Chân Tử Đan học Lý Tiểu Long, đánh võ trong phim vẫn sợ Mike Tyson

Chân Tử Đan - sinh năm 1963 tại Quảng Châu, Trung Quốc - nổi danh qua những loạt phim võ thuật đình đám như "Diệp Vấn” (Ip Man), “Sát Phá Lang”, “Nhất Nhân Võ Lâm” (Kung Fu Killer)… Trong đó Diệp Vấn được đánh giá là một trong những series phim hành động có sức ảnh hưởng lớn nhất thập kỷ qua. Động tác võ thuật do Chân Tử Đan sáng tạo vừa đẹp mắt vừa thực chiến, kết hợp nhiều môn phái khác nhau và mang đậm dấu ấn cá nhân.

Học Lý Tiểu Long để nổi tiếng

Mẹ của Chân Tử Đan – bà Mạch Bảo Thiền – là võ sư và đại sư Thái cực quyền nổi tiếng thế giới, từng mở võ đường ở cả Hồng Kông và Mỹ. Chân Tử Đan từ nhỏ đã theo mẹ học võ. Đầu những năm 1980, anh còn đến Bắc Kinh tập cùng đội võ thuật của võ sư Ngô Bân hơn một năm.

Chân Tử Đan nói bản thân bước chân vào làng phim hoàn toàn tình cờ, phần lớn phải cảm ơn mẹ. Hóa ra chị gái của đạo diễn võ thuật nổi tiếng Viên Hòa Bình từng là đệ tử của mẹ anh.

Khi ấy Viên Hòa Bình vừa cùng Thành Long hợp tác thành công với “Túy Quyền” và “Xà Hình Điêu Thủ”, đang chuẩn bị làm phim mới “Túy Thái Cực” với tham vọng vượt qua hai tác phẩm trước. Ông cần một diễn viên có nền tảng võ thuật cực vững. Đúng lúc Chân Tử Đan từ Bắc Kinh trở về Mỹ, quá cảnh Hồng Kông (Trung Quốc), chị của Viên Hòa Bình đã tiến cử anh.

Giữa và cuối thập niên 1980, Hồng Kim Bảo, Thành Long liên tục tung ra các phim hiện đại như Ngũ Phúc Tinh. Khác với phim cổ trang, phim hành động hiện đại và phim cảnh sát kiểu mới bắt đầu thịnh hành, khẩu vị khán giả dần thay đổi. Viên Hòa Bình cũng đối mặt với thử thách này, thậm chí có 3 năm không làm phim. Đến khi nhận được hợp đồng làm Đặc Cảnh Đồ Long, anh chàng Chân Tử Đan trẻ tuổi đã mạnh dạn đề xuất với Viên Hòa Bình: “Phải đánh ra phong cách cá nhân!”

Chân Tử Đan nhận xét rằng thông thường trong phim hành động, sau một trận đánh ác liệt, máy quay sẽ theo người bị đánh – để khán giả thấy anh ta bị hất văng, ngã xuống hay đập vào vật gì đó. Nhưng trong phim của Lý Tiểu Long, cú máy cuối cùng luôn dành cho chính Lý Tiểu Long. Chân Tử Đan cho rằng chính điều này đã tạo ra sức hút cho Lý Tiểu Long: “Từ trước đến sau cú đánh, cách Lý Tiểu Long xuất quyền, thu quyền về – tất cả đều là cá tính riêng”.

Từ ý tưởng “đánh ra cá tính”, Chân Tử Đan bắt đầu nghiên cứu cách kết nối phim hành động Hồng Kông (Trung Quốc) với xu hướng võ thuật quốc tế thời bấy giờ như MMA, và cách tạo dáng (pose) sau mỗi chiêu thức. Viên Hòa Bình dần tiếp thu ý kiến của anh, kết quả là Đặc Cảnh Đồ Long trở thành tác phẩm kinh điển.

“Phim gần như không có đạo cụ gì cả, chỉ có hai người đánh nhau – đúng ý đồ ban đầu. Tôi nói với Bát gia (Viên Hòa Bình): chúng ta dùng chi phí thấp nhất, chỉ dựa vào phong cách đánh của hai người”, Chân Tử Đan kể lại.

Sau đó, Chân Tử Đan không ngừng phát triển lý tưởng làm phim võ thuật của mình, đặc biệt chú trọng nâng cao diễn xuất và nghiên cứu nhân vật. Với anh, cảnh giới cao nhất của phim võ thuật là khiến khán giả cảm thấy nhân vật, câu chuyện và động tác đều chân thực nhất. Mà “đánh chân thực nhất” thực chất cũng là một loại diễn xuất.

“Bạn phải có công phu tốt nhất và diễn xuất tốt nhất, rồi dùng cảm giác chân thực nhất thể hiện trên màn ảnh. Tôi cho rằng ngày nay làm phim hành động nhất định phải kết hợp cả hai, nếu không sẽ mãi dậm chân tại chỗ”, Chân Tử Đan nhận xét.

“Trước đây rất nhiều phim võ thuật đẹp lung linh, hoàn hảo: bạn đánh 10 quyền thì đối phương đón đỡ đúng 10 quyền. Nhưng đời thực không hoàn hảo đến vậy. Bạn có thể đánh trượt, có thể tránh không kịp, thậm chí có thể trúng đòn. Mỗi chiêu đều có thể có chút khiếm khuyết mới là thật. Thế nào là thật? Thật chính là có khiếm khuyết”, Chân Tử Đan nói.

Chân Tử Đan dùng chính sự thấu hiểu về “chân thực” này, kết hợp với sáng tạo nghệ thuật động tác, mở ra một con đường mới cho phim võ thuật.

Nể Lý Liên Kiệt, Mike Tyson

Trong phim của Chân Tử Đan có rất nhiều cảnh đánh nhau kinh điển như màn tỷ thí với Lý Liên Kiệt trong “Hoàng Phi Hồng 2: Nam Nhi Đương Tự Cường”, với Ngô Kinh trong “Sát Phá Lang”, với “Mike Tyson trong Diệp Vấn 3”…

Chân Tử Đan cho rằng 2 cao thủ đấu với nhau giống như nhảy tango: “Hai người phải phối hợp thật ăn ý, có thể cùng nhau tạo ra chiều cao mới hay không, cần xét đến ngộ tính và kỹ thuật của cả hai, rất vi diệu.”.

Anh lấy ví dụ Thành Long có phong cách rất riêng. Dù câu chuyện hay nhân vật thay đổi, cách đánh của Thành Long vẫn vậy – cầm cái ly xoay hai vòng, nhảy một cái, lộn nhào, lau mông, đùa giỡn… Vì thế khi đóng chung 2 diễn viên phải tìm điểm cân bằng, đồng thời vẫn thể hiện được phong cách cá nhân của mình.

Trong số rất nhiều bạn diễn võ thuật, có hai người khiến Chân Tử Đan phải tập trung 200%, trong đó có Lý Liên Kiệt, người từng học với anh ở trường võ thuật Thập Sát Hải tại Bắc Kinh.

Trong “Hoàng Phi Hồng: Nam Nhi Đương Tự Cường”, Lý Liên Kiệt đóng Hoàng Phi Hồng đương nhiên rất mạnh, nhưng Chân Tử Đan đóng phản diện lại muốn thể hiện một trạng thái đặc biệt. Đạo diễn Từ Khắc tìm anh chính là để tạo áp lực lớn nhất cho Hoàng Phi Hồng.

Chân Tử Đan kể lại: “Mọi người đều dốc toàn lực, dùng tốc độ nhanh nhất. Lý Liên Kiệt thật sự rất nhanh, anh ấy nhanh thì tôi phải nhanh hơn, anh ấy lại càng nhanh hơn nữa. Chỉ cần chậm một nhịp là cả đoàn đèn phải hô ‘làm lại’, bạn sẽ rất ngại. Mọi người đều muốn đánh thật hoàn hảo. Lý Liên Kiệt đúng là một đối thủ cực kỳ mạnh”.

Đến phim “Anh Hùng” (Hero) của Trương Nghệ Mưu, Lý Liên Kiệt lại tạo áp lực lớn hơn nữa. Chân Tử Đan dùng thương dài, còn Lý Liên Kiệt dùng kiếm, nghĩa là thời gian Lý Liên Kiệt múa một vòng kiếm, Chân Tử Đan phải dùng gấp đôi tốc độ mới xoay được một vòng thương. “Tôi thật sự đã dùng hết sức bùng nổ để đón đỡ kiếm pháp của Lý Liên Kiệt. Anh ấy một giây có thể xuất ba bốn kiếm, tôi phải trong ba bốn kiếm đó làm được ba bốn động tác phòng thủ bằng thương, áp lực cực lớn”, Chân Tử Đan kể lại.

Người thứ hai mang lại áp lực khủng khiếp cho Chân Tử Đan là Mike Tyson, cựu võ sĩ quyền anh hạng nặng. Chân Tử Đan vốn là người hâm mộ của Tyson, khi mời được Tyson vào Diệp Vấn 3 anh rất phấn khích. Nhưng Chân Tử Đan cũng rất rõ: Tyson biết đánh quyền Anh thật, nhưng không biết đóng phim, do đó ông ấy sẽ không nương tay.

“Tôi tự nhủ phải cực kỳ cẩn thận, đừng nghĩ đây chỉ là đóng phim – phải coi như đang ở trên sàn đấu boxing sinh tử với anh ấy, tuyệt đối không được khinh suất dù chỉ một chút. Chỉ cần khinh suất một chút thôi, không phải bị hạ đo ván đâu, là chết người đấy”, Chân Tử Đan kể.

Chân Tử Đan nhớ lại lúc đóng phim, có một cú đấm móc của Tyson lao tới, đáng lẽ anh phải cúi đầu né, nhưng né trong phim rất có kỹ thuật, phải để cú đấm gần sát mặt mới né. Chân Tử Đan nhớ lại: “Tôi không được né sớm, phải đợi gần chạm vào đầu mới né – nguy hiểm đến mức nào! Tôi cảm nhận được luồng gió từ nắm đấm ấy, như một chiếc xe tải lớn lao tới. Cho đến giờ tôi vẫn còn nhớ rõ cảm giác đó, thật sự rất nguy hiểm. Cú đấm to thế, chỉ sượt qua tóc tôi một chút thôi. Tôi vừa làm đúng yêu cầu của Viên Hòa Bình – né vào giây cuối cùng, vừa không để mình bị thương – đó là cảnh áp lực nhất với tôi từ trước đến nay”.