Những mảnh đời, những phận người và cuộc mưu sinh khó nhọc ở vùng cửa Ba Lạt - nơi dòng nước sông Hồng chảy về với biển, khiến tôi thực sự ám ảnh.
Họ tự ví mình như những chú cò thìa đang xục mỏ xuống lớp bùn lầy để kiếm ăn, và đôi chân chỉ ráo nước khi bóng chiều tắt lịm.Trên hành trình từ tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) chảy qua 9 tỉnh, thành phố của Việt Nam, dòng sông Mẹ đã “thai nghén” trong mình những hạt phù sa để “sinh hạ” nên vùng đất ngập nước ở cửa sông ven biển thuộc VQG Xuân Thuỷ.
Nơi đây trở thành quê hương của hơn 4.800 người thuộc địa phận hành chính của 5 xã Giao Thiện, Giao An, Giao Lạc, Giao Xuân và Giao Hải (huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định). Những bãi bồi thẳng cánh cò bay đã từng sản sinh những “vua ngao”, “vua tôm” giàu kếch sù.
Nhưng ít người biết rằng, dưới tán rừng ngập mặn có hàng trăm người phụ nữ ngày ngày bì bõm dưới bùn lầy cào từng con ngao con vạng; móc cáy, bắt cua, cá…
Một cuộc mưu sinh có vị mặn của mồ hôi, nước mắt và cũng có cả vị tanh nồng của cá tôm và máu đổ.
Hiểm nguy trên những mảng phao
Tôi cùng 4 người phụ nữ trung niên xóm 21, xã Giao Thiện, huyện Giao Thuỷ đi cuốc ngó (một loài thuộc họ ngao).
Hành trang của họ chỉ vỏn vẹn một túi vải bạt bên trong đựng cái cào cán ngắn và hộp cơm.
Suốt một giờ đồng hồ, những vòng quay ngược gió trĩu nặng của chiếc xe đạp cũ mèm, rỉ sét vật vã cõng người từ đê Ngự Hàn tới bìa rừng ngập mặn.
Họ dựng chiếc xe nằm nghiêng theo bờ các vuông tôm, rồi len lỏi dưới những tán cây rậm rạp tìm đường ra bờ sông Trà. Cồn Lu, cồn Ngạn là đích đến của những người phụ nữ.
Phương tiện qua sông là mảng phao được ghép chằng chịt bởi những mảnh xốp vỡ vụn rộng khoảng 1,4 m2, dày 25 - 30 cm.
Để chiếc mảng phao không bị lật, 4 người phải ngồi cân 4 góc, cầm đòn tre khuấy nước nhịp nhàng.
Sức của 4 người phụ nữ mảnh mai đấu lại với dòng chảy chẳng khác nào cánh diều giấy gặp cơn gió mạnh. Mới ra đến giữa sông, thế mà bè mảng ba phần nổi bảy phần chìm đã trôi xuôi về phía hạ lưu hàng trăm mét so với điểm xuất phát.
Há miệng thở hồng hộc, cau mày nhăn nhúm khua sào, thỉnh thoảng những người phụ nữ lại thốt lên vài câu thở than: “Giá như có ông Tôn Ngộ Không vừa bay vừa kéo phao cho mình thì tốt nhỉ?” hay “Mấy mụ kia chèo mạnh tay lên chứ”.
Trên chiếc bè phao này, có lần chị Mão đã ngã lộn cổ xuống sông vì 4 người ngồi không cân.
Trong số 4 người phụ nữ ấy, chỉ có chị Vũ Thị The (40 tuổi) là biết bơi. Có lần muốn vượt sông mà không phải chèo mảng phao, chị The cầm theo cuộn dây thừng buộc một đầu vào gốc cây sú, sau đó bơi qua sông thắt đầu còn lại vào cây sú khác để 3 chị Mão, Cúc và Thêm bấu tay di chuyển dần dần.
Tôi lại liên tưởng đến một sự kiện đau lòng vào năm 2011, cũng tại dòng sông này, hai người công nhân xây dựng công trình Đồn Biên phòng Ba Lạt đã thiệt mạng trong một trận đắm đò.
Vượt sông thành công, họ tiếp tục ngâm bùn nước vượt qua những con rạch nhỏ khoảng 20 phút mới tới bãi bồi để cào vạng.
Ăn cơm đứng
Bao năm đằm mình ở Cồn Lu, Cồn Ngạn, 4 người phụ nữ thuộc địa bàn phân bố của các loài tôm, cua, cá như lòng bàn tay.
Chị The kể: Con cá bớp chuyên sống ở trong tán rừng ngập mặn sình lầy, cái hang có từ 2 lỗ trở lên để trú ẩn và đẻ trứng, đi đâu cũng phải xoắn xuýt có đôi, có cặp. Thức ăn của nó là còng, cáy, tôm, cua, cá nhỏ.
Vậy nên dân đi bắt cá bớp bao giờ cũng mang về được khối con giáp xác. Chết nỗi chui vào bụi sú vẹt còn khổ hơn lính du kích, có chỗ gần như phải nằm xuống mà trườn như con rắn. Hang cá bớp, cáy, cua sâu 40 - 50 cm, thò xuống bắt bùn bết ngập bả vai.
Đội cào ngao, vạng, ngó, hến cũng khổ không kém. Những ngày con nước lớn, mỗi người phải ngâm mình dưới nước từ 5 - 6 tiếng, rồi ngụp xuống mà vớt. Mùa hè nóng như đổ lửa vẫn phải hì hụi cúi gập mặt sát đất mà cuốc trên bãi trắng, da lưng như bị thiêu đốt, vài bữa da chết lại bong.
Trong số 4 người phụ nữ, gia cảnh của chị Đinh Thị Cúc éo le nhất.
Chồng chị bị lèo khoèo chân tay, sức khoẻ yếu lại hơi ngơ ngẩn. Trong tâm chị chẳng muốn làm cái nghề ngụp lặn bùn lầy bẩn thỉu này, nên ly hương lên Hà Nội mổ chó thuê, rồi xách hồ, xách vữa.
Nhưng, cái nghề ấy không ổn định, làm được dăm bữa mùa vụ là hết việc đành phải trở về mưu sinh ở tán rừng ngập mặn. Khuôn mặt sạm đen, gầy gò và ánh mắt buồn của chị Cúc chẳng ăn nhập gì với một người phụ nữ tuổi 35.
Trong không gian toàn nước, cát và bùn lầy, họ chỉ nhìn mặt trời, nhìn con nước để đoán giờ giấc.
>> ĐỌC TIẾP...  |
| Chèo thuyền bằng xốp qua sông |
Nhưng ít người biết rằng, dưới tán rừng ngập mặn có hàng trăm người phụ nữ ngày ngày bì bõm dưới bùn lầy cào từng con ngao con vạng; móc cáy, bắt cua, cá…
Một cuộc mưu sinh có vị mặn của mồ hôi, nước mắt và cũng có cả vị tanh nồng của cá tôm và máu đổ.
Hiểm nguy trên những mảng phao
Tôi cùng 4 người phụ nữ trung niên xóm 21, xã Giao Thiện, huyện Giao Thuỷ đi cuốc ngó (một loài thuộc họ ngao).
Hành trang của họ chỉ vỏn vẹn một túi vải bạt bên trong đựng cái cào cán ngắn và hộp cơm.
 |
| Sang sông |
Suốt một giờ đồng hồ, những vòng quay ngược gió trĩu nặng của chiếc xe đạp cũ mèm, rỉ sét vật vã cõng người từ đê Ngự Hàn tới bìa rừng ngập mặn.
Họ dựng chiếc xe nằm nghiêng theo bờ các vuông tôm, rồi len lỏi dưới những tán cây rậm rạp tìm đường ra bờ sông Trà. Cồn Lu, cồn Ngạn là đích đến của những người phụ nữ.
Phương tiện qua sông là mảng phao được ghép chằng chịt bởi những mảnh xốp vỡ vụn rộng khoảng 1,4 m2, dày 25 - 30 cm.
Để chiếc mảng phao không bị lật, 4 người phải ngồi cân 4 góc, cầm đòn tre khuấy nước nhịp nhàng.
Sức của 4 người phụ nữ mảnh mai đấu lại với dòng chảy chẳng khác nào cánh diều giấy gặp cơn gió mạnh. Mới ra đến giữa sông, thế mà bè mảng ba phần nổi bảy phần chìm đã trôi xuôi về phía hạ lưu hàng trăm mét so với điểm xuất phát.
 |
| Dầm mình dưới dòng nước sâu |
Há miệng thở hồng hộc, cau mày nhăn nhúm khua sào, thỉnh thoảng những người phụ nữ lại thốt lên vài câu thở than: “Giá như có ông Tôn Ngộ Không vừa bay vừa kéo phao cho mình thì tốt nhỉ?” hay “Mấy mụ kia chèo mạnh tay lên chứ”.
Trên chiếc bè phao này, có lần chị Mão đã ngã lộn cổ xuống sông vì 4 người ngồi không cân.
Trong số 4 người phụ nữ ấy, chỉ có chị Vũ Thị The (40 tuổi) là biết bơi. Có lần muốn vượt sông mà không phải chèo mảng phao, chị The cầm theo cuộn dây thừng buộc một đầu vào gốc cây sú, sau đó bơi qua sông thắt đầu còn lại vào cây sú khác để 3 chị Mão, Cúc và Thêm bấu tay di chuyển dần dần.
Tôi lại liên tưởng đến một sự kiện đau lòng vào năm 2011, cũng tại dòng sông này, hai người công nhân xây dựng công trình Đồn Biên phòng Ba Lạt đã thiệt mạng trong một trận đắm đò.
Vượt sông thành công, họ tiếp tục ngâm bùn nước vượt qua những con rạch nhỏ khoảng 20 phút mới tới bãi bồi để cào vạng.
Ăn cơm đứng
Bao năm đằm mình ở Cồn Lu, Cồn Ngạn, 4 người phụ nữ thuộc địa bàn phân bố của các loài tôm, cua, cá như lòng bàn tay.
Chị The kể: Con cá bớp chuyên sống ở trong tán rừng ngập mặn sình lầy, cái hang có từ 2 lỗ trở lên để trú ẩn và đẻ trứng, đi đâu cũng phải xoắn xuýt có đôi, có cặp. Thức ăn của nó là còng, cáy, tôm, cua, cá nhỏ.
Vậy nên dân đi bắt cá bớp bao giờ cũng mang về được khối con giáp xác. Chết nỗi chui vào bụi sú vẹt còn khổ hơn lính du kích, có chỗ gần như phải nằm xuống mà trườn như con rắn. Hang cá bớp, cáy, cua sâu 40 - 50 cm, thò xuống bắt bùn bết ngập bả vai.
Đội cào ngao, vạng, ngó, hến cũng khổ không kém. Những ngày con nước lớn, mỗi người phải ngâm mình dưới nước từ 5 - 6 tiếng, rồi ngụp xuống mà vớt. Mùa hè nóng như đổ lửa vẫn phải hì hụi cúi gập mặt sát đất mà cuốc trên bãi trắng, da lưng như bị thiêu đốt, vài bữa da chết lại bong.
Trong số 4 người phụ nữ, gia cảnh của chị Đinh Thị Cúc éo le nhất.
Chồng chị bị lèo khoèo chân tay, sức khoẻ yếu lại hơi ngơ ngẩn. Trong tâm chị chẳng muốn làm cái nghề ngụp lặn bùn lầy bẩn thỉu này, nên ly hương lên Hà Nội mổ chó thuê, rồi xách hồ, xách vữa.
 |
| Cả ngày gập lưng để kiếm tìm hải sản |
Nhưng, cái nghề ấy không ổn định, làm được dăm bữa mùa vụ là hết việc đành phải trở về mưu sinh ở tán rừng ngập mặn. Khuôn mặt sạm đen, gầy gò và ánh mắt buồn của chị Cúc chẳng ăn nhập gì với một người phụ nữ tuổi 35.
Trong không gian toàn nước, cát và bùn lầy, họ chỉ nhìn mặt trời, nhìn con nước để đoán giờ giấc.
Bình luận