Vì sao phim siêu anh hùng Marvel bị cấm ở Trung Quốc?

Ngày 29/4, trên Twitter cá nhân, phóng viên kiêm nhà phân tích thị trường điện ảnh Trung Quốc Oliver Chen đã loan tin Doctor Strange in the Multiverse of Madness chính thức bị cấm chiếu tại thị trường tỷ dân. Sự kiện nối dài chuỗi phim Marvel Studios thất bại trong việc tiếp cận khán giả Trung Quốc - bắt đầu từ Black Widow (2021).

Trong giai đoạn 2020-2022, do ảnh hưởng của đại dịch, Marvel Studios mới chỉ tung 5 tựa phim siêu anh hùng lên màn ảnh rộng - bốn do hãng tự sản xuất và một hợp tác với Sony Pictures. Chùm phim, theo thứ tự ra mắt, gồm có Black Widow, Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings, Eternals, Spider-Man: No Way Home và Doctor Strange in the Multiverse of Madness.

Tuy nhiên, vì nhiều lý do, không tác phẩm nào trong số này được phát hành tại Trung Quốc - thị trường điện ảnh đã vươn lên vị trí lớn nhất thế giới trong hai năm đại dịch. Đây là sự kiện chưa từng có tiền lệ với Vũ trụ siêu anh hùng Marvel kể từ ngày được khai sinh trên màn ảnh hồi 2008.

Ra mắt vào thời điểm nhạy cảm

Trong một bài báo đăng tải hồi tháng 7/2021, cây bút Rebecca Davis từ The Variety cho biết chính quyền Trung Quốc đã cấp phép phổ biến tựa phim siêu anh hùng Black Widow với Scarlett Johansson thủ vai chính từ tháng 3 cùng năm. Tuy nhiên, tới sát thời điểm phim ra rạp trên toàn thế giới, Disney vẫn chưa thể công bố lịch phát hành chính thức của tác phẩm tại thị trường Trung Quốc đại lục.

Nhiều chuyên gia nghiên cứu thị trường tại Trung Quốc đánh giá Black Widow đã bị tuyên án tử tại Trung Quốc từ rất lâu trước thời điểm được Disney tung ra rạp và trên dịch vụ trực tuyến Disney+. Vấn đề lớn nhất mà bộ phim phải đối mặt không phải nội dung ẩn chứa tình tiết hay hình ảnh nhạy cảm mà nằm ở thời điểm phát hành.

Từ trước đến nay, chính quyền Bắc Kinh luôn chủ trương giãn lịch phát hành phim Hollywood trong tháng 7 - cao điểm của mùa phim hè - để nhường không gian cho các sản phẩm nội địa. Trong năm 2021, mảnh đất dành cho phim ngoại càng thu hẹp khi quốc gia tỷ dân kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc vào ngày 1/7.

Black Widow chính thức phát hành từ 9/7/2021, trùng với khoảng thời gian tại Trung Quốc diễn ra các hoạt động kỷ niệm quan trọng. Trong tháng 7, không chỉ Black Widow, tất cả phim Hollywood đều bị gỡ khỏi các cụm rạp tại Trung Quốc để nhường đường cho loạt tác phẩm tuyên truyền chủ nghĩa anh hùng ái quốc.

Mốc thời gian gần nhất để Black Widow có thể phát hành tại Trung Quốc đại lục là trung tuần tháng 8/2021. Tuy nhiên, với việc bản lậu của phim đã lan tràn trên Internet kèm phụ đề tiếng Trung chuẩn chỉnh ngay trong ngày phát hành tại Bắc Mỹ đã gián tiếp chặn đứng con đường đưa Black Widow lên màn ảnh rộng tại quốc gia tỷ dân.

Nhà làm phim dính "vạ miệng"

Khi câu chuyện về Black Widow vừa tạm lắng xuống, tới lượt hai bom tấn Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings và Eternals liên tiếp gặp nạn. Shang-Chi là tác phẩm đầu tiên của Vũ trụ Điện ảnh Marvel xoay quanh một siêu anh hùng gốc Á còn Eternals do đạo diễn gốc Trung Quốc tài danh Chloé Zhao thực hiện. Nhưng cả hai bộ phim đều bị chính quyền Bắc Kinh “cấm cửa”.

Rắc rối của Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings bắt đầu từ việc trong nguyên tác truyện tranh, bố của siêu anh hùng Shang-Chi là gã phản diện được xây dựng trên quan điểm bài trừ người gốc Á. Ở bản chuyển thể điện ảnh, gốc gác của nhân vật đã được viết lại hoàn toàn. Vai diễn cũng được giao cho Lương Triều Vỹ - huyền thoại màn ảnh Hong Kong được cả thế giới biết đến. Tuy nhiên, nỗ lực sửa sai vẫn không thuyết phục được người dùng Internet tại Trung Quốc.

Làn sóng phản đối bộ phim tại quốc gia tỷ dân càng dâng cao khi phát ngôn của nam chính Lưu Tư Mộ trong một bài phỏng vấn cũ bị những người theo chủ nghĩa dân tộc đào bới. Năm 2017, trong một bài phỏng vấn, Lưu Tư Mộ đã chia sẻ về câu chuyện nhập cư của gia đình mình.

“Khi tôi còn nhỏ, bố mẹ đã kể những câu chuyện về việc lớn lên tại Trung Quốc, nơi người ta có thể chết vì đói. Họ sống trong nghèo khó. Bố mẹ tôi nghĩ Canada chính là mảnh đất lành nơi con trai họ có thể tự do lớn lên và xây dựng một cuộc sống tốt hơn”, Lưu nói. Không nghi ngờ, phát biểu này khiến người Trung Quốc phẫn nộ.

Lần “vạ miệng” tiếp theo của Lưu Tư Mộ đến từ một video phỏng vấn vui với GQ. Trong chương trình, nam diễn viên đã khen một loại trà chanh uống liền đến từ Hong Kong. Tuy nhiên, chỉ hai tháng trước thời điểm chương trình phát sóng, công ty sở hữu nhãn hiệu đồ uống này bị tẩy chay tại đại lục vì tội “phản quốc”.

Hai tháng sau khi cánh cửa dẫn vào thị trường Trung Quốc khép lại với Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings, Eternals của đạo diễn Chloé Zhao cũng nhận quyết định cấm phổ biến. Tuy nhiên, trường hợp của Eternals có thể đoán trước được.

Hồi tháng 4/2021, truyền thông Trung Quốc đã quyết làm ngơ khi Zhao trở thành nhà làm phim nữ gốc Trung Quốc đầu tiên nhận tượng vàng Oscar cho Đạo diễn xuất sắc. Giữa lúc cái tên Chloé Zhao được cả thế giới nhắc đến, cô trở thành bóng ma ở chính quê hương mình.

Sự lạnh nhạt của chính quyền Trung Quốc với Chloé Zhao, tương tự Lưu Tư Mộ, cũng bắt nguồn từ một phát ngôn trong quá khứ của nhà làm phim. Chia sẻ gây tranh cãi trong quá khứ của Zhao bị khui lại hồi tháng 2, khiến bộ phim Nomadland cô đạo diễn phải hủy bỏ chiến dịch quảng cáo và gỡ khỏi các nền tảng xem phim trực tuyến tại Trung Quốc.

Hồi 2013, trả lời phỏng vấn báo Mỹ, Zhao đã chia sẻ: “Mọi chuyện bắt đầu từ cái thuở tôi còn là một thiếu nữ sống tại Trung Quốc. Tôi lớn lên ở một nơi mà xung quanh toàn lời dối trá”. Trong một cuộc phỏng vấn sau đó, Zhao nói “nước Mỹ không phải quê hương tôi”, nhưng chia sẻ này đã bị viết nhầm thành “nước Mỹ giờ là quê hương tôi”, khiến làn sóng phản đối tẩy chay cô tại quê nhà thêm dữ dội.

Chứa hình ảnh không phù hợp

Hồi đầu tuần, trang Puck News đăng bài viết mô tả chi tiết lý do chính quyền Trung Quốc “cấm cửa” Spider-Man: No Way Home hồi 2021 dù đã phát hành hai phần phim trước trong loạt tác phẩm về Spider-Man của Tom Holland. Sony Pictures đã từ chối chỉnh sửa bộ phim theo yêu cầu của nhà cầm quyền Trung Quốc.

Puck dẫn lời nhiều nguồn tin cho hay chính quyền Bắc Kinh yêu cầu hãng phim xóa bỏ hình ảnh bức tượng Nữ thần Tự Do xuất hiện ở cuối phim. Điều này đồng nghĩa tính liền mạch của trận đại chiến hoành tráng ở hồi ba tác phẩm sẽ bị phá hủy. CEO Tom Rothman của Sony Pictures đã từ chối thực hiện yêu cầu này.

Không lâu sau đó, phía Trung Quốc đề nghị giảm các cảnh xuất hiện bức tượng trong phim cũng như cắt bỏ phân đoạn Holland ngồi trên vương miện của nàng. Họ cũng đề nghị làm mờ bức tượng trong các đại cảnh. Một lần nữa, Sony Pictures từ chối. Puck nhận định lãnh đạo Sony cảm thấy những đánh đổi ấy là không đáng.

Năm 1885, một người Mỹ gốc Trung Quốc tên Saum Song Bo đã viết một bài xã luận gửi tờ The Sun, kêu gọi tẩy chay bức tượng Nữ thần Tự Do ngay khi nó được chở đến Mỹ. Trong bài viết, Saum cảm thấy ngang trái khi chính quyền Mỹ đem trưng bày bức tượng ngay sau khi ban bố lệnh trục xuất người Trung Quốc. Từ đó đến nay, hình ảnh tượng Nữ thần Tự Do được cho là đi ngược quan điểm về hòa bình, bác ái của người Trung Quốc.

Cuối cùng, Doctor Strange in the Multiverse of Madness bị cấm chiếu tại Trung Quốc chỉ vài ngày trước thời điểm chính thức công chiếu. Chính quyền Trung Quốc chưa đưa ra lý do từ chối cấp phép phổ biến bộ phim tại đại lục. Tuy nhiên theo phân tích của giới chuyên môn, nguyên nhân có thể là phim xuất hiện hình ảnh gây bất lợi cho họ.

Trên Internet, khán giả chỉ ra trong các trailer đã được công bố của Doctor Strange in the Multiverse of Madness, phân đoạn đánh quái vật giữa phố có xuất hiện một bảng quảng cáo mang nội dung nhạy cảm về chính trị. Chưa rõ sự xuất hiện của hình ảnh này là yếu tố tiên quyết, hay chỉ là giọt nước tràn ly dẫn đến việc Doctor Strange in the Multiverse of Madness không thể vượt qua cửa kiểm duyệt của đất nước tỷ dân.

Ngoài Trung Quốc, Doctor Strange in the Multiverse of Madness cũng không thể phát hành ở nhiều quốc gia Vùng Vịnh vì có đề cập đến cộng đồng LGBTQ+. Trước đó, bom tấn siêu anh hùng Eternals cũng chịu chung số phận khi đưa lên màn ảnh một siêu anh hùng đồng tính cùng gia đình có hai người cha.