Ưu tiên của Nga và Trung Quốc khi hợp tác bước vào 'kỷ nguyên mới'

“Kỷ nguyên mới” trong hợp tác Nga - Trung

Chuyến thăm cấp nhà nước kéo dài 3 ngày của ông Tập Cận Bình tới Moskva tuần này, bắt đầu từ 20/3 đã được hai nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc nhấn mạnh là kết quả của mối quan hệ hợp tác và vững chắc.

Trước chuyến thăm của ông Tập Cận Bình, Tổng thống Nga Putin đã khẳng định trong một bài báo rằng "không giống như các quốc gia theo đuổi bá quyền và gieo rắc sự bất hòa cho hòa bình thế giới, Nga và Trung Quốc cả theo nghĩa đen và nghĩa bóng đang xây dựng những cây cầu", trong khi Chủ tịch Trung Quốc nhận định với AFP rằng ông "tự tin chuyến công du sẽ thu về kết quả và mang đến động lực mới cho sự phát triển lành mạnh và ổn định của mối quan hệ Nga - Trung".

Ngày 21/3, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết đã ký một thỏa thuận với người đồng cấp Nga Vladimir Putin nhằm đưa quan hệ hai nước bước vào "kỷ nguyên hợp tác mới" khi hai nhà lãnh đạo kêu gọi "đối thoại có trách nhiệm" để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Ukraine.

"Chúng tôi đã ký một tuyên bố làm sâu sắc sự hợp tác chiến lược và mối quan hệ song phương này hiện đang bước vào kỷ nguyên mới", ông Tập Cận Bình cho hay sau cuộc trao đổi với Tổng thống Putin ở điện Kremlin. Ông khẳng định, Trung Quốc và Nga sẽ hợp tác chặt chẽ hơn để thúc đẩy "sự hợp tác thực tế".

Trong khi đó, Tổng thống Putin cho biết "tất cả thỏa thuận đã đạt được" và sự hợp tác kinh tế giữa Moskva và Bắc Kinh là một "ưu tiên" của Nga.

Các cuộc trao đổi giữa hai nhà lãnh đạo được cho là nhằm củng cố quan hệ đối tác "không giới hạn" mà hai bên khẳng định vào tháng 2 năm ngoái. Về cuộc xung đột ở Ukraine, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết Bắc Kinh tuân theo các nguyên tắc của Liên Hợp Quốc và thúc đẩy một giải pháp hòa bình.

"Chúng tôi luôn ủng hộ hòa bình và đối thoại", ông Tập Cận Bình cho hay.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đánh giá, các đề xuất của Trung Quốc có thể được sử dụng làm cơ sở cho một giải pháp hòa bình ở Ukraine, nhưng phương Tây và Kiev vẫn chưa sẵn sàng.

"Chúng tôi tin rằng nhiều điều khoản trong kế hoạch hòa bình mà Trung Quốc thúc đẩy phù hợp với hướng tiếp cận của Nga và có thể được sử dụng làm cơ sở cho một giải pháp hòa bình khi phương Tây và Kiev sẵn sàng. Tuy nhiên, cho đến nay, chúng tôi chưa nhận thấy sự sẵn sàng từ phía họ", ông Putin nói.

Văn kiện lập trường 12 điểm của Trung Quốc đã kêu gọi chấm dứt leo thang và cuối cùng là ngừng bắn ở Ukraine. Mỹ bác bỏ kế hoạch này khi dẫn ra việc Bắc Kinh từ chối chỉ trích chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine và cho rằng lệnh ngừng bắn sẽ củng cố các vùng lãnh thổ mà Nga kiểm soát cũng như cho quân đội nước này có thêm thời gian để tập hợp lực lượng.

Phản ứng về cuộc gặp trên, Nhà Trắng cho rằng lập trường của Trung Quốc không công bằng và hối thúc Bắc Kinh gây sức ép để Moskva rút khỏi lãnh thổ của Ukraine nhằm chấm dứt xung đột.

Sau cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Putin cáo buộc phương Tây đang chiến đấu "đến người Ukraine cuối cùng" và đề cao mối quan hệ ngày càng gia tăng về thương mại, năng lượng và chính trị giữa Nga và Trung Quốc.

Miêu tả cuộc trao đổi với Tổng thống Putin là "thân thiện và cởi mở", ông Tập Cận Bình đã nhắc lại "lập trường trung lập" của Trung Quốc về cuộc xung đột ở Ukraine và kêu gọi đối thoại.

Về phía Ukraine, nước này hoan nghênh sự tham gia ngoại giao của Trung Quốc nhưng khẳng định Nga phải rút quân khỏi Ukraine và nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thống nhất lãnh thổ của Ukraine. Tổng thống Volodymyr Zelensky ngày 21/3 cho biết Kiev đã đề xuất Bắc Kinh tham gia vào kế hoạch hòa bình ở Ukraine để chấm dứt xung đột và vẫn đang chờ câu trả lời.

Trung Quốc sẽ thay thế châu Âu bù đắp nhập khẩu khí đốt Nga?

Thỏa thuận giữa Nga và Trung Quốc cũng thúc đẩy việc xây dựng đường ống Sức mạnh Siberia 2, vận chuyển 50 tỷ mét khối khí tự nhiên mỗi năm từ Nga sang Trung Quốc qua Mông Cổ. Tổng thống Putin thông báo, Moskva sẵn sàng tăng cường xuất khẩu dầu mỏ sang Bắc Kinh sau khi Nga, Trung Quốc và Mông Cổ hoàn tất thỏa thuận về đường ống trên nhằm vận chuyển khí đốt Nga.

"Trung Quốc đã trở thành nước dẫn đầu nhập khẩu dầu mỏ Nga trong khi Nga sẵn sàng tăng cường nguồn cung dầu không gián đoạn để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế Trung Quốc", Tổng thống Putin khẳng định.

Việc hoàn thành đường ống này hiện đóng vai trò quan trọng và cấp bách giữa bối cảnh Moskva tìm cách thay thế châu Âu là khách hàng khí đốt chính.

Trong bữa tối sau cuộc trao đổi, Tổng thống Putin đã khẳng định với Chủ tịch Tập Cận Bình rằng: "Tôi chắc chắn sự hợp tác Nga - Trung sẽ có những khả năng và triển vọng không giới hạn". Nhà lãnh đạo Nga cũng tuyên bố: "Mối quan hệ Nga - Trung đang ở mức cao chưa từng có".

Trước đó, sáng 21/3 (giờ Moskva), trong cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin nhấn mạnh việc ông Tập Cận Bình chọn Nga là nước đầu tiên đi thăm sau khi tái đắc cử “cho thấy bản chất đặc biệt của quan hệ Nga - Trung trong thời đại mới”.

Nhận định về mối quan hệ Nga - Trung, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh: "Trong thập kỷ qua, hai quốc gia đã củng cố và phát triển mối quan hệ song phương dựa trên việc không liên minh, không đối đầu và không nhắm vào bên thứ ba, đồng thời thiết lập một hình mẫu phù hợp cho việc phát triển một mô hình mới trong quan hệ nước lớn, đặc trưng bởi sự tôn trọng lẫn nhau, cùng tồn tại hòa bình và hợp tác cùng thắng".

Đánh giá về sự hợp tác Nga - Trung

Samuel Ramani, học giả tại Viện các Quân chủng thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI) cho biết trong khi thỏa thuận ngày 21/3 không phải là thỏa thuận của một liên minh thì nó đã cho thấy "rất rõ ràng rằng Trung Quốc và Nga đang hợp tác trên nhiều mặt".

Một điều đáng chú ý là chuyến thăm Moskva của ông Tập Cận Bình diễn ra giữa bối cảnh Nga ngày càng bị phương Tây cô lập trên trường quốc tế vì cuộc xung đột ở Ukraine.

Trên thực tế, Nga và Trung Quốc từ lâu đã có chung một số mục tiêu địa chính trị như hướng tới một "thế giới đa cực" và kiềm chế sức mạnh quân sự của NATO. Tuy nhiên, điểm chung lớn nhất trong lập trường của hai nước có lẽ là sự không tin tưởng vào phương Tây.

Theo các nhà phân tích, một loạt sự kiện gần đây từ cuộc xung đột ở Ukraine tới lệnh hạn chế của phương Tây về xuất khẩu công nghệ bán dẫn sang Trung Quốc hay gần đây là thỏa thuận tàu ngầm giữa Mỹ, Anh và Australia đã mang Moskva và Bắc Kinh ngày càng xích lại gần nhau.

"Nếu nhìn vào xu hướng quan hệ Nga - Trung Quốc trong thập kỷ qua, mối quan hệ giữa hai quốc gia này đã phát triển thực sự mạnh mẽ", Alicja Bachulska, học giả tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu (ECFR) nhận định với CNBC, đồng thời cho rằng quá trình phát triển quan hệ này đã bắt đầu vào những năm 1990.

"Về cơ bản, các lợi ích chiến lược của Nga và Trung Quốc rất sát nhau ở thời điểm này. Với cả hai nước, lợi ích chính là làm suy yếu trật tự quốc tế do Mỹ dẫn đầu. Đó là mục tiêu chủ yếu của họ, cả về ngắn hạn và dài hạn", bà Alicja Bachulska cho hay.