Luận tội Tổng thống Mỹ: Quy trình thế nào và những ai từng bị luận tội?

Chủ tịch Hạ viện Quốc hội Mỹ, bà Nancy Pelosi, tuyên bố bắt đầu thủ tục luận tội Tổng thống Mỹ đương nhiệm Donald Trump. Theo bà, hành động của nhà lãnh đạo Mỹ cho thấy ông đã quay lưng lại với trách nhiệm của một Tổng thống, phản bội lợi ích quốc gia và đe dọa tính toàn vẹn của cuộc bầu cử. Vậy ngoài ông Trump, còn vị Tổng thống Mỹ nào khác từng liên quan đến thủ tục luận tội trong quá khứ? Quá trình luận tội diễn ra như thế nào? Và làm cách nào nó có thể làm xoay chuyển tình hình nước Mỹ?

Những Tổng thống Mỹ từng bị “dọa” luận tội – họ là ai?

Trong lịch sử nước Mỹ, thủ tục luận tội đã 3 lần được khởi xướng, nhưng cả 2 người tiền nhiệm của ông Trump không gặp bất cứ vấn đề nào cả. Những nỗ lực bắt đầu thủ tục luận tội đã được thực hiện đối với một số Tổng thống Mỹ khác, nhưng chúng đều không tìm thấy được sự hỗ trợ cần thiết từ các nghị sĩ.

Vào ngày 10/7/1842, Nghị sĩ John Botts đề xuất một quyết nghị về luận tội Tổng thống thứ 10 của nước Mỹ - John Tyler. Lý do chính là quyền phủ quyết mà ông sử dụng trước các dự luật thuế quan của Quốc hội. Quyết nghị không được thông qua khi có tới 127 phiếu phản đối và chỉ có 83 phiếu đồng tình tại Thượng viện.

Vào ngày 24/2/1868, Hạ viện Mỹ đã bỏ phiếu ủng hộ luận tội Tổng thống Mỹ thứ 17 Andrew Johnson. Thủ tục bắt đầu sau khi nhà lãnh đạo Mỹ sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Edwin Stanton mà không có sự đồng ý của Quốc hội. Sau đó, trong phiên tòa tại Thượng viện, ông Andrew Johnson được trắng án với 35 phiếu thuận và 19 phiếu chống.

Vào ngày 13/12/1932, Nghị sĩ Louis McFadden đề xuất một quyết nghị về luận tội Tổng thống Mỹ thứ 31 Herbert Hoover lên Hạ viện và cáo buộc ông làm gia tăng tình trạng thất nghiệp, tăng thuế và không tôn trọng quyền của cựu chiến binh. Tuy nhiên, văn kiện này đã bị phủ quyết bởi 361 phiếu phản đối (so với 8 phiếu ủng hộ).

Vào tháng 4/1952, nghị sĩ đảng Cộng hòa Paul Shaffer đưa ra quyết nghị chống lại Tổng thống Mỹ thứ 33 Harry Truman. Trong đó, ông Truman bị cáo buộc sa thải bất hợp pháp Tướng quân đội Mỹ Douglas MacArthur, cũng như không tôn trọng và giữ kín thông tin trước Quốc hội. Quyết nghị này không được tiến hành.

Vào ngày 8/8/1974, Tổng thống Mỹ thứ 37 Richard Nixon từ chức. Trong những năm 1972-1974, Hạ viện đã nhận được tổng cộng 39 quyết nghị về luận tội liên quan đến vụ bê bối Watergate (nghe lén trụ sở của đảng Dân chủ ở Washington trong chiến dịch tranh cử Tổng thống năm 1972). Ông Nixon từ chức trước khi phiên điều trần của Thượng viện diễn ra và được ân xá bởi Tổng thống Mỹ kế nhiệm Gerald Ford.

Vào ngày 10/11/1983, Hạ viện Mỹ nhận được một quyết nghị tuyên bố luận tội Tổng thống Mỹ thứ 40 Ronald Reagan. Các cáo buộc được đưa ra có liên quan đến sự bất thường trong việc đưa quân đội Mỹ vào Grenada. Quyết nghị đã được chuyển đến Ủy ban Pháp lý, nhưng chỉ dừng lại ở đó.

Vào ngày 19/11/1998, Quốc hội Mỹ đã tổ chức các phiên điều trần về luận tội ông Bill Clinton. Tổng thống Mỹ thứ 42 bị buộc tội khai man trong khi làm chứng và cản trở công lý. Điều này liên quan đến vụ bê bối với Monica Lewinsky. Về cáo buộc thứ nhất, có 55 trong tổng số 100 thượng nghị sĩ đã bỏ phiếu ủng hộ, và về cáo buộc thứ hai, con số này là 50.

Vào ngày 11/6/2008, Hạ viện Mỹ đã đưa ra một quyết nghị để luận tội Tổng thống thứ 43 George W. Bush. Có 251 nghị sĩ đã bỏ phiếu ủng hộ việc đưa quyết nghị ra Ủy ban Pháp lý, 166 nghị sĩ bỏ phiếu phản đối và 16 người bỏ phiếu trắng. Theo những người soạn thảo bản quyết nghị này, Tổng thống Mỹ đã nói dối quốc gia để phát động chiến dịch Iraq, và do đó vi phạm lời thề (tổng cộng có 35 cáo buộc). Việc tiếp tục xem xét về quyết nghị chấm dứt do nhiệm kỳ Tổng thống  của ông George W. Bush đã kết thúc.

Vào ngày 6/12/2017, Hạ viện Mỹ bác bỏ quyết nghị về luận tội Tổng thống thứ 45 Donald Trump bằng đa số phiếu: 364 nghị sĩ phản đối và chỉ có 58 nghị sĩ ủng hộ. Quyết nghị luận tội được đưa ra bởi nghị sĩ đảng Dân chủ Al Green – người nói rằng nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump đã dẫn đến sự gia tăng phân biệt chủng tộc và thù hận trong xã hội Mỹ, trong khi chính quyền của Tổng thống Mỹ bị mất uy tín.

Quy trình luận tội như thế nào?

Theo Hiến pháp Mỹ, Quốc hội có thể bãi nhiễm Tổng thống trước khi kết thúc nhiệm kỳ nếu như phát hiện có các tội ác và hành vi sai trái nghiêm trọng.

 Thủ tục luận tội bắt đầu bằng việc xác định các điều khoản truy tố và trình bày chúng trước Hạ viện bởi Ủy ban Pháp lý. Sau đó việc bỏ phiếu sẽ diễn ra. Trong trường hợp có ít nhất một trong các cáo buộc đạt được đa số phiếu đồng tình, Tổng thống sẽ được coi là bị luận tội.

Sau đó, hồ sơ vụ án được gửi đến Thượng viện của Quốc hội Mỹ. Cơ quan này tiến hành một quy trình xét xử tương tự dưới sự kiểm soát của Chánh án Tòa án Tối cao. Một nhóm từ Hạ viện sẽ đóng vai trò là bên buộc tội. Ngoài ra, Tổng thống có quyền luật sư. Các thượng nghị sĩ trong quá trình này sẽ hoạt động như các bồi thẩm đoàn.

Để bãi nhiệm Tổng thống, cần có 2/3 số thượng nghị sĩ đồng ý với việc truy tố. Trong trường hợp ngược lại, Tổng thống vẫn sẽ tiếp tục công việc của mình.

Tại sao cần luận tội ông Trump?

Mục tiêu chính của việc luận tội Tổng thống Mỹ Donald Trump, mà Hạ viện của Quốc hội Mỹ khởi xướng, là hạ thấp xếp hạng chính trị của nhà lãnh đạo đương nhiệm - theo ông Konstantin Blokhin, một chuyên gia nghiên cứu hàng đầu tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga. Tuy nhiên, ông Blokhin cũng lưu ý rằng, bắt đầu luận tội không có nghĩa là có thể kết tội.

“Để làm được điều đó, cần đến 2/3 số phiếu trong Thượng viện – nơi mà đảng Cộng hòa đang chiếm ưu thế. Mà ông Trump lại là đại diện của đảng Cộng hòa. Do đó, nếu họ đồng ý luận tội thì đối với họ, điều đó chẳng khác nào tự sát chính trị. Họ sẽ không làm thế” - ông Blokhin khẳng định.

Hơn nữa, bản thân thủ tục luận tội cũng mất một thời gian rất dài, khoảng 1 năm rưỡi - chuyên gia nhấn mạnh. Ông Trump sẽ yên tâm kết thúc nhiệm kỳ của mình sau hơn 1 năm nữa.

“Vậy khí đó câu hỏi đặt ra là tại sao lại là thời điểm này? Về mặt kỹ thuật, họ biết sẽ không thể chính thức hóa nó, bởi Thượng viện là của đảng Cộng hòa. Do đó, mục tiêu chính đặt ra là hạ thấp xếp hạng chính trị của ông Trump, đồng thời tăng xếp hạng của ông Joe Biden trước cuộc bầu cử. Những người phản đối ông Trump muốn chỉ cho người dân Mỹ thấy rằng không nên bỏ phiếu cho một người đang bị luận tội. Theo cách hiểu đó, việc luận tội sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến ông Trump” - ông Blokhin kết luận.