Mô hình trường học mới ở Việt Nam: Khuyến khích triển khai tự nguyện

Trong những ngày qua, nhiều ý kiến khác nhau đã bày tỏ quan điểm về mô hình trường học mới (VNEN) khiến dư luận xôn xao. Ngay sau đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có thông tin chính thức.

Dự án mô hình trường học mới triển khai thí điểm tại Việt Nam từ năm học 2012 - 2013, do Quỹ Hỗ trợ toàn cầu về giáo dục của Liên hiệp quốc tài trợ không hoàn lại 84,6 triệu USD.

Mô hình này khởi nguồn từ Colombia những năm 1995 - 2000, để dạy học sinh trong những lớp ghép ở vùng miền núi khó khăn, theo nguyên tắc lấy học sinh làm trung tâm. Sau hơn ba năm, cả nước có 54 tỉnh, thành triển khai mô hình này với 2.365 trường tiểu học và hơn 1.000 trường THCS tham gia.

Bộ Giáo dục & Đào tạo cho biết, dự án này đã kết thúc ngày 31/5/2016 và ngừng hỗ trợ kinh phí cho các trường để triển khai như thời gian qua.

Nhiều điểm mới

Tối ngày 18/8, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ đã có công văn gửi các tỉnh, thành phố trung ương về vấn đề triển khai việc dạy theo mô hình trường học mới.

Theo định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong thời gian qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo nghiên cứu, vận dụng một số phương pháp, hình thức dạy học tiên tiến của thế giới vào các cấp học phổ thông như: dạy học giải quyết vấn đề, dạy học tìm tòi nghiên cứu, dạy học dự án, phương pháp "bàn tay nặn bột"..., trong đó có mô hình trường học mới (VNEN).

“Đây là mô hình đã được thử nghiệm ở một số nước cho kết quả tốt, được UNESCO và chuyên gia giáo dục quốc tế khuyến cáo chọn thử nghiệm tại Việt Nam”, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ chia sẻ.

Ông Nhạ khẳng định kết quả 3 năm thử nghiệm cho thấy mô hình có nhiều điểm tích cực, tạo được môi trường giáo dục thân thiện, dân chủ trong nhà trường và lớp học; học sinh tích cực, tự lực, tự quản trong học tập. Ngoài ra, mối liên hệ giữa nhà trường với cha mẹ học sinh và cộng đồng được tăng cường.

Đánh giá chung về hiệu quả của mô hình trường học mới (VNEN), Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học - Phạm Ngọc Định cho biết mô hình này đã tạo sự đổi mới về hoạt động dạy và học.

“Dự án này đã chuyển đổi vai trò của người thầy từ truyền thụ tri thức sang hướng dẫn tổ chức học sinh thực hiện; còn học sinh từ vai trò thụ động, nghe giảng, chép bài và phát biểu ý kiến đã chuyển sang vai trò chủ động, tự hoạt động, tự chiếm lĩnh kiến thức”, ông Định nói.

Vụ trưởng Giáo dục Tiểu học (Bộ GD-ĐT) phân tích mô hình trường học mới cũng đổi mới hình thức tổ chức hoạt động. Cụ thể, học sinh tham gia các hoạt động cá nhân, hoạt động cặp đôi và hoạt động nhóm.

Trong đó tần suất hoạt động cá nhân chiếm ưu thế, giúp học sinh tự nghiên cứu, tự khám phá kiến thức, tự chuẩn bị trước khi tham gia những hoạt động khác cùng cả nhóm.

Về tổ chức lớp học, mô hình trường học mới đã thay đổi các hoạt động sư phạm của nhà trường theo hướng tự giác, tự quản, dân chủ hóa, hình thành năng lực và phẩm chất cần thiết của người công dân Việt Nam.

Mỗi lớp thành lập Hội đồng tự quản và các Ban tự quản, tùy theo nhu cầu của học sinh trong lớp học. Hội đồng tự quản là của học sinh, do học sinh và vì học sinh, hoạt động trên nguyên tắc chủ động tự xây dựng kế hoạch hoạt động học tập, sinh hoạt.

Một điểm ưu việt nữa của mô hình trường học mới là việc đánh giá học sinh. Theo đó, việc đánh giá học sinh tiểu học được thực hiện theo nguyên tắc vì sự tiến bộ của học sinh, đánh giá sự tiến bộ của học sinh, không so sánh học sinh này với học sinh khác, không tạo áp lực cho học sinh, giáo viên và cha mẹ học sinh...

Học sinh được đánh giá ngay trong quá trình học tập, đánh giá sự hình thành, phát triển một số năng lực, phẩm chất, phát huy hết nội lực, tiềm năng của từng học sinh; đánh giá toàn diện và thường xuyên.

Qua đó, giáo viên biết được học sinh đạt kết quả bằng cách nào, vận dụng kết quả đó ra sao. Từ đó kịp thời tư vấn, hướng dẫn giúp đỡ để học sinh hoàn thành nội dung học tập và có phương pháp học tốt hơn, đạt được chất lượng giáo dục tốt hơn.

Bên cạnh đó, giáo viên cũng hướng dẫn để học sinh biết tự rút kinh nghiệm, biết quan sát và học theo cách học của bạn, biết nhận xét, góp ý cho bạn; đồng thời hướng dẫn và khuyến khích cha mẹ tham gia nhận xét, góp ý cho học sinh, từ đó học sinh điều chỉnh cách học.

Ông Phạm Ngọc Định thông tin dự án bắt đầu thực hiện chính thức từ năm học 2012 - 2013, đối tượng hưởng thụ chỉ có 1.447 trường tiểu học. Đến năm học 2015 - 2016 ngoài 1.447 trường của dự án, đã có thêm 2.365 trường tiểu học của 54 tỉnh tự nguyện tham gia áp dụng mô hình, mà không cần tiền tài trợ của dự án.

Triển khai tự nguyện

Tuy mô hình trường học mới có rất nhiều ưu điểm nhưng trong công văn ngày 18/8, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cũng nhận thấy việc áp dụng mô hình trường học mới này chưa thực sự phù hợp với điều kiện của nhiều địa phương nên đã gặp nhiều khó khăn.

Mặt khác, trong những năm đầu triển khai, một số nơi chưa nhận thức đầy đủ về mô hình và điều kiện áp dụng; cán bộ quản lý và giáo viên chưa được chuẩn bị chu đáo, một bộ phận ngại đổi mới hoặc áp dụng mô hình một cách máy móc.

Ông Nhạ cũng cho rằng ở một số địa phương việc triển khai nóng vội, áp dụng ngay cả ở những trường còn khó khăn về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, sĩ số lớp học đông... dẫn đến việc tổ chức hoạt động giáo dục chưa đạt được hiệu quả mong muốn, gây ra những băn khoăn trong dư luận.

“Những ưu điểm và bất cập nói trên trong áp dụng mô hình trường học mới đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiêm túc rút kinh nghiệm”, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đề nghị các tỉnh cũng đồng thời chủ động nghiên cứu, lựa chọn các thành tố tích cực của mô hình trường học mới để bổ sung vào phương thức giáo dục đang áp dụng.

Các địa phương cần có cách làm phù hợp, linh hoạt cho từng đối tượng học trò, trên cơ sở đáp ứng được yêu cầu đổi mới.

"Khuyến khích các cơ sở giáo dục đang triển khai mô hình trường học mới tiếp tục triển khai trên cơ sở tự nguyện, đảm bảo đạt hiệu quả thiết thực và duy trì trong suốt cấp học vì quyền lợi của học sinh.

Đối với các cơ sở giáo dục không áp dụng mô hình trường học mới, có thể lựa chọn một số thành tố tích cực của mô hình trường học mới để bổ sung vào đổi mới phương thức giáo dục đang thực hiện, đảm bảo nguyên tắc lấy hoạt động học của học sinh làm trung tâm", Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ lưu ý.

Trong khi đó, ngành giáo dục nhiều địa phương cũng khẳng định sẽ không bỏ hoàn toàn mô hình trường học mới mà sẽ nghiên cứu, vận dụng linh hoạt phù hợp

Tỉnh Hà Giang cho biết năm học 2016 - 2017 sẽ dừng việc thực hiện mô hình trường học mới trong các nhà trường trên địa bàn tỉnh nhưng các trường có thể xem xét vận dụng linh hoạt, sáng tạo những ưu điểm của mô hình VNEN để tiếp tục đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá học sinh.

Trong khi đó, Sở GD-ĐT Hà Tĩnh cho biết trên cơ sở kết quả rà soát này, sẽ xem xét có thể vẫn áp dụng mô hình trường học mới, tuy nhiên, có thể sẽ chỉ áp dụng phần nào, chứ không “rập khuôn” lại nguyên cả mô hình trường học mới đã triển khai thời gian qua.

Ông Phạm Ngọc Định, Vụ trưởng Vụ giáo dục tiểu học, Bộ GD – ĐT cũng cho rằng việc triển khai đại trà ngay phương pháp này, không thể nóng vội được, phải có lộ trình và để mọi người thấy cái lợi cho học sinh thì sẽ tự nguyện tham gia.