Những dòng sông từng đóng vai trò huyết mạch của Thủ đô như Nhuệ - Đáy, Ngũ Huyện Khê hay Cầu Bây đang phải “gánh” áp lực lớn từ nước thải sinh hoạt, làng nghề, khu đô thị và sản xuất công nghiệp.
Không ít đoạn sông nhiều năm liền trong tình trạng “chết”, nước đen, bốc mùi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống của người dân. Trong bối cảnh đó, việc Hà Nội ban hành kế hoạch tổng thể, mang tính cấp bách nhằm kiểm soát, xử lý ô nhiễm môi trường nước được xem là bước đi cần thiết và không thể chậm trễ hơn.
Thời gian qua, công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường trên địa bàn thành phố đã có nhiều chuyển biến tích cực. Hành lang pháp lý từng bước được hoàn thiện, hệ thống quan trắc môi trường được củng cố, hoạt động kiểm soát nguồn thải và theo dõi diễn biến chất lượng môi trường được tăng cường.
Tuy nhiên, trước tốc độ đô thị hóa nhanh, gia tăng dân số cơ học và phát triển mạnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh, những nỗ lực này vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Thực tế cho thấy, lượng nước thải sinh hoạt từ các khu đô thị, khu dân cư tập trung, cụm dân cư và làng nghề xả thẳng ra môi trường, chưa qua xử lý đạt quy chuẩn, vẫn còn rất lớn.
Bên cạnh đó, hạ tầng kỹ thuật về bảo vệ môi trường chưa được đầu tư đồng bộ, một số công trình xử lý nước thải vận hành chưa đúng công suất hoặc không ổn định. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm ở một số nơi chưa thực sự quyết liệt; nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường của một bộ phận doanh nghiệp và người dân còn hạn chế. Nguồn lực tài chính cho thu gom, xử lý nước thải đô thị, làng nghề cũng như cải tạo, phục hồi các đoạn sông ô nhiễm vẫn còn thiếu.
Hệ quả là nhiều “điểm nóng” ô nhiễm môi trường nước đã hình thành trong thời gian dài trên các lưu vực sông trọng điểm của Hà Nội, nhưng chưa có dấu hiệu cải thiện rõ rệt.
Trên dòng sông Tô Lịch trong xanh khi "hồi sinh" vẫn còn không ít rác thải trôi nổi. Có những đoạn, dòng chảy của sông Tô Lịch bị rác chắn lấp. (Ảnh: Viên Đức)
Trước thực trạng trên, UBND TP Hà Nội ban hành kế hoạch triển khai các giải pháp cấp bách nhằm tăng cường công tác kiểm soát, xử lý ô nhiễm môi trường nước tại sông Nhuệ - Đáy, Ngũ Huyện Khê, Cầu Bây và hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải.
Mục tiêu xuyên suốt của kế hoạch là nâng cao hiệu quả kiểm soát và xử lý ô nhiễm môi trường nước, bảo đảm thực thi nghiêm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Đồng thời, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước, các đơn vị liên quan trong việc khai thác, sử dụng và quản lý các dòng sông, hệ thống thủy lợi trên địa bàn Thủ đô.
Kế hoạch cũng nhấn mạnh yêu cầu tích hợp các chương trình, kế hoạch hành động đã được ban hành trước đây, bảo đảm tính kế thừa, đồng bộ và hiệu quả trong quá trình triển khai.
Các nhiệm vụ, giải pháp được xác định phải có tính khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tiễn, hướng tới mục tiêu kiểm soát triệt để các nguồn gây ô nhiễm. Trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị được phân công rõ ràng, gắn với cơ chế phối hợp chặt chẽ nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, bảo đảm tiến độ thực hiện.
Một trong những nhóm giải pháp trọng tâm được Hà Nội xác định là đầu tư, xây dựng hạ tầng kỹ thuật về bảo vệ môi trường. Theo đó, thành phố sẽ đẩy mạnh đầu tư đồng bộ các công trình xử lý nước thải cho khu đô thị, khu dân cư tập trung, làng nghề và cụm công nghiệp; bố trí quỹ đất, hoàn thiện thủ tục đầu tư, nâng cấp hạ tầng bảo vệ môi trường theo quy hoạch đã được phê duyệt.
Cùng với đó, Hà Nội sẽ ban hành đơn giá dịch vụ xử lý nước thải, huy động đa dạng nguồn lực xã hội để triển khai các dự án thu gom, xử lý nước thải tập trung, đặc biệt là nước thải sinh hoạt. Những dự án xử lý nước thải đô thị, khu dân cư tập trung có tính cấp bách sẽ được ưu tiên kêu gọi, thu hút đầu tư.
Đối với các khu vực dân cư phân tán, thành phố chủ động đề xuất các giải pháp, cơ chế chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm từng bước thu gom, xử lý nước thải, hạn chế tối đa việc xả thải trực tiếp ra sông.
Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, Hà Nội hơn 16.000 tỷ đồng. (Ảnh: Trí Anh)
Song song với đó, việc đầu tư các hệ thống quan trắc nước thải tự động đối với những nguồn xả thải có lưu lượng lớn được yêu cầu thực hiện nghiêm theo Luật Bảo vệ môi trường. Dữ liệu quan trắc sẽ được truyền, cập nhật và lưu trữ tại các cơ quan chức năng để giám sát thường xuyên, liên tục.
Ở nhóm giải pháp về quản lý, kiểm soát và giám sát nguồn thải, Hà Nội đặt mục tiêu xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý đầy đủ các nguồn thải ra các lưu vực sông. Trên cơ sở đó, việc quản lý, giám sát từng nguồn thải sẽ được thực hiện theo nguyên tắc “ai cấp phép, người đó chịu trách nhiệm quản lý”.
Đáng chú ý, thành phố khẳng định quan điểm kiên quyết không cấp phép đầu tư, không phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án, cơ sở không đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường. Đặc biệt, các dự án không có công trình xử lý nước thải đạt quy chuẩn Việt Nam trước khi xả ra sông sẽ không được xem xét.
Thông điệp “không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế” tiếp tục được nhấn mạnh, thể hiện rõ quyết tâm của Hà Nội trong việc hướng tới phát triển bền vững.
Đối với quản lý chất lượng nước mặt, thành phố sẽ duy trì việc quan trắc, đánh giá thường xuyên diễn biến chất lượng nước tại các lưu vực sông. Mạng lưới quan trắc sẽ được rà soát, bổ sung thêm các điểm, trạm quan trắc tự động, liên tục tại những khu vực ô nhiễm nghiêm trọng.
Trong trường hợp mực nước thấp, dòng chảy kém, các cơ quan chức năng sẽ kịp thời thông báo để điều tiết, bổ cập nước, tạo nguồn, qua đó tăng khả năng tự làm sạch của sông - giải pháp mang tính căn cơ, lâu dài.
Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm tiếp tục được xác định là “then chốt” trong cuộc chiến chống ô nhiễm môi trường nước. Hà Nội yêu cầu tăng cường kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường, kiên quyết xử lý các hành vi xả thải trái phép ra sông.
Những trường hợp vi phạm nghiêm trọng sẽ bị đình chỉ hoạt động xả thải, buộc khắc phục hậu quả và nâng cấp, hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải theo đúng quy định. Đồng thời, thành phố cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật và quy định của địa phương nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về môi trường và tài nguyên nước.
Sau 8 năm xây dựng, ngày 1/12/2024, Hà Nội bắt đầu vận hành thử nghiệm dự án Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, với công suất 100.000 m3/ngày đêm.
Bên cạnh các giải pháp kỹ thuật và quản lý, Hà Nội đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền, truyền thông nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường. Việc phổ biến sâu rộng Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản hướng dẫn được xác định là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, giúp doanh nghiệp và người dân hiểu rõ trách nhiệm của mình.
Thành phố cũng khuyến khích phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong giám sát, phản biện xã hội, đồng thời tăng cường sự tham gia của cộng đồng dân cư trong bảo vệ môi trường nước. Khi người dân trở thành “tai mắt”, các hành vi vi phạm sẽ khó có cơ hội tồn tại.
Với việc ban hành kế hoạch tổng thể, đồng bộ và có lộ trình rõ ràng, Hà Nội đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc từng bước cải thiện, phục hồi chất lượng môi trường nước tại các lưu vực sông trọng điểm. Đây không chỉ là yêu cầu trước mắt nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, mà còn là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững của Thủ đô trong dài hạn.
“Giải cứu” những dòng sông ô nhiễm là hành trình khó khăn, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Nhưng với những giải pháp cấp bách, quyết liệt đang được triển khai, kỳ vọng về một Hà Nội xanh - sạch - bền vững đang dần trở nên rõ nét hơn.
Bình luận