Xây trường công vài trăm tỷ đồng ở Hà Nội liệu có tạo bất bình đẳng?

Quá tải

Cứ đến mùa tuyển sinh đầu cấp ở Hà Nội, vấn nạn "chạy trường" lại là chủ đề nóng trên báo chí, được các bậc phụ huynh bàn tán xôn xao trên các diễn đàn mạng. Nhiều người rỉ tai nhau để chạy vào trường điểm của nhiều quận ở Hà Nội phải mất tới vài nghìn USD.

Tuy vậy, khi hỏi trực tiếp các phụ huynh, rất ít người có đủ dũng cảm thừa nhận đã từng dùng quan hệ, tiền bạc để “chạy” trường cho con.

Thực tế hiện nay ở nhiều quận ở Hà Nội, các "tân binh" lớp 1 phải học tập trong những lớp học chật hẹp với sĩ số lớp trên 50-60 học sinh. Hệ quả tất yếu là cô không thể chuyển tải kiến thức, quan tâm hết từng đó học trò trong mỗi giờ học chỉ có 35 phút.

Chưa nói đến những phòng chức năng như phòng chuyên đề, âm nhạc, kỹ năng... mà ngay cả nhu cầu cơ bản như chạy nhảy, vui chơi và đặc biệt là khâu chăm sóc bán trú của trẻ cũng không được đáp ứng. Không chỉ ở cấp tiểu học mà nhiều học sinh cấp học khác cũng đồng cảnh ngộ.

Theo điều lệ trường tiểu học, diện tích mặt bằng xây dựng trường được xác định trên cơ sở số lớp, số học sinh và đặc điểm vùng miền với bình quân tối thiểu 10m2 / một học sinh đối với khu vực nông thôn, miền núi; 6m2 / một học sinh đối với khu vực thành phố, thị xã. Khu đất làm sân chơi, sân tập không dưới 30% diện tích mặt bằng của trường.

Bên cạnh đó, việc  quy hoạch hệ thống trường công và trường tư còn chưa phù hợp với quy mô, mạng lưới, dẫn đến việc ở các quận ở Hà Nội vẫn thiếu chỗ học cho học sinh, còn tạo cơ hội cho nhiều gia đình có tiền, có quan hệ “chạy” vào những ngôi trường chất lượng.

Vì vậy, cả trường công và trường tư càng có thương hiệu thì lại càng dẫn đến việc quá tải.

Nếu như báo chí đã quen với hình ảnh các trường công quá tải, đông nghịt học sinh thì điều này cũng đang xảy ra ngay cả các trường tư thục có thương hiệu.

Đơn cử như tại Trường Tiểu học Lê Quý Đôn, Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm (ở khu đô thị Mỹ Đình) là những trường tư thục lâu đời ở Hà Nội trong tháng 5 hàng năm đều đông kín phụ huynh học sinh đến xếp hàng nộp đơn. Năm học 2016-2017, trường tiểu học Đoàn Thị Điểm thông báo tuyển sinh 19 lớp 1 Con số tăng lên theo "nhu cầu của phụ huynh".

Một trường tiểu học diện tích chỉ có hơn 5.000 m2 đất mà có khoảng 3.000 em học sinh/ 100 lớp học. Như vậy, dù rằng trường có tốt mấy thì bao nhiêu phần trăm học sinh đáp ứng được chuẩn. Cuối năm 2015, trường tiểu học Đoàn Thị Điểm đã bị phụ huynh và báo chí phản ánh về việc thu gom thực phẩm không rõ nguồn gốc.

Đó cũng là một hệ quả tất yếu của việc quá tải học sinh, bộ máy quản lý của các trường dù có thương hiệu tốt đến mấy cũng sẽ khó lòng kham nổi chất lượng hoạt động.

Vấn đề quá tải tại các trường tiểu học ở nhiều quận tại Hà Nội được báo chí phản ánh nhiều.

Clip: Chạy trường cho con vào trường công lập ở Hà Nội (Nguồn: VTV)

Trong khi đó, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội cùng các phòng Giáo dục và đào tạo các quận, huyện đều chỉ biết thở dài vì lượng người di cư lên Thủ đô mỗi ngày một đông.

Trong khi đó, diện tích trường lớp của cấp tiểu học và THCS trên địa bàn Hà Nội lại chưa đáp ứng được so với kỳ vọng.

"Thực tế có phải vậy không hay do các cơ quan đang buông lỏng vấn đề quản lý tuyển sinh?", một chuyên gia giáo dục đặt câu hỏi.

Bên cạnh những điểm sáng như thành tích quốc tế, huy chương Vàng, Bạc... thì những bức hình phòng học đông đúc, ngột ngạt đã trở thành "thương hiệu giáo dục" ở các đô thị lớn của Việt Nam trong những năm qua.

Vấn đề này năm nào cũng được phụ huynh, báo chí phản ánh nhưng Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính quyền Hà Nội vẫn loay hoay chưa tìm ra giải pháp.

"Ai giám sát các tiêu chí đã ban hành trong điều lệ trường học?", vị chuyên gia giáo dục này đặt câu hỏi.

Nên chăng cần có bộ máy thanh kiểm tra, chế tài cụ thể cho những trường đã được cấp phép thực hiện nghiêm những tiêu chuẩn ban đầu, tránh hiện tượng "đầu voi đuôi chuột".

Siêu trường

Dù "kêu ca" thiếu kinh phí để xây dựng các trường tiểu học, trung học cơ sở nhưng một số quận của Hà Nội lại đầu tư xây những "siêu trường chất lượng cao" hoành tráng với kinh phí hàng vài trăm tỷ đồng. Vì vậy, ngay cả trong một quận, hai trường gần nhau nhưng có cơ sở vật chất hoàn toàn khác nhau.

Các "siêu trường chất lượng cao" từng bị dư luận băn khoăn là "cao" trong chất lượng hay chỉ "cao" trong chi phí xây dựng.

Các trường này được nhà nước rót ngân sách từ chi phí đầu tư đến lương giáo viên nhưng vẫn được thu thêm các khoản dịch vụ phát sinh khác.

Chính mô hình này đã nảy sinh nhiều vấn đề. Một là gây áp lực cho trường tư thục, thậm chí "bóp chết" trường tư thục vì cơ sở vật chất tốt hơn mà khoản thu thấp hơn.

Bên cạnh đó, dư luận cũng đặt câu hỏi về vấn đề quản lý minh bạch, số tiền thu ngoài quy định của các trường này như thế nào.

"Nhà nước tiếp tục hỗ trợ ngân sách hay có nên giảm tiền ngân sách phải cấp cho các trường này không?", một ý kiến nêu ra.

Bên cạnh đó, thực tế "cuộc chạy đua ngầm" của phụ huynh để chuyển con em các "siêu trường" đã làm mất bình đẳng giữa các trường công, vừa làm nạn "chạy chọt" đang ngày càng trở nên nhức nhối..

Nhiều người đặt câu hỏi: “Những “siêu trường” chất lượng cao với số vốn hàng vài trăm tỷ đồng được xây dựng để làm gì? Trong khi theo  chủ trương của nhà nước, Hà Nội đã thành lập trường chuyên để đào tạo học sinh giỏi như Amsterdam và Chu Văn An".

Với số tiền hàng vài trăm tỷ đồng có thể xây dựng rất nhiều trường mới, đảm bảo các gia đình có thu nhập cơ bản cũng có điều kiện được học ở những trường công lập.

Như vậy, rõ ràng việc quy hoạch các trường ở các quận tại Hà Nội cũng đang có rất nhiều bất hợp lý, nơi thừa nơi thiếu. Các trường "có thương hiệu" đang được "thả rông" để nhận số lượng học sinh vượt tải, tạo cơ hội cho nạn "chạy chọt".

Trường tư "kêu trời"

Từ lâu nhà nước đã có chủ trương và kêu gọi xã hội hóa giáo dục, mời các nhà đầu tư tham gia chia sẻ gánh nặng với nhà nước.

“Nhưng với cơ chế quản lý hiện nay của Bộ Giáo dục và Đào tạo và chính quyền Hà Nội thì liệu có biện pháp nào để khuyến khích các trường tư phát triển?”, một nhà đầu tư giáo dục băn khoăn.

Ở các nước phát triển, hệ thống trường công là dành cho toàn dân (những đối tượng được hưởng phúc lợi xã hội). Những trường công này có cơ sở vật chất đạt chuẩn, giáo viên đạt chuẩn, học sinh được hỗ trợ tiền học phí.

Những trường tư có sự khác biệt rõ ràng. Bên cạnh cơ sở vật chất tốt hơn, họ còn lồng ghép vào chương trình học những  môn nâng cao, khác biệt hơn các trường công. Chất lượng nâng cao đồng nghĩa với việc phụ huynh phải trả tiền.

Đáng lưu ý là những học sinh học trường tư được nhà nước hỗ trợ một khoản tiền tương ứng với khoản tiền chi cho một học sinh học trường công.

Có như vậy mới tạo sự minh bạch , công bằng giữa trường công và trường tư, giữa trường công và trường công.

Nhà đầu tư này cũng bức xúc khi cho rằng việc mở các “siêu trường” không chỉ gây ra sự bất công giữa các trường trong hệ thống trường công lập mà còn tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh với các trường ngoài công lập.

“Muốn mở một trường tư thục, nhà đầu tư phải chịu biết bao các loại kinh phí đầu tư, vay vốn xây dựng cơ sở, mua trang thiết bị, khấu hao tài sản để trả nợ gốc, Lãi vay, xây dựng đội ngũ giáo viên, chi phí tuyển sinh…

Được biết, UBND TP. Hà Nội đã ra quyết định công nhận trường chất lượng cao trên địa bàn TP, trong đó có 2 trường mầm non, 3 trường tiểu học, 1 trường THCS và 1 trường THPT; đồng thời, phê duyệt thí điểm trường chất lượng cao năm học 2014-2015 cho 11 trường.

Trong khi đó, việc Hà Nội bỏ vài trăm tỷ đồng để xây dựng những trường tiểu học, THCS công lập ngay trong các khu được quy hoạch đã khiến các nhà đầu tư có cảm giác bất bình đẳng trong cạnh tranh”, người này bức xúc.

Vị này cũng lấy ví dụ về việc cách đây 2 năm, dư luận xôn xao về việc khánh thành trường THCS Nghĩa Tân nằm trên địa bàn quận Cầu Giấy, Hà Nội với tổng số vốn đầu tư lên tới 350 tỷ đồng.

Ngân sách của TP Hà Nội đã phải đầu tư thêm để “biến” những trường công lập bình thường thành trường chất lượng cao (kể cả những trường thí điểm chất lượng cao) là khá lớn.

Báo chí từng phản ánh xây dựng mới Trường THCS Nam Từ Liêm là 97  tỷ đồng, mặc dù ở địa bàn Nam Từ Liêm từ lâu đã được xem là "đô thị giáo dục" với hàng loạt trường như Lê Quý Đôn, Quốc tế Việt-Úc Hà Nội, Đoàn Thị Điểm, Lomonoxop, Marie Curie... Tuy đầu tư hoành tráng nhưng từ khi chuyển sang mô hình chất lượng cao, trường THCS Nam Từ Liêm lại khó tuyển sinh hơn.

Nhiều ý kiến cho rằng việc xây dựng đó có phần lãng phí và gây ra sự bất công với chính những trường công lập trên địa bàn.

Chia sẻ về vấn đề này, TS Lê Tiến Thành (Nguyên Vụ trưởng Vụ giáo dục Tiểu học, Bộ GD-ĐT) cho rằng chủ trương xã hội hóa giáo dục của nhà nước hoàn toàn đúng nhưng vấn đề các địa phương thực hiện như thế nào.

Hiện nay, các trường tư đang nhận trách nhiệm chia sẻ với trường công, tạo thêm nhiều cơ hội học tập đối với các em học sinh trong khi nhà nước không mất ngân sách để xây dựng và trả lương cho giáo viên. Trong khi đó, trường công có trường mất vài trăm tỷ đồng để đầu tư.

Vì vậy, ông Thành cho rằng nhà nước cần phải quản lý chặt chẽ để tạo điều kiện nuôi dưỡng các trường tư để phục vụ các học sinh, đồng thời gánh đỡ gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

“Nhiều khi hơi đáng buồn là những trường tư chưa được chú ý thậm chí ghẻ lạnh. Có một thời các doanh nghiệp tư nhân cũng rơi vào tình trạng ấy. Chủ trương trung ương thì đúng nhưng xuống cấp dưới thì lại làm sai, gây khó dễ”, ông Thành nói.

Nguyên Vụ trưởng Vụ giáo dục tiểu học cho rằng, việc này cần phải yêu cầu trách nhiệm của chính quyền địa phương, đảm bảo cơ hội học tập đồng đều cho học sinh trên địa bàn.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển cũng phải thừa nhận trong thời gian vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đã ban hành nhiều quy định và triển khai nhiều giải pháp để chấn chỉnh những tiêu cực phát sinh do việc xin học trái tuyến và học chọn lớp.

"Tuy nhiên, hiện tượng chạy trường, chạy lớp vẫn còn tồn tại ở nhiều đô thị, khu vực đông dân cư gây áp lực cho cha mẹ học sinh, tạo bức xúc trong xã hội và gây khó khăn cho công tác quản lý của ngành", Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết.

Để khắc phục tình trạng chạy trường, chạy lớp, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị các sở giáo dục và đào tạo chỉ đạo các phòng giáo dục và đào tạo, các trường tổ chức tuyển sinh đảm bảo quyền được học tập của học sinh, công khai, minh bạch và thuận lợi cho học sinh và cha mẹ học sinh, bảo đảm mục tiêu phổ cập giáo dục của địa phương.

"Đồng thời tuyên truyền, giải thích cho đội ngũ cán bộ quản lí các trường, cha mẹ học sinh để hạn chế chạy trường, chạy lớp. Nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ, giáo viên tăng cường cơ sở vật chất để đảm bảo sự đồng đều về chất lượng giáo dục giữa các trường, các lớp", Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển yêu cầu.

Như vậy, rõ ràng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhìn nhận ra vấn đề và yêu cầu các địa phương phải tăng cường cơ sở vật chất để đảm bảo sự đồng đều về chất lượng giáo dục giữa các trường, các lớp. Chỉ có thực hiện được điều này, vấn nạn chạy trường, chạy lớp mới được hạn chế trong thời gian tới..

Đứng trước những bức xúc nêu trên, nhiều phụ huynh hy vọng vào tân Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ và tân Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung sẽ có nhiều giải pháp để tạo mặt bằng giáo dục đồng đều giữa trường công và trường tư.

Từ đó, người dân cũng hy vọng trong thời gian tới dư luận sẽ không còn phải nhắc đến câu chuyện "chạy chọt" và bệnh thành tích trong giáo dục.