Theo Live Science, từ kiến, cá, cho đến quạ, nhiều loài động vật trong tự nhiên từ lâu đã biết sử dụng đá làm công cụ để tìm kiếm thức ăn. Tuy nhiên, cho đến nay các nhà khoa học chỉ mới công nhận con người và người vượn sơ khai sở hữu các công cụ bằng đá. Điều này có sẽ sớm thay đổi với những bằng chứng mới được phát hiện.
Cũng theo Live Science, không chỉ con người và các nhánh vượn người, nhiều động vật khác cũng có “thời kỳ đồ đá” của riêng chúng. Điển hình như tinh tinh, khỉ mũ và khỉ đuôi dài cũng đang sử dụng nhiều loại công cụ đá khác nhau trong quá trình tìm kiếm thức ăn của chúng, các di tích khảo cổ hiện nay đã chứng minh cho điều này.
Một con khỉ mũ có râu dùng đá đập vỡ một quả dừa. (Ảnh: Dorit Bar-Zakay)
Ở mỗi loài linh trưởng, việc sử dụng công cụ là hành vi xã hội học được. "Nó trở thành một phần văn hóa của họ", Katarina Almeida-Warren, một nhà khảo cổ học linh trưởng tại Đại học Oxford cho biết. Ví dụ, một số nhóm tinh tinh sử dụng đá để lấy nhân một số loại hạt có vỏ cứng. Điển hình như loài tinh tinh (Pan troglodytes) sử dụng công cụ "búa và đe" bằng đá trong nhiều thiên niên kỷ để lấy thức ăn.
Theo nghiên cứu được công bố năm 2007 trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Science, loài tinh tinh ở Bờ biển Ngà đã sử dụng những công cụ này cách đây 4.300 năm.
"Thời kỳ đồ đá của tinh tinh ra đời trước cả các làng nông nghiệp định cư của con người bên trong các khu rừng nhiệt đới ở châu Phi", nghiên cứu cho biết.
Khỉ Capuchin (Sapajus libidinosus) ở Brazil cũng sử dụng công cụ bằng đá để bẻ hạt, khỉ mũ cũng biết sử dụng công cụ đá để tách hạt cách đây 3.000 năm. Theo một nghiên cứu được đăng trên tạp chí Nature Ecology and Evolution, kiểu dáng công cụ của các loài linh trưởng đã thay đổi qua hàng thiên niên kỷ để đáp ứng với các loại thực phẩm khác nhau.
Trên bãi biển ở Thái Lan, một nhóm đã tìm thấy các công cụ bằng đá từng được loài khỉ đuôi dài Miến Điện (Macaca fascicularis aurea) sử dụng để mở vỏ sò. Theo một bài báo năm 2016 trên Tạp chí Tiến hóa của loài người, những công cụ này có thể đã được sử dụng từ năm 1950 đến năm 2004.
Cho tới nay vẫn không rõ làm thế nào những loài linh trưởng này bắt đầu và biết cách sử dụng các công cụ bằng đá.
Loài tinh tinh (Pan troglodytes) đã sử dụng công cụ "búa và đe" bằng đá trong nhiều thiên niên kỷ để lấy thức ăn. (Ảnh: Independent)
Trong trường hợp của tinh tinh, các công cụ bằng đá sơ khai cho thấy "văn hóa vật chất gõ" của chúng được thừa hưởng bởi tổ tiên chung của con người và tinh tinh. Tuy nhiên, cũng có thể con người và tinh tinh đã học cách sử dụng các công cụ bằng đá không giống nhau.
Tiago Falótico, nhà sinh vật học và nhà linh trưởng học tại Đại học São Paulo, đồng tác giả của nghiên cứu về công cụ capuchin cho biết: “Các công cụ bằng đá có điều bí ẩn này, nhưng bước vào ‘thời kỳ đồ đá’ không có nghĩa là một nhóm động vật sẽ sớm tiến hóa như con người”.
Ông Falótico nói thêm rằng những loài biết sử dụng công cụ bằng đá không có nghĩa chúng thông minh hơn các loài khác, bởi có nhiều công cụ khác có thể giúp các loài động vật kiếm thức ăn trong tự nhiên.
Vào năm 2022, một nhóm nghiên cứu từ Argentina đưa ra giả thuyết rằng "khu định cư của con người" cách đây 50.000 năm được phát hiện ở Brazil thực sự được tạo ra bởi khỉ capuchin, theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí The Holocene. Các nhà nghiên cứu nhận thấy các công cụ bằng đá được chế tạo từ thạch anh và đá cuội thạch anh, trông rất giống với những công cụ được tạo ra ngày nay bởi những con khỉ capuchin ở Công viên quốc gia Serra da Capivara ở Brazil.
Tuy nhiên Falótico cho rằng kết luận này hơi quá sớm và cần phải có thêm thời gian để chứng minh.
Trong khi thời kỳ đồ đá của con người được đặt tên theo những công cụ còn sót lại, và tổ tiên của chúng ta không sử dụng mỗi đá làm công cụ. Các loài "thời kỳ đồ đá" khác cũng vậy. Nghiên cứu các công cụ khác của loài linh trưởng trong hiện tại có thể giúp các nhà nghiên cứu hình dung ra các công cụ của con người đã không còn tồn tại.
Ví dụ, loài tinh tinh sử dụng những mảnh vỏ cây dài để bắt mối, chúng cũng sử dụng cây thuốc để điều trị vết thương, bà Almeida-Warren cho biết.
"Trong nhiều trường hợp, các công cụ của các loài linh trưởng thực sự phức tạp hơn", bà Almeida-Warren nói thêm.
Bình luận