Sửa thuế giá trị gia tăng: Gỡ vướng nông sản, giảm chi phí và tránh 'xin - cho'

Tại phiên thảo luận dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, các đại biểu đều thống nhất cần đưa chính sách thuế quay về mô hình đã vận hành ổn định giai đoạn 2016 - 2024: sản phẩm nông sản chưa chế biến ở khâu thương mại không kê khai, không tính thuế đầu ra nhưng vẫn được khấu trừ toàn bộ thuế đầu vào. Đây được xem là giải pháp cấp thiết nhằm tháo gỡ ách tắc và tiết giảm chi phí tài chính cho doanh nghiệp.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) khẳng định, việc bổ sung nội dung này vào khoản 1 Điều 5 sẽ giúp doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam “giảm hàng chục ngàn tỷ đồng vốn bỏ ra để nộp thuế phải trả lãi để rồi sau đó lại được Nhà nước hoàn lại”. Theo ông, số tiền này nếu không bị treo ở thuế sẽ tạo ra lợi nhuận đáng kể khi được đưa vào sản xuất - kinh doanh, nhất là trong bối cảnh nông sản Việt Nam đang cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế.

Đại biểu cho rằng: "Số tiền có vẻ như doanh nghiệp không mất gì, nhưng về giá trị thì doanh nghiệp mất rất nhiều. Không chỉ là trả lãi cho khoản tiền vay để trả cho khoản nộp thuế trước mà số tiền ấy nếu được đưa vào kinh doanh sẽ sinh thêm lợi nhuận. Trong điều kiện khó khăn của nông sản Việt Nam khi cạnh tranh trên thương trường quốc tế, chỉ chút ít phần trăm lợi nhuận cũng giúp cho doanh nghiệp rất nhiều để vững vàng hơn trong cạnh tranh và phát triển. Nếu giữ như quy định cũ, hàng chục ngàn doanh nghiệp, hàng ngàn cán bộ thuế phải mất nhiều thời gian và công sức để làm thủ tục này, do đó không tránh khỏi những tiêu cực bởi cơ chế xin-cho".

Đại biểu Nguyễn Vân Chi (đoàn Nghệ An) và Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM) đề nghị luật cần quy định rõ ngay trong Khoản 1 Điều 5 rằng các sản phẩm này “không phải tính thuế giá trị gia tăng song vẫn được khấu trừ đầu vào giống dự thảo của Luật 106 được ban hành trước năm 2024”. Theo các đại biểu, quy định rõ ràng sẽ hạn chế cách hiểu khác nhau giữa các cơ quan thuế địa phương.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) nêu tình trạng nhiều hoạt động như “phân loại, bảo quản lạnh, bóc vỏ, sấy khô, hút chân không vẫn bị cách hiểu khác nhau giữa các địa phương, dẫn đến không ít tranh chấp về thuế”. Ông đề nghị bổ sung quy định giao Bộ Tài chính ban hành danh mục và tiêu chí định lượng cụ thể cho các hoạt động được coi là sơ chế thông thường.

Ở góc nhìn khác, đại biểu Tô Ái Vang (đoàn TP Cần Thơ) đề xuất Chính phủ nghiên cứu chuyển một số sản phẩm nông sản, thủy sản sang diện chịu thuế giá trị gia tăng với thuế suất 0% hoặc 5% để doanh nghiệp được hoàn khấu trừ đầu vào, giảm áp lực tài chính. Bà cho biết, hiện doanh nghiệp mua hàng từ nông dân thường lập bản kê để hạch toán chi phí, nhưng tính hợp lệ của bản kê là thách thức trong quản lý thuế, dễ dẫn đến rủi ro mua bán hóa đơn bất hợp pháp. Do đó, bà kiến nghị tăng cường minh bạch giao dịch thông qua hóa đơn điện tử hoặc các phương thức quản lý hiện đại, đồng thời giảm thủ tục cho nông dân.

Đại biểu Trần Anh Tuấn (đoàn TP.HCM) đề nghị làm rõ phạm vi áp dụng chính sách với chuỗi cung ứng nông sản. Ông đặt vấn đề: doanh nghiệp, hợp tác xã được mua sản phẩm chưa chế biến từ hộ dân (F1) hay có thể mua qua nhiều khâu trung gian vẫn được áp dụng chính sách không thuế? Việc này cần được quy định minh bạch để tránh cách hiểu khác nhau trong thực thi.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết nội dung được các đại biểu quan tâm nhiều nhất là chính sách thuế đối với hàng nông sản. Ông cho rằng, Luật Thuế năm 2008 quy định nhóm hàng này chịu thuế 5%, nhưng do phát sinh tình trạng doanh nghiệp lợi dụng mua bán hóa đơn lòng vòng để gian lận hoàn thuế, Quốc hội năm 2016 đã sửa theo hướng không chịu thuế.

Tuy nhiên, đến năm 2024, chính sách lại được điều chỉnh đưa nhóm hàng này quay trở lại diện chịu thuế 5%, dẫn đến hàng loạt vướng mắc trong triển khai. Vì vậy, Chính phủ trình Quốc hội cho điều chỉnh lại, đưa chính sách về đúng tinh thần Luật Thuế 2016 nhằm ổn định môi trường kinh doanh và phù hợp tình hình thực tiễn.

Đối với sản phẩm nông lâm thủy sản dùng làm thức ăn chăn nuôi, dự thảo Luật sửa đổi theo hướng lược bỏ quy định áp dụng mức thuế suất theo khoản 5 Điều 9 Luật Thuế giá trị gia tăng 2024. Bộ trưởng lý giải: “Để đảm bảo việc áp dụng thuế giá trị gia tăng đồng bộ theo quy định của pháp luật về thức ăn chăn nuôi, đảm bảo bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu… Việc sửa đổi này sẽ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh nông nghiệp bị ảnh hưởng nhiều bởi thiên tai, mưa lũ kéo dài”.