Ukraine biến loạn: 'Cuộc chiến' phương Tây và Nga

Quốc hội Ukraine đã bỏ phiếu cách chức tổng thống Viktor Yanukovych trong khi ông lên tiếng bác bỏ. 

Từ thành phố Kharkov, nơi ông đến sau khi phải bỏ chạy khỏi thủ đô Kiev trước sự tấn công của những người biểu tình, Yanukovych tuyên bố mọi động thái của quốc hội là “phi pháp” và “phi đạo đức”. 

Nhưng cho dù phe đối lập có lật đổ được tổng thống Viktor Yanukovych, cho dù người được xem là lãnh tụ phe đối lập, cựu thủ tướng Yulia Tymoshenko đã được thả ra khỏi nhà tù, tương lai của Ukraine vẫn cực kỳ bất ổn, thậm chí đứng trước nguy cơ tan rã.

Ngược dòng lịch sử, Ukraine từng nhiều lần bị tách ra nhập vào giữa các nước Nga, Ba Lan và Thổ Nhĩ Kỳ.  

Đến thế kỉ 19, khi Nga bành trướng và đánh bại hai địch thủ còn lại, hầu hết lãnh thổ của Ukraine đã nằm trong Đế quốc Nga. Năm 1922, Ukraine trở thành một nước đồng sáng lập Liên bang Xô viết và trở thành một nước cộng hòa theo thể chế xã hội chủ nghĩa nằm trong Liên Xô. 

Năm 1991, Liên Xô sụp đổ và Ukraine lại trở thành một quốc gia độc lập. Từ đó đến nay, Ukraine mở cửa và xây dựng nền kinh tế thị trường. 

Tuy nhiên kinh tế nước này vẫn gặp nhiều thách thức to lớn, vẫn là một trong những quốc gia có thu nhập bình quân thấp nhất châu Âu.

Trong bối cảnh đó, một bộ phận dân chúng Ukraine muốn nước này bắt tay với phương Tây để sớm “nhập khẩu” sự giàu có, hiện đại. 

Họ cho rằng những khó khăn kinh tế của đất nước chính là “di sản” của chế độ Xô viết và cũng là di sản của thời kỳ “thân Nga”. 

Ngay trong thời kỳ diễn ra cuộc cách mạng Cam (cuối năm 2004 sang đầu 2005), những người thân phương Tây đã biểu tình lật đổ tổng thống đắc cử Viktor Yanukovych, một cựu đảng viên Cộng sản có gốc gác Nga để đưa một người có tư tưởng thân phương Tây là Viktor Yushchenko lên cầm quyền.

Nhưng ngay cả khi ấy, ông Viktor Yushchenko cũng không thể xóa bỏ ảnh hưởng của Nga khi nước này trong hàng chục thế kỷ sống dưới vòng kiềm tỏa của nước Nga, trong một đất nước mà tiếng Nga,  được sử dụng rộng rãi, đặc biệt tại phía đông và phía nam Ukraine. 

Theo cuộc điều tra dân số năm 2001, 67,5 % dân số tuyên bố tiếng Ukraine là tiếng mẹ đẻ và 29,6 % tuyên bố tiếng mẹ đẻ là tiếng Nga. Đa số người dùng tiếng Ukraine như tiếng mẹ đẻ, biết tiếng Nga như ngôn ngữ thứ hai. 

Không những vậy, tôn giáo phổ biến ở Ukraine là Chính thống giáo Đông phương, tương tự Nga, khác với tây Âu theo Giáo hội Công giáo Roma hay Tin lành. 

Tín hữu Chính thống giáo vẫn xem giáo hội của mình là truyền thống Kitô giáo trung thành nhất với các giá trị thần học bắt nguồn từ thời hội thánh tiên khởi. Trong các cuộc tranh luận của phe thân Nga và phe thân phương Tây, yếu tố gần gũi về tôn giáo cũng luôn được đặt ra.

Và hơn ai hết, ban lãnh đạo Ukraine cảm nhận rõ sức ép từ dòng khí đốt từ Nga. 

Trong thời kỳ bà Yulia Tymoshenko làm thủ tướng (2007-2010), Nga đột ngột cắt nguồn khí đốt sang Ukraine ngay giữa mùa đông khiến người Ukraine cảm nhận sâu sắc sự lạnh giá của mùa đông và việc cố gắng thoát khỏi bàn tay của Matxcơva.

Với xấp xỉ 30% dân số coi tiếng Nga là tiếng mẹ đẻ, cũng như có điều kiện chứng kiến sự quyết đoán của người Nga trong cuộc chiến tranh với Gruzia năm 2008, người Ukraine và nhất là giới cầm quyền có đầy đủ lý do để lo ngại.

 Nếu Ukraine chấp nhận "tự do thương mại" với EU thì nhiều khả năng Nga sẽ "đóng cửa biên giới" với các hàng hóa Ukraine để chặn các hàng hóa miễn thuế của EU tuồn vào Nga qua kênh Ukraine. Hơn nữa, “Mỹ ở xa mà Nga ở gần”.

Nhưng phương Tây cũng không dễ gì đứng nhìn Ukraine, nước lớn nhất tách ra từ Liên bang Xô viết (không kể Nga) rơi vào vòng tay Kremlin bởi như thế, mục tiêu bao vây, kiềm tỏa Nga, tiến về phía Đông của phương Tây coi như phá sản. Khó có thể bác bỏ ý kiến cho rằng đằng sau đám đông biểu tình khổng lồ ở thủ đô Kiev mấy ngày qua không có sự giật dây của phương Tây.

Ukraine hiện đang bị phân thành hai nửa: một nửa phía đông đất nước giàu có vì có mối giao thương lâu dài với Nga và nửa phía tây muốn quốc gia Đông âu này đi theo Mỹ và EU. 

Chẳng phải ngẫu nhiên khi thoát vòng vây người biểu tình ở Kiev, ông Viktor Yanukovych chạy về Kharkov, thành phố lớn thứ hai đất nước nằm ở vùng đông bắc, giáp với Nga.

Trong khi đó, ở Kiev, “nữ hoàng khí đốt” Yulia Tymoshenko dù đã được phóng thích, dù đã có màn “ăn mừng chiến thắng” thì cũng chẳng phải đợi lâu để được chứng kiến sự bất hợp tác ngay trong số những người chống Yanukovych đối với chính bà. 

Một số người đã lên tiếng cho rằng Tymoshenko không thể đại diện cho phe đối lập. 

Trước khi bà vào tù, mức độ ủng hộ bà trong dân chúng đã giảm mạnh và nhiều người Ukraine nói bà một phần phải chịu trách nhiệm về tình trạng hỗn loạn trong những năm hậu Cách mạng Cam, coi bà là một thành viên trong giới tham nhũng cao cấp tại Ukraine.