Yến tiệc của vua chúa xưa vào dịp Tết có những gì?

Những triều đại phong kiến khác nhau cũng có sự khác biệt trong nghi thức, yến tiệc đón Tết nhưng với nét truyền thống của người Việt sự khác biệt đó cũng không quá lớn.

Theo các nhà sử gia đánh giá, vương triều Nguyễn (1802-1945) đã đặt ra nhiều yến tiệc với những lễ nghi, quy chuẩn rất phong phú và cụ thể đó được coi như chuẩn mực lễ nghi của thời kì phong kiến Việt Nam.

Nghi thức mừng lễ Tết - ngày lễ quan trọng nhất trong năm. Chính vì vậy mọi công việc phải chuẩn bị kéo dài trước một tháng. Triều đình ngưng giải quyết các công việc từ hạ tuần tháng Chạp đến thượng tuần tháng Giêng.

Nguyên vật liệu ẩm thực trong hoàng cung được cung cấp từ 3 nguồn: Nguyên liệu mua từ chợ ở Kinh đô hay các vùng lân cận, nguyên liệu được các địa phương cống nạp và mua từ nước ngoài.

Cụ thể thóc gạo ở Gia Định; thóc nếp ở Bắc Thành; ý dĩ ở Quảng Trị; yến sào ở Gia Định, Quảng Nam; gân hươu ở Phú Yên, An Giang, Gia Định, Bình Thuận, Khánh Hòa; vây cá ở Hà Tiên, Gia Định, Bình Thuận, Phú Yên; hải sâm ở Hà Tiên, Phú Yên; cửu khổng ở Quảng Bình, các loại chè (trà) đã chế biến ở Hà Nội, Quảng Ngãi, Quảng Nam.

Trong ngày mồng 1 và mồng 2 vua sẽ ban yến tiệc và ban tiền thưởng xuân cho các quan lại và hoàng thân quốc thích. Các bữa yến tiệc ngày tết cũng được chuẩn bị thịnh soạn và sang trọng hơn ngày thường với nhiều món "sơn hào hải vị". Nhưng cũng hết sức đa dạng và phong phú, từ các món ăn quý tộc đến những thức ăn dân dã.

Thư tịch cổ Hội điển ghi chép, nhiều loại món ăn gồm sơn hào (gân hươu, thịt gà quay, thịt gà ninh, thịt dê, dạ dày lợn, thịt lợn ninh, giò lụa, giò hoa, chân lợn ninh, thịt móng ngựa, thịt vịt ninh, thịt vịt quay, thịt ngan quay, bồ câu trắng, chả rán…); hải vị (yến sào, vây cá, bào ngư, hải sâm, nhu ngư - cá khoai, bóng cá, cá viên, tôm to, cua biển, cá dấm…);

Lương thực (cơm nếp lam, xôi đỏ, miến…); chè (trứng gà, hột sen…); hoa quả, sản vật (quýt, cam, chuối, nho, dưa, hạt dưa, sơn trà, chanh, đậu lạc…); các loại bánh (lá gai, tiễn đôi, uyển cao, bột vàng, bột màu, trứng gà, bao, bột sắn trắng, đa, hồng, hình củ gừng, trứng sẻ, ráng vừng, thạch hoa, củ cải, bột lục bách…); các loại mứt (bát bửu, tứ linh, màu hoa, màu quả, táo, gừng, bí…); kẹo (đường phèn, mạch nha, hồng, cam, củ cải, long nhãn, sơn trà…).

Những món ngự thiện như nem công, thấu thỏ, xôi vò, nham bò, trứng gà lộn, khum lệt, xào lươn, bó sò trâu, chiên cua gạch, hầm câu, cao lầu, kho tàu, thịt quay, dưa giá, kiệu thịt phay, gầm ghì, măng cày, hon hôn, nướng sẻ, um cò, tao sò, mực trộn, gân chân vịt, giò nai, cháo hải sâm, kim châm, da bì, bánh mì tây, rượu dầm cam bồ đào, trọn hường leo, su sê chế điều, liên tử bình ba tiêu, chánh hoài, ý dĩ, an la ba la mật, phò ma cô lông, liên trà.

Đặc biệt phải kể đến nhóm món ăn cao cấp, quí hiếm: bát trân (yến sào, hải sâm, bào ngư, hào xi, lộc cân, cửu khổng, tê bì, hùng chưởng).

Bộ phận tổ chức ẩm thực (đội Thượng thiện, viện Thượng trà, đội Phụng thiện, ty Lí thiện, tự Quang lộc) luôn tuân thủ nghiêm ngặt theo các quy định, chuẩn tắc được cụ thể hóa trong các văn bản điển lệ. Phong cách yến tiệc của mỗi vị vua cũng hết sức riêng biệt, mang đậm cá tính.

Điều đó cho thấy yến tiệc trong cung đình ngày xưa là một bộ phận quan trọng, thường trực trong ẩm thực cung đình, mang một dấu ấn đặc sắc của văn hóa người Việt.

Video: Chiêm ngưỡng bảo vật hoàng cung thời Nguyễn