Trong vụ Hè Thu 2025, 11 mô hình thí điểm thuộc Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) ghi dấu ấn với hiệu quả vượt trội.
Được triển khai trên diện tích 543,5 ha với 355 hộ nông dân tham gia, các mô hình này không chỉ tối ưu hóa chi phí sản xuất mà còn mang lại lợi nhuận cao, khẳng định tiềm năng của sản xuất lúa bền vững.
Cụ thể, lượng giống gieo sạ giảm 50-65%, tương ứng 70-130 kg/ha, giúp tiết kiệm 2,5 triệu đồng/ha. Lượng phân đạm giảm 31,3%, từ 600 kg/ha xuống 380 kg/ha, tiết kiệm 3 triệu đồng/ha. Số lần phun thuốc bảo vệ thực vật giảm từ 11 xuống 9 lần/vụ, tiết kiệm thêm 3 triệu đồng/ha.
Đặc biệt, các mô hình giảm số lần rút nước và lượng nước sử dụng, đáp ứng tiêu chí giảm phát thải khí nhà kính. Năng suất lúa ổn định, lợi nhuận đạt 14,5-36,3 triệu đồng/ha, cao hơn sản xuất thông thường 4,6-15,8 triệu đồng/ha. Giá thành sản xuất giảm 326 -1.052 đồng/kg lúa tươi.
Một nông dân tại Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Thanh niên Phú Hòa, xã Tân Hội, An Giang, chia sẻ: “Tôi rất phấn khởi khi tham gia mô hình này. Chi phí đầu tư giảm, lúa cứng cây, ít đổ ngã, lợi nhuận cao hơn trước.” Những kết quả này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn cải thiện chất lượng cây trồng và bảo vệ môi trường.
Mô hình canh tác lúa chất lượng cao và giảm phát thải của Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Thanh niên Phú Hòa, xã Tân Hội, An Giang. (Ảnh: KNQG)
Mở rộng diện tích, vượt mục tiêu đề ra
Đến nay, ĐBSCL đã đạt hơn 354.000 ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp, gấp đôi kế hoạch ban đầu. Các mô hình được tổ chức theo hình thức hợp tác xã, đảm bảo liên kết chặt chẽ từ khâu đầu vào đến tiêu thụ sản phẩm.
Việc giảm lượng nước sử dụng và số lần rút nước không chỉ tiết kiệm tài nguyên mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế về nông sản bền vững.
Trong vụ Đông Xuân 2025-2026, các địa phương tại ĐBSCL cam kết mở rộng diện tích, tăng cường cơ giới hóa và đẩy mạnh liên kết với doanh nghiệp. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn giúp nông dân tiếp cận các công nghệ tiên tiến, từ đó cải thiện thu nhập và chất lượng cuộc sống. Việc vượt mục tiêu đề ra là minh chứng cho sự phù hợp và tiềm năng của mô hình này trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang chuyển đổi theo hướng xanh và bền vững.
Cầu nối quan trọng
Sự thành công của Đề án không thể thiếu vai trò của hệ thống khuyến nông cộng đồng. Đến tháng 6/2025, ĐBSCL đã xây dựng 1.013 tổ khuyến nông với 10.361 thành viên.
Lực lượng này đóng vai trò quan trọng trong chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ nông dân thành lập và vận hành hợp tác xã hiệu quả. Nhờ đó, nhiều chuỗi liên kết sản xuất theo giá trị đã được hình thành, mang lại lợi ích thiết thực cho cả nông dân và doanh nghiệp.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với các doanh nghiệp như Bayer, Bình Điền, Sài Gòn Kim Hồng, AHA… triển khai các mô hình ứng dụng công nghệ tiên tiến, như “Forward Farming - Nông nghiệp bền vững hướng tới tương lai” và “Canh tác lúa hữu cơ, phát thải thấp NeoRice”. Những mô hình này giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm phụ thuộc vào hóa chất và tăng chất lượng sản phẩm.
Ngoài ra, Quỹ Thiện Tâm thuộc Tập đoàn Vingroup hỗ trợ hợp tác xã vay vốn ưu đãi lãi suất 0% trong 10 năm, giúp mở rộng quy mô sản xuất và phát triển sản phẩm. Nhiều doanh nghiệp cũng đóng góp bằng cách chuyển giao công nghệ, cung cấp thiết bị và sản phẩm hỗ trợ sản xuất, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của Đề án.
Thách thức trong triển khai
Dù đạt nhiều thành công, Đề án vẫn đối mặt với một số khó khăn. Theo lãnh đạo xã Tân Hội, An Giang, tập quán sản xuất nhỏ lẻ và thiếu đồng bộ vẫn tồn tại ở một số khu vực. Cơ sở hạ tầng như kênh mương, kho chứa, và thiết bị cơ giới hóa còn hạn chế, gây khó khăn trong việc đưa rơm ra khỏi đồng ruộng.
Ông Nguyễn Cao Khải, Giám đốc Hợp tác xã Tiến Thuận, TP Cần Thơ, cho biết: “Khi mở rộng diện tích, hợp tác xã cần vốn để đầu tư máy móc như gieo hạt, phun thuốc, cuộn rơm, nhưng hiện tại thiếu tài sản thế chấp để vay vốn".
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Huỳnh Văn Thòn, Chủ tịch Tập đoàn Lộc Trời, nhấn mạnh rằng cách tổ chức thực hiện là yếu tố then chốt. Ông đề xuất tổ chức lại hợp tác xã và lực lượng khuyến nông cơ sở để phù hợp với sản xuất quy mô lớn.
Chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp và hợp tác xã để xây dựng kế hoạch thống nhất từ sản xuất đến tiêu thụ, qua đó nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của hạt gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, nhận định hiệu quả của các mô hình thí điểm đã được chứng minh rõ ràng. Ông kiến nghị nhanh chóng mở rộng diện tích lên hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm nghìn hecta, thay vì chỉ dừng lại ở các mô hình nhỏ lẻ.
Đại biểu kiến nghị mở rộng diện tích lúa chất lượng cao, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp. (Ảnh: KNQG)
Giải pháp nhân rộng
Để nhân rộng thành công của Đề án, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Hoàng Văn Hồng đề xuất tăng cường phổ biến quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp đến từng địa phương, hợp tác xã và nông dân.
Các dự án khuyến nông Trung ương và mô hình hợp tác công-tư (PPP) cần được đẩy mạnh để khuyến khích nhân rộng mô hình. Cần ưu tiên kinh phí đào tạo, nâng cao năng lực cho lực lượng khuyến nông cộng đồng về kỹ thuật canh tác, kỹ năng truyền thông và giám sát phát thải. Việc trang bị thiết bị đo đạc, báo cáo phát thải cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và thống nhất trong hệ thống.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam khẳng định, các mô hình thí điểm đã đạt thành công vượt mong đợi, với năng suất, sản lượng và lợi nhuận tăng, đồng thời giảm đáng kể lượng khí CO2 phát thải.
Ông yêu cầu Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật hoàn thiện bộ tiêu chí sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp để trình Bộ phê duyệt, làm cơ sở triển khai vụ Đông Xuân 2025-2026. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Cục Kinh tế hợp tác cần tổ chức tập huấn, nâng cao năng lực cho hợp tác xã, cán bộ khuyến nông và ngành nông nghiệp.
Các địa phương cần rà soát các xã tham gia Đề án, tập huấn cho lãnh đạo xã để nắm rõ nội dung và tham gia hiệu quả. Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh cần tham mưu cho UBND tỉnh phê duyệt các dự án liên quan, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn và triển khai kế hoạch thủy lợi. Doanh nghiệp và hợp tác xã cần đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm, xây dựng chuỗi liên kết bền vững và kêu gọi sự tham gia của các tổ chức quốc tế.
Mô hình lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao vị thế của hạt gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế. Với sự đồng hành của lực lượng khuyến nông, hợp tác xã và doanh nghiệp, Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu tái cơ cấu ngành lúa gạo.
Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, hiệu quả và thân thiện với môi trường, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường toàn cầu.
Bình luận