không tốt.
Vụ Hồ Duy Hải (Long An) bị kết án về tội “Giết người” và “cướp tài sản”. Quá trình khám nghiệm hiện trường không chú xem xét để thu giữ những đồ vật liên quan đến dấu vết trên cơ thể nạn nhân vụ như cái thớt, chiếc ghế inox, con dao nên sau này bị can khai ra đó là hung khí vụ án thì đã bị thất lạc không tìm lại được.
Việc lấy chiếc ghế khác để làm "vật chứng" thay cho chiếc ghế phản ánh trong Biên bản khám nghiệm hiện trường là ấu trĩ không đáng có dẫn đến hoài nghi về tính khách quan của kết quả điều tra.
Không xác định thời gian chết của hai nạn nhân, kiểm tra việc sử dụng thời gian của Hải vào ngày xảy ra vụ án còn đơn giản thiếu chặt chẽ. Có nhân chứng nhìn thấy một thanh niên ngồi trong phòng nạn nhân Hồng có đặc điểm (mặt tròn, da sáng, tóc cắt ngắn) tương đồng với đặc điểm của Hồ Duy Hải nhưng không được tổ chức nhận dạng.
Đây là những thiếu sót, vi phạm thủ tục tố tụng mà gia đình Hải và luật sư dựa vào đó để kêu oan cho Hải.
Hoãn tử hình Hồ Duy Hải: TAND tỉnh Long An lên tiếng
Vụ Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng) bị kết án tử hình về tội “Giết người” và tội “Cướp tài sản” đang có nhiều đơn kêu oan. Qua nghiên cứu hồ sơ vụ án cho thấy Chưởng bị kết tội cùng các đồng phạm Trung và Hoàng về hai tội giết người và cướp tài sản là đúng, đủ căn cứ, không oan.
Tuy nhiên vai trò của Chưởng như thế nào trong tội giết người như Chưởng có bàn bạc và có hành vi giết bị hại hay không chưa rõ. Đây là căn cứ rất quan trọng cần được làm rõ để quyết định hình phạt tương xứng với tính chất hành vi, vai trò của Chưởng trong tội giết người.
Qua giám sát cho thấy, các hành vi bức cung, dùng nhục hình thường diễn ra ngay sau khi tạm giữ hoặc khi lấy lời khai đối tượng mà không nhận tội.
Việc tố giác bức cung, nhục hình và việc điều tra chứng minh việc bức cung, dùng nhục hình thường gặp khó khăn do hành vi phạm tội xảy ra tại địa điểm, bối cảnh đặc biệt, khép kín.
Nhiều trường hợp khi ra tòa bị cáo mới khai bị bức cung, nhục hình hoặc khi người bị tạm giữ chết và có tố cáo gay gắt thì mới được phát hiện như các vụ: Nguyễn Viết Lợi và đồng phạm bị bắt giữ về tội “Trộm cắp tài sản” giam tại Nhà tạm giữ Công an quận Hải Châu (Đà Nẵng).
Khi ra tòa bị cáo Lợi khai bị công an ép cung và bị đánh, bị cáo được đưa đi điều trị tại Trung tâm y tế quận Hải Châu 10 ngày thì ra viện. Trong vụ án này, còn có bị can Võ Tấn Tâm bị chết trong thời gian ở nhà tạm giữ Công an quận Hải Châu.
“Trường hợp Điều tra viên Nguyễn Thanh Cao (Phòng PC45 Công an tỉnh Long An) dùng nhục hình khi hỏi cung bị can Phan Trọng Hữu phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội lấy thêm dẫn chứng.
Phạm Thịnh
Đoàn giám sát của Thường vụ Quốc hội nhận thấy việc phòng, chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm trong hoạt động điều tra còn hạn chế, bất cập.
Báo cáo của đoàn giám sát cho biết còn 43 trường hợp bị oan thuộc trách nhiệm của cơ quan điều tra (CQĐT); còn có những trường hợp sai phạm, bỏ lọt tội phạm do vi phạm, thiếu sót trong hoạt động điều tra.
 |
| Chợ trung tâm Bảo Lộc do Công ty VAT làm chủ đầu tư |
Đoàn giám sát nhận thấy, một số trường hợp khởi tố bị can có biểu hiện áp dụng pháp luật máy móc, đơn thuần nhìn vào hành vi mà thiếu phân tích, đánh giá thấu đáo hoàn cảnh xảy ra, tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện lấy ví dụ: "Vụ Nguyễn Việt Hùng, Đỗ Văn Cường cùng đồng phạm ở Hải An (Hải Phòng), mỗi đối tượng đánh bạc vài chục nghìn, tổng số tiền trên chiếu bạc hơn 2 triệu đồng cũng bị khởi tố, điều tra về tội đánh bạc; Trần Văn Chiến (Vụ Bản Nam Định) có hành vi đơn giản, ném gạch vu vơ về phía bị hại đang đuổi đánh trong đêm tối, gây thương tích 04% cho bị hại cũng bị khởi tố về tội “Cố ý gây thương tích”.
Nhiều trường hợp CQĐT và Viện kiểm sát (VKS) đã áp dụng pháp luật máy móc, chỉ chú ý đến hậu quả thiệt hại xảy ra, chưa đánh giá đúng ý thức chủ quan để phân biệt giữa vi phạm pháp luật về dân sự, kinh tế với hành vi phạm tội.
Đó là vụ vụ Trần Thị Bích Liên (Lâm Đồng) bị khởi tố, điều tra, bắt giam về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” với số tiền 1.705.000.000 đồng của các tiểu thương.
Hồ sơ vụ án thể hiện bà Liên một mình đứng ra xin dự án và tổ chức thực hiện việc xây chợ Bảo Lộc. Việc bà Liên thu số tiền trên của các tiểu thương tuy có sai phạm về thủ tục tài chính, kế toán nhưng để sử dụng vào việc xây chợ Bảo Lộc, không có việc chiếm đoạt. Năm 2013 thì VKS phải đình chỉ vụ án.
"Việc khởi tố, bắt giam bà Liên về “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” là không đúng bản chất hành vi khách quan, đã hình sự hóa quan hệ kinh tế", Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.
Clip: Bắt tiếp cán bộ vụ án oan sai ông Nguyễn Thanh Chấn
VTC1
Đoàn giám sát cho biết, tại một số địa phương (Bắc Giang, Bình Thuận, Long An, Bình Phước, Cao Bằng, Hải Phòng) cho thấy, công tác điều tra thu thập chứng cứ đối với loại án giết người, cướp tài sản, hiếp dâm và giết người không quả tang còn yếu kém, vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng dẫn đến loại án này dễ bị oan, sai.
Quá trình khám nghiệm không thu thập, giám định, CQĐT không làm rõ những dấu vết, chứng cứ quan trọng từ hiện trường, tử thi, dấu vết con người của thủ phạm (như những vật chứng là hung khí vụ án, dấu chân, vân tay, lông, tóc sợi...), không xác định chính xác thời gian chết của nạn nhân.
Đồng thời do quá tin vào lời khai nhận của bị can, chưa chú trọng phát hiện, thu thập, củng cố chứng cứ khác ngay từ đầu (lấy lời khai người làm chứng, nhận dạng, đối chất...) nên khi bị can phản cung hoặc bị hại thay đổi lời khai thì lúng túng, quá trình điều tra lại gặp rất nhiều khó khăn.
Hồ sơ vụ án thể hiện nhiều thiếu sót, vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng (biên bản ghi lời khai bị tẩy xóa, sửa chữa, thiếu khách quan, không kịp thời giải quyết khiếu nại kêu oan, đơn tố cáo bị bức cung, nhục hình...). Đây chính là nguyên nhân cơ bản dẫn đến một số vụ oan, sai nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận.
 |
| Vụ Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang) bị án oan 10 năm |
“Vụ Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang) bị kết án oan về tội giết người, cướp tài sản là do quá trình khám nghiệm hiện trường có thu giữ dấu chân nhưng không tiến hành giám định dấu vết chân này để truy nguyên cá biệt, xác định chính xác người có mặt tại hiện trường (sau này giám định lại thì không phải là dấu chân của ông Chấn mà đó chính là dấu chân của hung thủ Lý Nguyễn Chung).
Bỏ qua chứng cứ ngoại phạm khác rất quan trọng là tại thời điểm xảy ra vụ án có 2 nhân chứng xác nhận ông Chấn còn bấm giùm điện thoại cho người khác gọi. Sau 10 năm, đến nay ông Chấn mới được minh oan”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp dẫn chứng.
Bỏ qua chứng cứ ngoại phạm khác rất quan trọng là tại thời điểm xảy ra vụ án có 2 nhân chứng xác nhận ông Chấn còn bấm giùm điện thoại cho người khác gọi. Sau 10 năm, đến nay ông Chấn mới được minh oan”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp dẫn chứng.
 |
| Vụ Huỳnh Văn Nén |
Vụ Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận) bị kết án chung thân về tội ”Giết người” và “Tội cướp tài sản”. Quá trình điều tra không có nhân chứng, không thu thập được dấu vết, vật chứng. Nén được xác định dùng dây thừng siết cổ bà Bông nhưng sợ dây mà CQĐT thu giữ được lại là sợi dây khác.
Hai dấu vết chân có kích thước khác nhau thu được tại hiện trường, giám định không trùng với kích thước dấu chân của Nén.
Các lời khai của Huỳnh Văn Nén mâu thuẫn lúc nhận tội, lúc không nhận tội trong khi Nén khai bị mớm cung, nhục hình ngay từ khi bị bắt; phạm nhân Nguyễn Phúc Thành có đơn tố giác người khác phạm tội còn Nén bị oan từ năm 2000 nhưng không được xem xét, giải quyết. Vụ án này, năm 2014 đã phải giám đốc thẩm, hủy án để điều tra lại từ đầu.
 |
| Lê Bá Mai |
Vụ Lê Bá Mai (Bình Phước) bị kết án về tội “Hiếp dâm trẻ em” và “Giết người”. Sai sót trong quá trình khám nghiệm hiện trường đã không tổ chức nhận dạng nạn nhân để xác định người bị giết có phải là cháu Út hay không.
Bên cạnh đó, việc thu giữ đồ vật, tài sản không có lệnh của người có thẩm quyền, việc ghi biên bản mô tả đồ vật, tài sản thu giữ thiếu chính xác, dùng từ ngữ thể hiện tùy tiện làm cho cùng một vật chứng lại có cách hiểu khác nhau.
Điều tra viên ký vào biên bản lấy lời khai của nhiều cán bộ. Việc ghi lời khai nhân chứng có những chi tiết quan trọng lại không đúng với lời khai. Vụ án này không oan, nhưng do quá trình điều tra ban đầu có sai sót, vi phạm này dẫn đến vụ án phải xét xử đi, xét xử lại đến 07 lần, gần 10 năm mới kết thúc, gây dư luận xã hội không tốt.
 |
| Vụ án Hồ Duy Hải |
Vụ Hồ Duy Hải (Long An) bị kết án về tội “Giết người” và “cướp tài sản”. Quá trình khám nghiệm hiện trường không chú xem xét để thu giữ những đồ vật liên quan đến dấu vết trên cơ thể nạn nhân vụ như cái thớt, chiếc ghế inox, con dao nên sau này bị can khai ra đó là hung khí vụ án thì đã bị thất lạc không tìm lại được.
Việc lấy chiếc ghế khác để làm "vật chứng" thay cho chiếc ghế phản ánh trong Biên bản khám nghiệm hiện trường là ấu trĩ không đáng có dẫn đến hoài nghi về tính khách quan của kết quả điều tra.
Không xác định thời gian chết của hai nạn nhân, kiểm tra việc sử dụng thời gian của Hải vào ngày xảy ra vụ án còn đơn giản thiếu chặt chẽ. Có nhân chứng nhìn thấy một thanh niên ngồi trong phòng nạn nhân Hồng có đặc điểm (mặt tròn, da sáng, tóc cắt ngắn) tương đồng với đặc điểm của Hồ Duy Hải nhưng không được tổ chức nhận dạng.
Đây là những thiếu sót, vi phạm thủ tục tố tụng mà gia đình Hải và luật sư dựa vào đó để kêu oan cho Hải.
Hoãn tử hình Hồ Duy Hải: TAND tỉnh Long An lên tiếng
VTV
Vụ Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng) bị kết án tử hình về tội “Giết người” và tội “Cướp tài sản” đang có nhiều đơn kêu oan. Qua nghiên cứu hồ sơ vụ án cho thấy Chưởng bị kết tội cùng các đồng phạm Trung và Hoàng về hai tội giết người và cướp tài sản là đúng, đủ căn cứ, không oan.
Tuy nhiên vai trò của Chưởng như thế nào trong tội giết người như Chưởng có bàn bạc và có hành vi giết bị hại hay không chưa rõ. Đây là căn cứ rất quan trọng cần được làm rõ để quyết định hình phạt tương xứng với tính chất hành vi, vai trò của Chưởng trong tội giết người.
Qua giám sát cho thấy, các hành vi bức cung, dùng nhục hình thường diễn ra ngay sau khi tạm giữ hoặc khi lấy lời khai đối tượng mà không nhận tội.
Việc tố giác bức cung, nhục hình và việc điều tra chứng minh việc bức cung, dùng nhục hình thường gặp khó khăn do hành vi phạm tội xảy ra tại địa điểm, bối cảnh đặc biệt, khép kín.
Nhiều trường hợp khi ra tòa bị cáo mới khai bị bức cung, nhục hình hoặc khi người bị tạm giữ chết và có tố cáo gay gắt thì mới được phát hiện như các vụ: Nguyễn Viết Lợi và đồng phạm bị bắt giữ về tội “Trộm cắp tài sản” giam tại Nhà tạm giữ Công an quận Hải Châu (Đà Nẵng).
Khi ra tòa bị cáo Lợi khai bị công an ép cung và bị đánh, bị cáo được đưa đi điều trị tại Trung tâm y tế quận Hải Châu 10 ngày thì ra viện. Trong vụ án này, còn có bị can Võ Tấn Tâm bị chết trong thời gian ở nhà tạm giữ Công an quận Hải Châu.
“Trường hợp Điều tra viên Nguyễn Thanh Cao (Phòng PC45 Công an tỉnh Long An) dùng nhục hình khi hỏi cung bị can Phan Trọng Hữu phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội lấy thêm dẫn chứng.
Phạm Thịnh
Bình luận