Afghanistan trên bờ vực thất thủ?

Thông tin tình báo Mỹ mới nhất cảnh báo lực lượng Taliban có thể bao vây thủ đô Kabul trong 30 ngày và thành công chiếm đóng thành phố này chỉ trong 90 ngày, theo Reuters.

Trước đó, trong 6 ngày qua, binh sĩ Taliban tràn vào 9 thủ phủ trên khắp đất nước, hầu hết đều ở miền Bắc của Afghanistan. Đây thực sự là một thất bại nặng nề của chính quyền tổng thống Ashraf Ghani.

Chiến thắng mau chóng và dễ dàng của Taliban gây sức ép nặng nề lên các nhà lãnh đạo Afghanistan và lực lượng an ninh đang bị bao vây. Tất cả đều “choáng ngợp" trước sức tiến công dồn dập của phiến quân, theo New York Times.

Sự sụp đổ của các thành phố, đặc biệt là ở miền Bắc Afghanistan - nơi từng là tâm điểm của sự phản kháng việc Taliban lên nắm quyền vào năm 1996 - làm dấy lên lo ngại rằng quân nổi dậy có thể bao vây thủ đô Kabul.

Đây là lúc chính quyền Tổng thống Ashraf Ghani phải quyết định có nên tái thiết các lực lượng xung quanh vùng đất mà họ đang nắm quyền kiểm soát, kể cả Kabul, hay cố gắng chiếm lại các thành phố đã đánh mất của mình.

Phản ứng của chính phủ Afghanistan

Chính quyền của Tổng thống Ashraf Ghani từ chối thừa nhận sự thất bại ở những thủ phủ đã rơi vào tay Taliban. Thay vào đó, Bộ Quốc phòng Afghanistan tiếp tục tuyên truyền các luận điểm chính thức của mình, nhấn mạnh đến cái kết của Taliban và sức mạnh của lực lượng an ninh Afghanistan.

Quyền Bộ trưởng Tài chính Afghanistan, Khalid Payenda, từ chức và rời khỏi đất nước trong bối cảnh tình hình an ninh xấu đi. Mặc dù ông giải thích trên Facebook rằng ông ra đi vì vấn đề gia đình, đó có thể là dấu hiệu cho thấy các nhà lãnh đạo đã thừa nhận sự tiếp quản hoàn toàn của Taliban.

Theo các nhà ngoại giao Mỹ và Liên Hợp Quốc, chiến lược làm chậm bước tiến của Taliban phù hợp với khuyến nghị từ lâu của Mỹ. Đó là việc chính quyền Afghanistan nên củng cố các lực lượng còn lại của họ xung quanh các con đường, thành phố và cửa khẩu biên giới trọng yếu, đồng thời từ bỏ hầu hết quận đã bị Taliban chiếm giữ.

Nhưng không rõ kế hoạch này được áp dụng thế nào sau vụ 9 thủ phủ bị chiếm đóng, hay nguyên nhân dẫn đến sự kiệt quệ của lực lượng không quân và biệt kích Afghanistan.

Trong nhiều tháng, những lực lượng tinh nhuệ này trở thành trụ cột bảo vệ đất nước chống lại Taliban. Khi phiến quân bao vây các thành phố, họ liên tục di chuyển giữa các vị trí hiểm yếu để đẩy Taliban ra khỏi các trung tâm đô thị, giữ lãnh thổ dưới sự kiểm soát của chính phủ, và chiếm lại một số quận từ tay Taliban.

Nhưng chiến lược đó chỉ là một biện pháp chốt chặn, bởi Afghanistan không có đủ quân để bảo vệ tất cả 34 thủ phủ và 400 huyện của đất nước. Sau nhiều tháng chiến đấu không ngừng nghỉ, nhiều nơi đã bị đánh bại.

Đến tối 10/8, lực lượng an ninh Afghanistan vẫn chưa có động thái chính thức nào để chiếm lại các thủ phủ bị chiếm giữ.

Hơn thế nữa, những chiến thắng đột phá của Taliban ở miền Bắc làm dấy lên lo ngại rằng phiến quân có thể bao vây thủ đô Kabul, từ đó mở ra khả năng cho một cuộc tiếp quản quân sự hoàn toàn.

Ramish Salemi, một nhà phân tích chính trị ở Kabul cho biết: “Miền Bắc mang tính chiến lược đối với Taliban, bởi lực lượng này tin rằng nếu chiếm đóng những khu vực không thuộc Pashtun, họ có thể dễ dàng kiểm soát miền Nam và thủ đô Kabul.”

Liệu có ảnh hưởng đến việc rút quân của Mỹ?

Sự hiện diện quân sự Mỹ ở Afghanistan sẽ kết thúc vào cuối tháng 8, và chuỗi chiến thắng gần đây của quân Taliban cũng không khiến Tổng thống Mỹ Joe Biden xem xét lại kế hoạch đó.

Tuy nhiên, tình trạng bạo lực leo thang vẫn là một khó khăn đối với ông Biden, sau khi tuyên bố rút quân đội Mỹ khỏi cuộc chiến và nhấn mạnh sẽ không để Afghanistan rơi vào tay Taliban.

Các nhà chức trách cho biết quá trình rút quân của Mỹ đã hoàn tất 95%. Nhưng trong ba tuần qua, khi Taliban đẩy mạnh tiền tuyến của họ vào sâu trong các khu vực đô thị, quân đội Mỹ thực hiện một số cuộc không kích ở Afghanistan để cố gắng "câu giờ", trong khi Afghanistan tập hợp lực lượng phòng thủ xung quanh các khu vực đang bị bao vây.

Giới chức cho biết Lầu Năm Góc có khả năng sẽ yêu cầu tổng thống cho phép bổ sung không kích trong những tháng tới, nếu thành phố trọng yếu phía nam Kandahar hoặc thủ đô Kabul đứng trên bờ vực thất thủ.

Nhưng vào ngày 8/8, giữa lúc 3 thành phố miền Bắc rơi vào tay quân nổi dậy, Mỹ hoàn toàn giữ thái độ im lặng. Điều này đã gửi một thông điệp rõ ràng tới các nhà lãnh đạo Afghanistan: Cuộc chiến 20 năm của Mỹ ở Afghanistan đã kết thúc, và các lực lượng Afghanistan sẽ phải tự mình chiếm lại các thành phố, hoặc chấp nhận giao chúng cho Taliban.