Giữa lúc lùm xùm sách giáo khoa mới, tôi lại nhớ lại những trang sách cũ của môn Tiếng Việt đã gắn liền với các thế hệ sinh sau năm 1975 như: “Con cáo và tổ ong, Hòn đá to hòn đá nặng, Cái trống trường em, Dừa ơi, Lượm, Làm việc thật là vui, Không sống riêng lẻ, Làm anh, Câu chuyện bó đũa, Đẹp mà không đẹp, Ông Ké, Thương ông…” của các tác giả như: Bác Hồ, Tố Hữu, Tô Hoài, Phạm Hổ, Phan Thị Thanh Nhàn, Đoàn Giỏi… cùng các bài tục ngữ, ca dao.
Ngay khi tôi đăng tải hình ảnh về trang sách đó trên trang cá nhân, một cô giáo thuộc thế hệ 7X bình luận: “Như người thân yêu đi xa bao ngày nay bỗng trở về, chỉ cần hé mở một hình ảnh thôi là đọc thuộc được cả trang”.
Không chỉ với cô giáo 7x đó, mà với thế hệ 8X chúng tôi, những câu thơ, lời văn cùng các hình ảnh minh họa trở thành khoảng ký ức đẹp nhất của một tuổi thơ hồn nhiên, vô tư, trong sáng bên những trang sách “vỡ lòng”.
Tôi nhớ khi còn học tiểu học, mỗi lần đăng ký mua và được nhận sách giáo khoa để chuẩn bị lên lớp mới, bao giờ tôi cũng chọn lật giở, ngắm nghía cuốn Tiếng Việt đầu tiên.
Đó không chỉ là quyển dày nhất, mà nó còn có những hình minh họa đơn giản, sinh động. Cùng với đó là những câu chuyện, bài thơ dễ hiểu, dễ nhớ thôi thúc học sinh lật giở, tò mò khám phá xem năm học này mình sẽ được học những bài bài học thú vị nào.
Lướt qua những trang sách thật nhanh, cả lớp chẳng ai bảo nhau, bạn nào cũng đưa sách lên mũi ngửi, hít hà mùi giấy mới thơm tho. Về nhà thì nâng niu kiếm tờ báo nào đó bọc lại và dán nhãn vở cẩn thận.
Niềm vui bình dị sau lũy tre xanh của những ngày thơ bé giản đơn chỉ vậy, hạnh phúc với những trang sách mới. Chưa có điện thoại, máy tính bảng, internet… sách Tiếng Việt thành người bạn tinh thần lớn lao, ươm mầm cho sự khám phá cuộc sống và thật nhiều mơ ước thiện lành.
Sách Tiếng Việt xưa có giá trị không chỉ bởi nội dung nuôi dưỡng tâm hồn, dạy tuổi thơ những bài học làm người nhẹ nhàng mà ngấm sâu, nhớ lâu, mà còn bởi một quyển sách được chuyền tay nhau cho mấy thế hệ.
Tôi nhớ những năm 1990 - 1995, thời kinh tế các gia đình nông thôn còn nhiều khó khăn. Hồi đó biết tôi được bố mẹ mua sách mới cho, kiểu gì các cô bác trong họ cũng đến…đăng ký, dặn dò: Sách con nhớ giữ gìn cẩn thận nhé, có gì năm sau, năm sau nữa… để lại cho cái A, thằng B cùng học.
Và thế là những cuốn sách của tôi không chỉ chuyền cho cậu em ruột học tiếp, mà còn cho cả thế hệ các em, các cháu trong họ, đến nỗi trang bìa và nhiều trang nhàu nhĩ được dán đi dán lại bằng băng dính. Thế nhưng sách vẫn vẹn nguyên những giá trị nền móng đầu tiên dẫn lối nhân cách, để ngày nay chúng tôi có thể khẳng định giá trị của bản thân, làm người tử tế và lan tỏa lối sống tích cực tới những người xung quanh.
Gần đây, theo dõi những tranh luận về sách Tiếng Việt lớp 1 chương trình mới, đặc biệt là bộ Cánh Diều, tôi giật mình với những bài học chứa câu văn, lời thơ trúc trắc; thậm chí có những câu chuyện dạy trẻ con cách khôn lỏi, phản giáo dục như bài đọc: “Hai con ngựa” (phỏng theo truyện ngụ ngôn của Lev Tolstoy), “Cua, cò và đàn cá”…
Bao nhiêu truyện thiếu nhi của nhà văn Tô Hoài, thơ thiếu nhi của nhà thơ Phạm Hổ, cùng rất nhiều tác phẩm thiếu nhi đặc sắc khác vừa mang đậm chất văn học, vừa đầy chất liệu nuôi dưỡng tâm hồn, bồi đắp cho nhân cách đã bị bỏ quên ở đâu rồi, mà những người viết sách không tìm ra. Để rồi họ tạo ra những câu chuyện ngây ngô khó hiểu, phản giáo dục, tạo cơ hội len lỏi vào tâm hồn đẹp như trang giấy trắng của các con.
Gần đây, một người bạn của tôi chụp lại bài thơ “Thương ông” của nhà thơ Tú Mỡ trong sách Tiếng Việt lớp 2 và chia sẻ lên một diễn đàn về giáo dục với giọng điệu thảng thốt. Anh ấy không tin đó là bài thơ mà bạn và bao học sinh thế hệ 7x-8x đã học, đã yêu và đến tận bây giờ vẫn nhớ, vẫn thuộc nằm lòng.
Qua tìm hiểu tôi được biết trong bài thơ gốc của nhà thơ Tú Mỡ gồm 2 phần. Phần đầu khá hay (từ đầu bài thơ cho đến câu “Vì nó thương ông”). Phần còn lại hơi trúc trắc.
Sách Tiếng Việt cũ đã lược trích, lấy đầy đủ toàn bộ phần đầu bài thơ (phần hay), đủ để chuyển tải thông điệp về yêu thương, và bỏ đi phần sau (phần không hay). Đó là sự tinh tế của người làm sách.
Còn ở sách Tiếng Việt hiện nay, bài thơ không đưa vào nguyên bản, vẫn để “trích”, nhưng lại cắt bỏ đi (và cắt bỏ không hợp lý) tới 50% những câu thơ hay ở phần đầu, như các câu miêu tả: “Khập khiễng khập khà/ Bước lên thềm nhà/ Nhấc chân quá khó” hay phần cao trào vì hạnh phúc của người ông: “Quẳng gậy cúi xuống/ Quên cả đớn đau/ Ôm cháu xoa đầu”.
Với tôi, sách nói chung và sách văn học trong đời sống nói riêng tựa như nước mát lành, làm cho tâm hồn mỗi người trở nên thanh khiết, trong veo và yêu thương nhiều hơn. Đặc biệt với thể loại sách Tiếng Việt trong trường học, là cánh cửa quan trọng để mỗi em nhỏ bước dần ra với thế giới, tiếp xúc với cuộc sống quanh mình qua những bài học, thông điệp về nhân cách của các tác giả để tâm hồn được tưới tắm những vẻ đẹp của chân – thiện – mỹ, biết yêu thương nhiều hơn.
Vậy nên vai trò biên soạn, biên tập, thẩm duyệt đối với sách Tiếng Việt vô cùng quan trọng. Cần người làm sách đặt tâm, dành trọn trái tim và sự thấu hiểu nhiều hơn với từng độ tuổi của học sinh.
Đọc những bình luận của bạn bè khi bắt gặp lại những trang sách Tiếng Việt xưa bên dưới album ảnh tôi đã đăng, tôi thấy ai cũng thích thú, rạo rực, hạnh phúc như gặp lại cố nhân. Họ cũng đầy nuối tiếc khi thế hệ tuổi thơ bây giờ không có cơ hội được lớn lên và sống cùng những trang sách, những bài học tuyệt vời như xưa.
Bình luận (7)
Sáng nào em đến lớp
Cũng thấy cô đến rồi
Đáp lời: chào cô ạ
Cô mỉm cười thật tươi
Cô dạy em tập viết
Gió đưa thoảng hương nhài
Nắng ghé vào cửa lớp
Xem chúng em học bài
Những lời cô giáo giảng
Ấm trang vở thơm tho
Yêu thương em ngắm mãi
Những điểm Mười cô cho
Mình cũng nhớ gần như tất cả các bài thơ học từ hồi cấp 1. Bài nào cũng thấy hay. Dễ nhớ
Trong đêm bé ngủ
cây dâu ngoài bãi
nảy những búp non
con gà trong ổ
đảo trứng ấp con
cây chuối cuối vườn
nhắc hoa nở cánh
ngôi sao lấp lánh
sáng hạt mưa rơi
con cá quả mẹ
ao khuya đớp mồi
Tại sao SKG Tiếng Việt lớp 1 (Cánh diều) lại trích thật nhiều câu chuyện có nguồn gốc từ nước ngoài? Có phải các tác giả muốn khoe sự uyên thâm của mình với thiên hạ? Cũng có lý, toàn Giáo sư, Tiến sĩ tham gia viết sách mà.
Chỉ đọc tên các bài thơ ngày sưa mà sao nhớ về ngày sưa đến thế, dù ngày đó rất khó, rất khổ (1978).
Xin được viết lại một số câu thơ, bài thơ ngày xưa tôi còn nhớ (dù không đúng hòan toàn).
CON CÁO VÀ TỔ ONG
Tổ ong lủng lẳng trên cành
Trông đầy mật ngọt ngon lành lắm thay
Cáo già nhè nhẹ lên cây
Định rằng bắt được ăn ngay cho giòn
Ong thấy cáo muốn cướp con
Kéo nhau súm lại vây tròn cáo ta
Châm đầu châm mắt cáo già
Cáo già đau quá phải sa xuống rồi
Ong kia yêu giống yêu nòi
Đồng tâm hợp lực đuổi loài cáo đi
HÒN ĐÁ TO HÒN ĐÁ NẶNG
Chỉ một người
Nhấc không đặng
Hòn đá nặng hòn đá bền
Chỉ một người
Nhấc không lên
Biết đồng sức
Biết đồng lòng
Việc gì khó
làm cũng xong.
CÁI TRỐNG TRƯỜNG EM
...Suốt ba tháng liền
Trống nằm ngẫm nghĩ
Buồn không hả trống
Trong những ngày hè
Bọn mình đi vắng
Chỉ còn tiềng ve.
KHÔNG SỐNG RIÊNG LẺ
Hễ kiếm được mồi
Kiến tha về tổ
Sếp cùng một chỗ
Làm của cải chung
Đến khi đói lòng
Cùng ăn vui sướng
Từ quân đến tướng
Một dạ như nhau
Chẳng thấy ở đâu
Kiến sống riêng lẻ.
ĐẸP MÀ KHÔNG ĐẸP
Thấy Bác Thành đi qua, Hùng liền hỏi."Bác Thành ơi bác xem con ngựa của cháu vẽ có đẹp không". Trên bức tường trắng hiện lên những nét than đen vẽ hình một con ngựa đang leo núi. Bác Thành nhìn bức vẽ rồi trả lời "cháu vẽ đẹp đấy nhưng còn có cái không đẹp, cái không đẹp là bức tường của nhà trường đã bị vẽ bẩn cháu ạ".
EM BÉ VÀ BÔNG HÔNG
Giữa vườn lá um tùm xanh mướt, còn ướt đẫm sương đêm, một bông hoa rập rờn trước gió. Màu hoa đỏ thẫm, cánh hoa mịn màng khum khum úp sát vào nhau như còn ngập ngừng chưa muốn nở hết, đóa hoa tỏa hương thơm ngát... Bé khẽ reo lên và với tay định hái. Mẹ trông thấy liền bảo, đố con đọc được chữ gì trên tấm bảng kia. Bé vừa đánh vần vừa đọc bỗng em ôm chầm lấy mẹ thỏ thẻ: Mẹ ơi, con không hái hoa nữa.
MẸ
Lặng rồi cả tiếng con ve
Con ve cũng mệt vì hè nắng oi
Nhà em vẫn tiếng ạ ời
Kẽo cà tiếng võng mẹ ngồi mẹ ru
Lời ru có gió mùa thu
Bàn tay mẹ quạt mẹ đưa gió về
Những ngôi sao thức ngoài kia
Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con
Đêm nay con ngủ giấc tròn
Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.
............
Sách bây giờ trẻ học song là vứt bán phế liệu
Không chỉ SGK mà nhiều thứ bây giờ người ta mượn cớ đổi mới để phá cái cũ đi. Vòng đời sản phẩm phải ngắn lại. Để bắt buộc người tiêu dùng phải mua sản phẩm mới. Trẻ lớp bé thì nhồi nhét thật nhiều, yêu cầu thật cao. Nhưng lên những lớp trên thì chất lượng đầu ra bị bỏ ngỏ, chất lượng sinh viên ra trường thì ngày càng bị chê không đáp ứng được thị trường lao động...
Quá hay và nhiều ý nghĩa gần gũi với đất nước tại sao phải cải cách tiếng việt lớp một làm gì?co’gì đó không ổn ở khâu này các bác lãnh đạo có biết không nhỉ